Yaş antlaşması

1787-1792 Türk-Rus savaşı'na son veren barış belgesi (10 ocak 1792).
Türkiye ile Rusya arasında yaklaşık 3 buçuk, yine Türkiye ile Avusturya arasında 2 yıldır süren savaşta Tuna üzerinde Ruslar'ın Balkanlar'a inmesini engelleyecek son savunma noktası olan İsmail kalesinin de düşman eline geçmesi (22 aralık 1790), iki ateş arasında kalan türk ordusunun perişanlığı, BabIâli'yi Prusya ve İngiltere'nin aracılığıyla barış istemeye zorladı. Fransız devrimi'ne karşı Avusturya ile Rusya'nın serbest kalmasını gerekli gören bu iki devlet, hemen işe karışarak önce Avusturya ile OsmanlIlar arasındaki savaşa son veren Ziştovi antlaşması'nın (4 ağustos 1791) yapılmasını, ardından da Rusya'nın Türkiye ile Kalas’ta 8 ay süreli bir ateşkes imzalamasını (10 ağustos 1791) sağladı Ateşkesten sonra Yaş kentinde arabulucu devletler temsilcileri ve iki taraf delegeleri arasındaki görüşmeler, 13 maddeden oluşan Yaş antlaşmasıyla (10 ocak 1792) sonuçlandı.

Özet olarak bu antlaşma gereğince Kırım'la Taman yarımadası, Kuban'la Besarabya'nın birer bölümü, Ûzi (Oczakov) kalesi ve Aksu'yla (Bug) Dniestr (Turta) arasındaki topraklar Rusya'ya bırakılacak, Dniestr ırmağı sınır olacak; Dniestr'in sol yakasında yaşayan rus kökenli halka zarar verilmemesi sağlanacak, bu halkın malına ya da mülküne verilecek her tür zarar Osmanlı devletince karşılanacak; iki devlet arasında ticaret ilişkileri engellenmeden sürüp gidecek; rus ticaret gemilerine yapılacak herhangi bir saldırıdan doğacak zararlar OsmanlI devleti tarafından ödenecek; tüm savaş tutsaklarının karşılıklı serbest bırakılacağı bu barış antlaşması sonsuza kadar yürürlükte kalacaktı.

Böylece Yaş antlaşması’yla sona eren 1787-1792 Türk-Rus savaşı'nda Türkler Kırım’ı geri almayı başaramadılarsa da Ruslar'ın Osmanlı devletini paylaşım tasarısı suya düştüğü gibi, Memleketeyn ve Besarabya'nın tümüne egemen olma düşlerinin de iflas etmesi sonucu Tüna'nın öte yakasındaki türk eyaletleri kurtulmuş oldu. Bu savaşta Avusturyalılar'ın zayiatı yaklaşık 80 bin, Ruslar’ın zayiatı 150 binin altında gösterilirken, her iki devletin ordularıyla çarpışmak zorunda kalan Türkler’ in zayiat toplamı 330 bin kişi olarak belirtilir.