Bremen

, Almanca tam adı FREİE HANSE- STADT BREMEN, Almanya’da kent, belediye ve aynı adlı eyaletin yönetim merkezi.

Weser Irmağı üzerinde, Kuzey Denizinden 70 km içeride bulunan Bremen kenti, Almanya’nın en büyük limanlarından ve en canlı kentlerinden biridir. Ayrıca Kuzey Avrupa’nın başlıca sanayi kentleri arasında yer alır. 59 km kuzeydeki Bremerhaven limanıyla birlikte, Almanya’nın en küçük eyaletini oluşturmakla birlikte, ekonomik önemi büyüktür.

Irmağın batı yakasında Breme (Bremum) adıyla kurulan ilk yerleşim, Ren Irmağından Elbe’ye ve Kuzey Denizinden Güney Almanya’ya uzanan eski ticaret yollarının kesişme noktasında yer aldığından, elverişli bir konumda bulunuyordu. Kutsal Roma- Germen imparatoru Charlemagne’ın 787’de kurduğu Bremen piskoposluğu, 845’te başpiskoposluğa dönüşerek, bütün Kuzey Avrupa’yı kapsayan misyonerlik çalışmalarının merkezi durumuna geldi. 965’te gümrük ve para basma gibi ayrıcalıklar elde ederek ticari yönden de gelişen Bremen, özellikle 1358’de Hansa Birliği’ne katıldıktan sonra, Kuzey Almanya’nın önde gelen ekonomik ve dinsel merkezleri arasına girdi. Daha sonra bir imparatorluk kenti (Reichsstadt) oldu. Irmağın her iki yakasında tahkim edilmiş bir alanı kapladığından, Otuz Yıl Savaşları (1618-48) şırasında bağımsızlığını korudu; ardından İsveç ve Hannover’in saldırılarını püskürttü. Almanya’nın ilk bağımsız kentlerinden biri olarak 1815’te Alman Konfederasyonuna, 1871’de de yeniden kurulan Alman İmparatorluğu’na katıldı. 1888’de Alman Gümrük Birliği’ne (Zollverein) girdikten sonra, liman tesislerinin genişlemesi ve imalat sanayisinin gelişmesi, uluslararası ticaret ve dünya gemiciliği içindeki öneminin artmasını sağladı.

Bremen günümüzde, ortaçağ mimarisiyle modern mimarinin ilginç bir karışımını sergiler. Kentin onarılan merkezinde yer alan Altstadt’ın (Eski Kent) çarpıcı yapıları arasında, 11. yüzyıldan kalma bir katedralin bulunduğu ünlü pazar yeri, cephesi Rönesans üslubunda yapılmış gotik belediye binası, kentin ticari ayrıcalıklar ve imparatorluk kenti yetkilerini almasını simgeleyen “Roland Heykeli” (1404), kalkan duvarlı eski pitoresk evler ve modern üsluptaki Parlamento binası sayılabilir. Kentin II.Dünya Savaşı sırasındaki bombardımanlarda yıkılan kesimleri gittikçe artan trafik sorunlarını çözecek ve geniş park alanlarının yapılmasına olanak verecek biçimde yeniden inşa edilmiştir. 1957-62 arasında kent merkezinden yaklaşık 5 km uzaklıkta kurulan modern uydu kent Neue Vahr giderek genişleyen kentle birleşmiş olan kent dışı yerleşim zincirinin bir halkasıdır.

Doğal yapı. Weser Irmağı ağzından sonraki ilk yavlanda kurulan Altstadt, buzul hareketlerinin genişlettiği taşma savağının yukarısında kalan bir kumulun üstünde genişlemiştir. Buzul Çağı sonrasında, Bremen Havzasının (Bremer Becken) bataklıklarla kaplı kesiminde rüzgârın savurduğu kumların birikmesiyle oluşan bu kumulun yüksekliği 15 m’ye ulaşır. Bremen kentsel alanı, Kuzey Denizindeki gelgit olayının ve taban suyu düzeyinin yüksekliğinin neden olabileceği taşkınlara karşı, 114 km uzunluğunda bir set ve karmaşık bir akaçlama sistemiyle korunmuştur. 40 km uzunluğunda ve 3 km genişliğinde olan kumul, kentin kuzey ve güney doğrultusunda genişlemesinde önemli rol oynamıştır. Bremen kentine ait topraklar geçmişte Weser Irmağı boyunca uzanan bataklık ve ekili düzlükler ile küçük yerleşim birimlerinin kurulduğu alanları da kapsıyordu. Bremen’le sıkı ekonomik ilişkileri olan bu kırsal toplulukların 1849’dan başlayarak adım adım kente bağlanmasıyla Bremen kentinin yönetim birimi olarak kapsadığı alan 1945’te 324 km2’ye ulaşmıştır.

Nüfus. Bremen, Almanya’nın en büyük 12 kenti arasında yer alır. 150 yıl önce yalnızca 30 bin kişinin yaşadığı küçük bir kentken, daha sonra ekonomik gelişmeye bağlı olarak nüfusu hızla arttı ve 1880’de 162 bine, 1920’de ise 264 bine ulaştı. II. Dünya Savaşı sırasında büyük yıkım gören kentin nüfusu 424 binden (1939) 362 bine düştü. Günümüzde, Bremen’in yıllık nüfus artış oranı yüzde 2’nin altındadır; ayrıca kente yönelik göçler de oldukça düşüktür; Bu nedenle Bremen Almanya’nın demografik açıdan en istikrarlı kentlerinden biridir. Nüfus içindeki en kalabalık yaş grubunu 15-65 yaş arasındakiler oluşturur; bu grubun yarısı çeşitli sanayi dallarında çalışır. Protestanlığın yaygın olduğu Kuzey Almanya’nın tam ortasında yer alan Bremen’de halkın çoğunluğu Protestan, küçük bir bölümü ise Katoliktir.

Ekonomi. Bremen eyaletinin ekonomik yapısı, eskiden olduğu gibi bugün de, gemicilik, dış ticaret ve sanayiye dayalıdır. Yönetsel ve ekonomik açıdan bir bütün oluşturan Bremen ve Bremerhaven, serbest liman statüsündedir; bu bakımdan ithal mallar zaman sınırlaması ve gümrük işlemi zorunluluğu olmaksızın indirilip depolanabilmektedir. İki limana gelen toplam malın tonaj olarak yaklaşık dörtte biri Bremerhaven’de işlem görür. İthal malların yarıdan biraz fazlası karışık kargo, geri kalanı da tahıl, kömür, maden cevheri ve petrol gibi yüklü mallardan oluşur. 1857’de bir gemicilik şirketi olan Norddeutscher Lloyd’un kuruluşundan sonra hızla büyüyen Bremen ticaret filosu, birkaç yüz gemi ve çok sayıda mavnadan oluşur. Bremerhaven limanı Almanya’nın en büyük balıkçı filosunu barındırır.
Hansa Birliği döneminde Bremen’in önemi, hemen tümüyle, hammadde ve gıda maddelerinin yüklenip boşaltıldığı bir liman ve ticaret merkezi olmasından kaynaklanıyordu. Örneğin, Baltık ülkelerinden gelen tahıl Bremen üzerinden Batı Avrupa’ya gönderiliyor, buna karşılık buradan alınan şarap, tuz ve pamuk gibi sömürge çıkışlı mallar başka bölgelere aktarılıyordu. 18. yüzyıl sonundan başlayarak limana artan miktarda tahıl, kereste, kahve, tütün, yün ve pamuk gelmeye başladı. Bugün bu maddeler, kendi alanlarında ülkenin en büyükleri arasında yer alan yerel kuruluşlarda işlenmektedir.

Başlangıçta kentin sanayisi gıda maddeleri üretimi dışında bütünüyle tersanelere ve buna bağlı işletmelere dayalıydı. 1900’den sonra yeni sanayi kuruluşlarının açılmasıyla, giderek çeşitlenen ekonomi, iç pazarın talebini karşılayacak ve dış ülkelere giden gemilere yeterli mal sağlayacak düzeye ulaştı. Günümüzde kentteki gemi sanayisi için gerekli çelik yöredeki çelik fabrikalarından sağlanır; Almanya’da gemi yapımcılığı büyük ölçüde Bremen’in önde gelen şirketlerinin elindedir. Kentte, ayrıca çeşitli makineler ile gemi ve kamyonlar için motor ve donanım malzemesi üretilir. Bremen, uçak sanayisi alanında da Almanya’nın önde gelen eyaletlerinden biridir. Elektrikli araç sanayisi, endüstriyel donanımdan radyo, televizyon ve modern elektronik araç yapımına kadar varan değişik üretim alanlarını kapsar. Günümüzde bölgede binlerce işçi çalıştıran yüzlerce sanayi kuruluşu vardır. Bu işçilerin yansı yatırım malları, beşte biri gıda, altıda biri tüketim maddeleri, yaklaşık beşte biri de hammadde sanayilerinde çalışmaktadır.
Yönetsel ve toplumsal koşullar. Bremen eyaleti 404 km2’lik bir alanı kaplar. Yüzölçümü 80 km2 olan Weser’in aşağı çığırının çamurla dolması nedeniyle Bremen’in dış limanı olarak kurulan Bremerhaven, 1947’de Bremen eyaletine katılmıştır.

Aynı yıl kabul edilen yeni anayasayla, yasama erki Kent Meclisi’ne (Bürgerschaft) verilmiştir. Bir başkan (Bürgermeister) ve dokuz senatörden oluşan yürütme organı (Senato) bu meclisçe atanır. Eyaletteki başlıca siyasal partiler Sosyal Demokratlar, Hür Demokratlar ve Hıristiyan Demokratlardır. Meclis üyelerinin 80’i Bremen’den, 20’si ise Bremerhaven’den seçilir; Meclis ve Senato seçimleri dört yılda bir yapılır. Eyalet, Federal Konsey’de (Bundesrat) üç sandalyeyle temsil edilir.

Günümüzde çalışan nüfusun yaklaşık yarısı ticaret, taşımacılık ve hizmet sektörlerinde toplanmıştır. Kentte çok sayıda banka, sigorta şirketi, bir menkul kıymet borsası ile pamuk ve tütün satış merkezleri vardır. Denizaşırı ülkelerle yoğun ilişkiler nedeniyle yabancı konsoloslukların sayısı 30’u bulur. Büyük dükkân ve marketler yalnız kent halkının değil, kenti çevreleyen kırsal kesimin de gereksinimlerini karşılar, ithalat ve ihracat çok sayıdaki gemicilik şirketi ve acentesince yürütülür. Kumaş gibi parça malların taşınmasında ağırlıklı olarak demiryollarından yararlanılır. Bremen hızlı elektrikli trenler ve karayollarıyla, öteki büyük kentlere bağlanır; ülkenin öteki kesimleriyle havayolu bağlantısı da bulunan Bremen’den Londra ve Amsterdam’a düzenli uçak seferleri yapılır.

Kentte çok sayıda ilk ve ortaokul, meslek okulları, bir öğretmen okulu ile 1971’de kurulan bir üniversite vardır. Radyo ve televizyon yayın istasyonunun yanı sıra çok sayıda günlük ve haftalık gazete yayımlanmaktadır.

Kültürel yaşam. Kentteki sayısız tiyatro, kütüphane, arşiv, müze ve galeri Bremen’in zengin kültürel yaşamında önemli bir rol oynar. Bu kurumlann büyük bölümü Altstadt çevresinde, özellikle de II. Dünya Savaşı’ndan sonra onarılarak 16 ve 17. yüzyıllardaki özgün görünümüne kavuşan Schnoorviertel’de toplanmıştır. Dünyanın hemen her yeriyle bağlantısı bulunan Bremen birçok otel, konferans salonu ve 10 bin kişilik kongre binasıyla sık sık uluslararası toplantılara ev sahipliği yapar. Almanya’nın öteki sanayi kentlerinde olduğu gibi, Bremen’de de çeşitli kulüplere ait geniş spor tesisleri vardır. Bütün kente yayılmış parklar, yorucu kent yaşamı içinde halka dinlenme olanağı sağlar. Bu parkların en tanınmışı ormangülü bahçeleriyle ünlü Bürgerpark ile 1802’de yıkılan ve günümüzde Altstadt’ı çevreleyen bir gezinti yeri olarak kullanılan surlardır.
Nüfus (1989 tah.) kent, 537.600; (1990 tah.) eyalet, 673.700.