ÇAYKOVSKİY (Pyotr İliç)

rus besteci
(Votkinsk 1840-Petersburg 1893).

Babası maden mühendisiydi. Amatör olarak piyano dersleri aldı ve hukukçu olmak istedi. Anton Rubınstein’ın orkestralama derslerini izledi (1863), Rubınstein'ın kardeşi Nikolay tarafından Moskova Konservatuvarı'nda armoni öğretmenliğine getirildi (1866) Balakırev ve Rimskiy Korsakov ile bu dönemde tanıştı, bu müzikçilerin görüşleri ilgisini çekti Sinirlerinin zayıf oluşu, duygusal yaşamında dengesizliklere yol açtı; depresyonlar geçirdi. 1877 de yaptığı başarısız evlilik yüzünden canına kıymaya kalkıştı.

Ertesi yıl, Nadejda von Meck adlı zengin hayranının parasal desteği sayesinde kendini beste çalışmalarına verdi. Von Meck ile yazışmaları 1886’ya değin sürdü. 1891'de, turneye gittiği ABD'de Carnegie Hall'ü hizmete açtı. iki yıl sonra, altıncı senfonisini yönettikten sonra koleradan öldü.

Çaykovskiy'in çalgı yapıtları içinde, piyano parçaları (iki sonatı ve Mevsimler [1876] ünlüdür); birkaç oda müziği parçası ve çok sayıda orkestra yapıtı ["1812" uvertürü [1880]; altı senfoni [bunların altıncısı olan Patetik senfoni -1893 - çok ünlüdür]; Romeo ve Juliet [1870], Fırtına [1873] Francesca da Riminı [1877], Manfred [1886], Hamlet [1888] gibi fantezi uvertürler; Kuğu gölü [1876], Uyuyan güzel [1890], Fındıkkıran [1892] gibi baleler; üç piyano konçertosu (si bemol minör 1. konçerto [1875] ünlüdür);' bir keman konçertosu (1877) ve çelloyla piyano için Bir rokoko teması üzerine çeşitlemeler (1876) gibi yapıtlar vardır. Vokal yapıtları içindeyse, melodiler ve birkaç dinsel yapıttan başka, on opera (en ünlüleri; Undine [1870], OrtĞans bakiresi [1881], Yevgeniy Onegin [1879] ve Maça kızı [1890); son ikisinin konusunu Puşkin’in aynı adlı yapıtlarından aldı) yer alır.

İtalyan vokal müziğinden, Mozart, Beethoven, Schumann ve Liszt gibi avrupalı bestecilerden etkilenen Çaykovskiy, Beşler grubu'nun temsil ettiği milliyetçi düşünce dışında, kozmopolit bir romantik akım içinde değerlendirilir. Bazı yapıtlarında kolay etkiler yaratan pasajlar vardır; kendini, zaman zaman gereksiz virtüözlük gösterilerine kaptırmıştır; Kuğu gölü, si bemol majör piyano konçertosu gibi ünlü yapıtlarında yapmacığa kaçmıştır, ama bu yönü, özenli müzik dilini, özgün lirizmini, bale müziğindeki yenileyici rolünü, özellikle son üç senfonisinde kendini belli eden orkestralama dehasını ve operada ortaya koyduğu dram duygusunu unutturmamalıdır. Moskova Konservatuvarı’nda yerini alan Taneyev; Şostakoviç, Haçaturyan, Kabalevskiy gibi birçok sanatçıya Çaykovskiy’in mirasını aktardı. Çaykovskiy'in Rahmaninov üzerindeki doğrudan ve bazı amerikalı müzikçiler üzerindeki dolaylı etkisi, İkinci Dünya savaşı'na değin sürmüştür.