AORT

a. (fr aorte; yun. aorte, damar’ dan).

Anat. Temiz kanı vücudun her yanına götüren atardamarların ortak kökü; ana atardamar. || Aort ağzı, kalbin sol karıncığını aortla birleştiren delik. (Üzerinde, diastol sırasında kanın aorttan karıncığa geri dönmesine engel olan üç “sigmoit" kapakçık bulunur.)

—Böcbil. Böceklerde, doğrudan genel boşluğa açılan sırt damarının ön bölümü.

H—Embriyol. ve Zool. Aort yayı, omurgalılarda karın aortu ya da getirici solungaç atardamarıyla sırttaki aort kökleri arasında bulunan atardamar bölütü. (insanda ATARDAMAR YAYl’nın eşanlamlısı.) [Bk. ansikl. böl ]

—Patol. Aort bozuklukları (Bk. ansikl. böl.). |1 Aort darlığı, karıncığın sistolu sırasında, aort ağzında, kanın geçeceği delik yüzeyinin küçülmesi. (Hem sigmoit kapakçıkların sklerozundan hem de edinsel [romatizma!] ya da doğuştan kireçlenmelerden ileri gelir.) [Bu iki hastalık, darlık halinde bir püskürme sutlu, yetmezlik halindeyse, diyastolde bir geri tepme sutluyla belirir ve her ikisi de kalp çalışmasının artmasına neden olur.]

|| Aort yetmezliği, karıncık diyastolu sırasında, sigmoit kapakçıkların yapışıklığı ya da delik olması (Osler hastalığı) yüzünden aort ağzının geriye kan kaçırması.

—Zool. Aort soğanı, karıncığın, kapakçıklarla donanmış,çizgili kas telleri içeren ön uzantısı. (Bu, düz kaslardan oluşan ve karın aortunun farklılaşmasından doğan atardamar soğanıyla karıştırılmamalıdır.)

—ANSİkl. Embriyol. ve Zool. Aort yayı, balıklarda ve amfibyum larvalarında solungacı kanla beslemek için kılcal dallara ayrılır. Köpekbalıklarının embriyonlarında aort yayları altı çift halinde oluşur. Erişkinlerinde bunların beş çifti, kemikli balıklarda ve kuyruklu amfibyumlarda dört çifti kalır. Kurbağalarda ve amnioslularda bu sayı üç çifte iner: 3'üncüsü (karotit yayı) başı kanla besler; 4'üncüsü (dar anlamda aort yayı), aort yayını ya da yaylarını oluşturur; 6’ncısı (akciğer yayı), amfibyumlarda ve sürüngenlerde (timsahlar hariç) kanı tek karıncıktan ya da timsahlarda, kuşlarda ve memelilerde sağ karıncıktan alır, akciğere iletir. 1 no’lu yay salt embriyonda bulunur; 2 no’lu yay yalnız kıkırdak ıskeletli balıklarda vardır; 5 no’ lu yay kuyruklu amfibyumlarda ikinci bir aort yayı oluşturur. insanda, iki yanlı olarak altı damar biçiminde beliren aort yayları, embriyon gelişiminin 3’üncü ve 6’ncı haftası arasında ortaya çıkar ve sonunda ağızlaşarak atardamar sistemini oluşturur, bu arada içlerinden bir kısmı yok olur.

—Patol. Aort, zonklamalı yüksek bir basınç altında çalıştığından, damar sertliğinin sonuçlarından en çok etkilenen damardır. Bu damarın en önemli özelliği olan esnekliğin yok olması, onun kan akımını düzenleme işlevini bozar. Bu yüzden kan akımının karmaşık olduğu yerlerde damar çeperlerinde kireçlenebilen lezyonlar oluşur. Aortun yapısındaki değişiklikler, aort anevrizmasının başlıca nedenidir. Aort anevrizması, delinme, tromboz ve aort çeperlerinde çözülme gibi karmaşalar yaratabilir. Çeperlerdeki değişiklikler iltihaplı ya da bulaşıcı hastalıklardan da ileri gelebilir (frengi). Son olarak, aort doğuştan bazı hastalıkları beraberinde getirebilir (darlık, esnek doku bozuklukları). Sigmoit kapakçıklı deliğin doğuştan ya da edinsel hastalıkları da aort patolojisi içinde sayılır.

—Zool. Aort, omurgalılarda, sindirim borusuyla omurga arasında bulunan bir sırt atardamarıdır. Aort yaylarının götürücü dallarından oluşan iki aort kökünün birleşmesinden doğar. Aort kökleri kara omurgalılarında sürekliliğini yitirir, ama kuyruklu amfibyumlarda dört, kurbağalarda ve sürüngenlerde iki aort yayı kalır. Kuşlarda yalnız sağ, memelilerde yalnız sol aort yayı bulunur. Sırt aortu, bedenin arka bölgesindeki organlara kan dağıtır ve kuyruk atardamarıyla devam eder. Ortadaki tek damara karın aortu denir; bu damar suda yaşayan omurgalılarda karıncıktan öne doğru ilerler ve birbirini izleyen öbür aort yayı çiftini oluşturur. Yumuşakçalar ya da eklembacaklılar gibi kapalı kan dolaşımı bulunan hayvanlarda sırt yüreğinden çıkan ortadaki tek damara da, omurgalılarınkine benzetilerek “aort" denir. Kan bu damarda arkadan öne doğru akar. insanda, aort yüreğin sol karıncığından çıkar ve üç bölüt içerir: aort yayı, inen göğüs aortu ve karın aortu. Aort yayı, yukarı çıkan bölümünden koroner atardamarları verir, geriye ve sola doğru ilerleyen kafa-kol atardamarını, ana karotisi ve sol köprücükaltı atardamarını oluşturur, sonra dördüncü sırt omuru hizasında kıvrılarak inen göğüs aortu adını alır; bu damar omurganın solundan, göğsün arka çeperi boyunca diyaframa kadar uzanır ve bağır dallarını (solukborusu, yemekborusu ve mediastin dalları)ve yan dalları (kabur- galararası dallar) verir. Karın aortu diyaframı geçer, bütün karın organlarına atardamarlar vererek karnın arka çeperi boyunca iner (çölyak, üst mezenter, böbrek, alt mezenter atardamarları). Aort 4. bel omuru hizasında bir de uç dallara ayrılır: sağ ve sol kalça atardamarları ve kuyruksokumu atardamarı.