Arama

Gana ve Gana Tarihi - Tek Mesaj #5

Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
5 Mart 2017       Mesaj #5
Safi - avatarı
SMD MiSiM

GANA


TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER-2003


Ad:  1.JPG
Gösterim: 644
Boyut:  117.0 KB


Nüfus-Etnik Yapı


2000 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımına göre ülkenin resmi nüfusu 18,9 milyondur. Sözkonusu sayıma göre nüfus artış hızı ise 1984 yılındaki nüfus sayımından beri yılda %2,7 olmuştur. Ülkenin nüfus artış hızı, Batı Afrika’nın tamamının aynı dönem için %2,9 olan nüfus artış hızından düşük olsa da, %2 olan az gelişmiş ülkeler ortalamasından yüksektir. Ancak, ülkenin nüfus artış hızı giderek yavaşlamaktadır. Bunda doğum oranlarının düşüşü (Tahmini olarak kadın başına 4,5 çocuk olup, Batı Afrika’daki en düşük orandır.) ve AIDS’e bağlı yüksek ölüm oranları rol oynamaktadır. Dünya Bankası verilerine göre nüfus artış hızı 1985-1994 arasında %2,8 iken, 1995-2002 döneminde %2,2’ye gerilemiştir. 2003 yılı itibarı ile ülkede HIV/AIDS ile yaşamını sürdüren, yaşları 15-49 arasında 320.000 kişinin var olduğu tahmin edilmektedir. Gana’nın AIDS problemi pek çok Güney Afrika ülkesinde yaşanmakta olan kriz boyutuna ulaşmamıştır. (Güney Afrika Cum.’deki AIDS’li sayısı 5 milyon 300 bin iken, bu sayı Gana’da 320.000’dir.) Ülkenin sağlık bütçesinin %15’i HIV/AIDS sorununa ayrılmıştır.

2000 yılı nüfus sayımına göre nüfus yoğunluğu, km2 başına 79,3 kişidir. Ashanti, toplam nüfusun %19,1’inin yerleşik olduğu, ülkedeki en yoğun nüfusa sahip bölgedir. Ashanti’yi Greater Accra bölgesi (%15,4) takip etmektedir. Öte yandan Accra bölgesi km2 başına 895,5 kişi ile nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu bölgedir. Accra’yı Central ve Ashanti bölgeleri takip etmektedir. 15 yaşın altındaki nüfusun toplam nüfusa oranı 1984’te %45 iken, %41,3’e düşmüştür. Diğer yandan 64 yaşın üzerindeki nüfusun oranı ise 1984’te %4 iken, %5,3’e yükselmiştir. Bu gelişmeler sağlık alanındaki ilerlemeleri ve ortalama yaşam süresindeki artışı ortaya koymaktadır.

En fazla nüfusa sahip etnik grup nüfusun %49,1’ini oluşturan Akan’lardır. Akan’ları Mole- Dagbon (%16,5) ve Ewe (%12,7) etnik grupları takip etmektedir.
Ülkedeki işgücünün yaklaşık 9 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Toplam işgücünün %50,4’ü erkek, %49,6’sı kadındır.
Nüfusun %63’ü Hıristiyan, %16’sı ise Müslüman’dır. Diğer yandan nüfusun %21’i ise yerel Afrika inanışlarını sürdürmeye devam etmektedir.
Ad:  2.JPG
Gösterim: 426
Boyut:  27.6 KB

Eğitim


1970’li yıllara kadar Gana, Batı Afrika’nın en gelişmiş eğitim sistemine sahipti. 1975 yılından sonra, giderek kötüleşmeye başladı. Hükümet, eğitim sisteminin organizasyonu ve finansmanının yeniden yapılandırılması için çaba göstermektedir. 2000 yılında Gana Yaşam Standartları Araştırması, 15 yaş ve üstündeki kadınların %21’inin, erkeklerin ise %15’inin okuma yazma bilmediğini göstermektedir. Bu durumu 1985 yılı ile karşılaştırdığımızda ise, okuma yazma bilmeyen 15 yaş ve üstündeki kadınların %58, erkeklerin ise %36, hiç okula gitmeyen yetişkinlerin %32 olduğunu görülmektedir. Dünya Bankasına göre, okuma yazma bilmeme oranındaki azalmanın devam etmekte ve 2002 yılında bu oran kadınlarda %34, erkeklerde %18 olmuştur. Eğitim reformları, eğitim sistemindeki değişiklikleri içermektedir.

Siyasi ve İdari Yapı


Gana 6 Mart 1957’de İngiltere’den bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkenin ilk anayasası 1957 yılında hazırlanmış olup, İngiliz çok partili parlamenter demokrasi sistemine dayandırılmıştır. Ülkenin Cumhuriyet olmasından sonra 3 yıl içinde anayasada çeşitli değişiklikler yapılmış, 1960 yılında Anayasa değiştirilmiştir. 1964 yılında tek partili bir yönetim oluşturularak Anayasa’da yeniden değişiklik yapılmıştır. Bu tarihten itibaren anayasadaki çeşitli değişiklikler devam etmiştir.
Gana’nın günümüz Anayasası 1992 yılında, ülkenin 1979 yılından beri ilk çok partili seçimi gerçekleştirdiği tarihte kabul edilmiştir. Sözkonusu Anayasanın büyük çoğunluğu, Amerikan yönetim sistemine dayanmakta olup, yürütme görevini her dört yılda bir genel seçimle seçilen başkana vermektedir. Kabine Başkan tarafından atanmakta, yasama meclisi tarafından onaylanmaktadır. Parlamentodaki üye sayısı 2004 seçimlerinde nüfus artışına bağlı olarak 200’den 230’a çıkarılmıştır.
Gana’nın halihazırdaki Başkanı John Agyekum Kufuor’dur. Kufuor’un hem Gana’da hem de uluslararası alanda güçlü bir imajı bulunmaktadır. Batı Afrika’daki anlaşmazlıkların çözülmesinde aktif rol oynamaktadır.

Coğrafi Yapı


238.537 km2 yüzölçümüne sahip Gana, Batı Afrika’da Gine Körfezi kıyısında yer almaktadır. Ülkenin komşuları doğusunda Togo, batısında Fildişi Sahili, kuzeyinde ise Burkina Faso’dur. 2.094 km’lik karasal sınıra sahip ülkenin komşuları ile sınırlarının uzaklığı ise şöyledir: Togo: 877 km, Fildşi Sahili: 668 km, Burkina Faso: 549 km. Ülkenin kıyı şeridinin uzunluğu ise 539 km’dir.
Tropik iklime sahip ülkede sıcaklıklar genellikle 21-30°C arasındadır. Kuzeydeki savan bölgelerde, güneydeki kıyı şeridine göre daha geniş derece farklılıkları oluşmaktadır. Mart’tan Haziran’a kadar ve Eylül’den Ekim’e kadar süren iki yağış sezonu bulunmaktadır. En fazla yağış ülkenin güney batısına düşmektedir. En sıcak aylar Mart ve Nisan olup, bu aylarda sıcaklık 35 °C’ye kadar yükselmekte ve çok yüksek nemlilik yaşanmaktadır. En yağışlı ay ise Haziran’dır. Haziran ayında düşen ortalama yağış miktarı 178 mm’dir. Haziran ayından sonra hasat dönemi gelmektedir.

Ülkenin güney batısındaki ormanlık bölge 82.000 km2’lik alana sahiptir. Bu alan ülke topraklarının %34’ünü kapsamakta olup, Gana’nın ağaç ve kereste ihracatının ana kaynağıdır. Dünya Bankası verilerine göre 1990-2000 arasında ülkedeki toplam ormanlık alanlar senede %1,7 oranında azalmıştır.
Ülkenin altın yatakları Ashanti ve Western bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Ancak Central ve Brong-Ahafo bölgelerinde de geniş rezervler bulunmaktadır.
Dünyanın en büyük yapay gölü olan Volta Gölü Gana’da (Akosombo Barajı’nın kaynağı) bulunmaktadır.
Ülkenin tarımsal üretiminin büyük çoğunluğu kuzeyde üretilmektedir. En önemli tarımsal ürün olan kakao, ülkenin kuzeyindeki tüm bölgelerde yetiştirilmektedir. Tarımsal üretim ülke genelinde geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Akra Bölgesi ve ülkenin orta kısımlarının bazı bölümleri sel baskınlarına karşı dayanıksızdır.

Altyapı


Taşımacılık Altyapısı


Gana 1957 yılında bağımsızlığını kazandığında, gelişmekte olan ülkeler arasında, dünyanın en gelişmiş karayolu ağına sahipti. Ancak 1970’ler boyunca taşımacılık sistemi ve limanlar ciddi ölçüde kötülemiş ve telefon ağı vasat düzeyde işlemiştir. 1980’lerin başından itibaren karayolları ve limanlarda önemli tamiratlar gerçekleştirilmiş, ulusal elektrik şebekesi ülkenin pek çok bölgesine özellikle kuzey Gana’ya ulaştırılmıştır. Ancak hala yüksek düzeyde yatırıma ihtiyaç bulunmakta olup, gelecek yıllarda pekçok altyapı projesi beklenmektedir. Yeni altyapı projelerinin finanse edilmesinde özel sektör yatırımlarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Karayolu taşımacılığı iç taşımacılıkta kullanılan başlıca taşımacılık türüdür. Yük taşımacılığının %98’i karayolu ile gerçekleştirilmektedir. Buna rağmen Gana’da iyi düzenlenmiş bir karayolu taşımacılığı sistemi bulunmamaktadır.
Ülkenin batı komşusu Fildişi Sahili’nde çıkan çatışmalar Gana’nın limanlarına trafik akışını artırmış, bu da 2003 yılında ülkeye giren kamyon sayısını artırarak, karayollarının zarar görmesine neden olmuştur. Mülteci akışı da ülkenin karayolu altyapısının zarar görmesine neden olan bir unsurdur. Karayolları ağının toplam uzunluğu 39.409 km olup, bunun 11.653 km’si asfaltlı, 27.603 km’si ise asfaltsızdır.
Ülke Akra, Kumasi, Sekondi-Takorasdi’yi birbirine bağlayan 953 km’lik bir demiryolu ağına sahiptir. Ancak, demiryolu ile ulaşım uzun sürmekte ve sıklıkla rötarlar yaşanmaktadır. Örneğin Takoradi’den Akra’ya ulaşım (296 km) demiryolu ile bir ya da birkaç gün sürerken, bu uzaklık karayolu ile en fazla 4 saat sürmektedir. 2003 yılında hükümet, demiryolu ağını Burkino Faso, Fildişi Sahili ve Togo ile bağlamak üzere uzatma yönünde planlar olduğunu açıklamıştır. Ancak finansman sorunu nedeni ile sözkonusu projelerin kısa vadede gerçekleşmesi beklenmemektedir.

Gana’ya çok sayıda havayolu şirketinin uçuşları bulunmaktadır. Gana Havayolları Şirketi, ülkenin ulusal havayolu taşımacılık şirketidir.
Akra’daki Kotoko uluslararası havaalanından Avrupa’ya, ABD’ye, Güney Afrika’ya ve Batı Afrika’daki pekçok ülkeye direkt uçuşlar yapılabilmektedir. Kotoka Uluslararası Havaalanı’nın genişletilmesi çalışmaları 2003 yılı başlarında tamamlanmış bulunmaktadır. Böylece havaalanının yolcu kapasitesi 68.000’den 120.000’e çıkmıştır. Havaalanının sözkonusu kapasite artışı ve Fildişi Sahili’ndeki sorunlar nedeni ile Abidjan’ın ticaretindeki azalmaya bağlı olarak Batı Afrika’nın ulaşım merkezi haline gelmesi beklenmektedir.

Limanlar


Doğudaki Tema ve batısındaki Sekondi-Takoradi ülkenin limanlarıdır. Limanlardaki işlem hacmi, 1980’lerdeki rehabilitasyon çalışmalarının ardından giderek artış göstermiştir. Sözkonusu çalışmalar gemilerin tur sürelerinin düşmesine neden olmuştur. Gemi tur süreleri Batı Afrika’daki en hızlı tur süreleridir.
İthalatın en önemli kısmı Tema limanı üzerinden gerçekleştrilirken, ihracatın çoğunluğu ise Takoradi limanından yürütülmektedir. Fildişi Sahili’nde yaşanan sorunlar nedeni ile tamamen kara ile çevrili olan Burkina Faso, Mali ve Nijer’in alternatif yollar araması sayesinde ülkenin bu iki limanının trafiği artış göstermiştir. Hükümet bu gelişmeler sonucunda Tema ve Takoradi’nin bölgenin yeni ticaret merkezleri haline gelmesine yönelik çalışmalar başlatmıştır. Halihazırda, Tema’daki rıhtımlardan birinin bir konteyner terminali haline getirilmesi yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Bu projenin iki yıl sürmesi beklenmektedir. Aynı zamanda iki limanda da depolama tesisleri, ihracatı geliştirme bölgeleri, nakliye bölgeleri geliştirme yönünde planlar da yapılmaktadır.
Volta Gölü üzerindeki ülke içi taşımacılık, yetersiz tesisler nedeni ile verimli ve hızlı olamamaktadır. Volta, Ankobra ve Tano nehirleri üzerinde 1.293 km’lik su yolu mevcuttur.

Telekomünikasyon Altyapısı


Gana’nın telekomünikasyon sistemi yatırımların yetersizliği nedeni ile zayıf düzeydedir. Telefon hattına sahip olan kişi sayısı düşük düzeydedir. 2003 yılı itibarı ile kullanımda olan 292.098 ana hat bulunmaktadır.
Mobil telefon kullanıcılarının sayısı sabit hat kullanıcılarından fazladır. Mobil telefon kullanıcılarının sayısı 1996 yılında 12.766 iken, 2000’de 130.045, 2003’te 822.873 olmuştur. Lisanslı dört servis sağlayıcısı bulunmaktadır: Scancom, Ghana Telecom, Milicom ve Kasapa. Scancom, 535.000 abone ile en önemli servis sağlayıcıdır.
Halihazırda ülkede 30’dan fazla Internet servis sağlayıcısı bulunmaktadır. 2002 yılı itibarı ile çoğunluğu şehirlerde olmak üzere ülkede 170.000 internet kullanıcısı olduğu tahmin edilmektedir.

Doğal Kaynaklar


Gana, geniş altın, elmas, manganez ve boksit yataklarına sahiptir. Volta Gölü çevresindeki göl ve nehirler hidroelektrik güç üretim imkanları sunmaktadır. Ülkenin Tano havzasında 14,3 milyon varillik kanıtlanmış petrol rezervi ve tahmini olarak 193 milyar metre küplük doğal gaz rezervi bulunmaktadır. Afrika’nın batı kıyılarında bulunan ülkenin önemli bir balıkçılık potansiyeli de bulunmaktadır. Gana’nın güney batısı 82.000 km2 lik geniş ormanlarla kaplı olup, bu durum ülkenin %34’üne karşılık gelmektedir.

GENEL EKONOMİK DURUM


Tarım sektörü, ekonominin temeli olup GSYİH’ya katkısı yaklaşık %30-40’dır. Çalışan nüfusun ise yaklaşık %60’ı tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Kakao en önemli ihraç kalemi olup, bu ürünü kereste, sebzeler, deniz ürünleri ve ananas takip etmektedir. Tarım sektörü uluslararası piyasalardaki fiyat dalgalanmalarına açık olan bir sektördür. Tarımdaki ürün sayısını arttırma çalışmaları sınırlı etki yaratmıştır.

Hizmetler sektörü GSYİH’nın %30’unu oluşturmaktadır. Hizmet sektöründe en büyük alt sektör hükümetçe sağlanan hizmetlerdir. Bunu parekendecilik, restorant ve otel işletmeciliği izlemektedir. Endüstrinin GSYİH’ya katkısı %25, madencilik sektörünün ise %5-6 seviyesindedir. Madencilik içerisinde önemli olan faaliyeti altın madenciliği oluşturur.
Ad:  4.JPG
Gösterim: 404
Boyut:  27.5 KB

Ekonomik politika


Gana 1983 yılından itibaren IMF ve Dünya Bankası yardımı ile kapsamlı bir ekonomik gelişme programı izlemektedir. Programın amacı makroekonomik dengesizliği azaltmak ve yapısal reformları gerçekleştirmektir. Program ile mali ve parasal disiplin kurulmuş, döviz kuru serbestisi sağlanmıştır. Ayrıca program ile, bankaların bilançolarındaki tahsil edilemeyen alacakların düşülmesi ve devletin bankalardaki hissedarlığı sona erdirilmesi sonucunu beraberinde getiren mali sektör liberilizasyonu da sağlanmıştır. Bu durum ise bankacılıkta rekabeti beraberinde getirmiştir.
IMF ile yapılan en son anlaşma Mayıs 2003 tarihinde onaylanmıştır. Yoksulluğun azaltılması ve büyüme amaçlı 258 milyon $ tutarındaki kaynak gelecek üç yıl zarfında kulandırılacaktır. Hükümetin 2003 yılındaki mali performansı IMF tarafından pozitif olarak değerlendirilmiştir. 2003 yılında hükümet iç borçları azaltmıştır.

2004 yılı bütçesinin temel amacı GSYİH’nın %2.2’si oranındaki net iç boçların geri ödenmesidir. Kamu harcamalarının azaltılması ve gelirlerin arttırılması amaçlanmaktadır. Mali açığın GSYİH’nın %1.7’sine indirilmesi hedeflenmiştir. Ücret ve maaşlar harcama kalemleri içerisinde en önemli yeri tutmaktadır. Borç faizleri ise harcamalardaki diğer önemli kalemi oluşturmaktadır. Dolaysız vergiler özellikle katma değer vergisi en önemli gelir kalemini meydana getirmektedir. Alt yapı iyileştirme harcamalarını karşılayabilmek için iç kaynak miktarı iki kat arttırılmış ve 125 milyon $ tahsis edilmiştir.
2001 yılından itibaren Merkez Bankasının bağımsızlığı yönünde adımlar atılmış olup bu amaçla Merkez Bankası yasası ile, hükümetin Merkez Bankasından bir mali yıldaki toplam gelirlerinin %10’u oranında borçlanabilmesi öngörülmüş, Merkez Bankasının özel kuruluşlara dış borç garantisi vermesi önlenmiş ve Merkez Bankasının karar vermeden önce hükümetle istişarede bulunacağı alanlar azaltılmıştır.

Gana, yoğun bir özelleştirme programı üstlenmiş bulunmaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda özelleştirme programı yavaş ilerlemektedir. Bazı anahtar kuruluşların hala satılması beklenmektedir. Volta Nehir İşletmesi (En önemli elektrik üretim ve dağıtım şirketidir.), Gana Su Şirketi (Greater Accra bölgesine hizmet vermektedir.), Tema Petrol Rafinerisi (Ülke içinde tüketilen tüm rafine petrol ürünlerini üretmektedir.), Gana Elektrik Şirketi (Elektriğin başlıca dağımcısı olan şirkettir.) ve Gana Ticaret Bankası-GCB (aktif ve mevduat büyüklüğü bakımından en büyük ticari bankadır.) satışı tamamlanması beklenen anahtar kuruluşlardır.

Ekonomik performans


1970’lerden itibaren ülkeyi etki altına alan ekonomik gerilemenin tersine çevrilebilmesini teminen, ülkede 1983’ten itibaren pek çok ekonomi politikası ve program uygulamaya konulmuştur.

Bu politikalar neticesinde GSYİH 1983’ten itibaren güçlü büyüme göstermiştir. 1995-1999 yılları arasında GSYİH büyüme hızı yılda ortalama %4,4 olmuştur. Ancak 2000 yılında ekonomik büyüme ülke parası Cedi’nin değer kaybına bağlı olarak gelişen makroekonomik istikrarsızlık nedeni ile %3,7 gerilemiştir. 2001 yılında hizmet sektöründeki büyüme paralelinde GSYİH hızı %4,2 olmuştur.
2001 yılındaki büyüme hızı, altın madenlerindeki üretim düşüşüne rağmen taşımacılık, iletişim, toptan ve perakende ticaret ve turizmin alt sektörlerindeki (restoran işletmeciliğ gibi) büyüme sayesinde olmuştur.
2002 yılında hükümet hedefi çerçevesinde reel GSYİH artış hızı %4,5 olmuştur. 2002 yılında büyümeye en fazla katkısı olan sektör madencilik sektörü olmuştur. Tarım %4,1, sanayi ise %4,7 oranında büyümüştür. Madencilik üretiminde 2001 yılında gözlenen düşüşten sonra 2002’de yaşanan %4.5 oranındaki artış, altın fiyatlarındaki ve üretimindeki artıştan kaynaklanmaktadır.
2003 yılında gerçekleşen %5,2 oranındaki büyüme tarım sektörünün yüksek performansından kaynaklanmış olup, 1991 yılından bu yana gözlenen en yüksek orandır. Tarım sektöründeki dikkate değer artış, kakao sektörünün %16,4 oranında büyümesi sayesinde gerçekleşmiştir. Madencilik ve inşaat sektörleri de sırası ile %4,7, %6,1 artış gösteren önemli sektörler olmuştur. Altyapı projelerinin, özellikle yol rehabilitasyon çalışmalarının, desteklenmesi inşaat sektörünün güçlü büyüme göstermesini sağlamıştır. Hizmet sektörü içinde, taşımacılık sektörü 2003 yılında en hızlı gelişme gösteren alt sektör olmuştur. Bunun nedeni önceki yıllarda Fildişi Sahili üzerinden taşınan malların bu ülkedeki sivil çatışma nedeni ile Gana üzerinde taşınmaya başlanması olmuştur.

Enflasyon


1990’lı yılların başında ülke ekonomisinin ayırdedici özelliği yükselen enflasyon olmuştur. 1995 yılı sonunda enflasyon oranı %59,5’e yükselmiştir. Hükümetin enflasyondaki artış eğilimini makreokonomik istikrarı sağlayarak ve IMF ile anlaşılan limitlere uyum göstererek durdurma amacı Merkez Bankası’nı sıkı para politikası uygulamak zorunda bırakmıştır. Bunun sonucunda enflasyon 1998 ve 1999 yıllarında sırası ile %14,6 ve %12,4 oranlarına gerilemiştir. Ancak 2000 yılı sonunda enflasyon yeniden %40,5’e yükselmiştir. 2000 yılında kaydedilen yüksek enflasyonun başlıca sebebi Cedi’nin değer kaybı olmuştur. Enflasyon artışında hükümetin KDV oranını %25 artırarak %12,5’e yükseltmesi ve zorunlu olmayan ithal tüketim mallarına %20’lik özel tüketim vergisi koyması da etkili olmuştur. Dünya petrol fiyatlarının yüksek düzeyde seyretmesi ve Cedi’nin değer kaybının devam etmesi de enflasyon artışının 2001’de sürmesine neden olmuştur. 2002 yılında uygulanan sıkı para ve maliye politikaları, iyi hasat ve düşen dünya petrol fiyatları enflasyonda düşüş sağlamış ve oran %14.8’e gerilemiştir. 2003 yılında enflasyon yeniden yükselerek %26.7 olmuştur. 1999-2003 ortalama enflasyonu ise %22.4 olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılı enflasyonunun %13, 2005 yılı enflasyonunun petrol fiyatlarındaki artışa bağlı olarak %17.4 olması beklenmektedir.

Bölgesel eğilimler


Gana 10 bölgeye bölünmüş olup herbir bölgenin başkenti bulunmaktadır. Herbir bölge bir bölge bakanı ve ekibince yönetilmektedir. Ayrıca bu bölgeler de merkezi hükümetçe mali yönden desteklenen ilçe meclislerince yönetilen ilçelere bölünmüştür. Gana’da 110 ilçe bulunmakta ve herbirinin başında bir yönetici bulunmaktadır. Yerel Yönetimler ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı merkezi olmayan bu yapıdan sorumludur.

Ülke gayrıresmi olarak kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmış bir görüntü arz etmektedir. Kuzey üç bölge olup bu bölgeler Kuzey, Kuzeydoğu ve kuzeybatıdır. Güney ise Ashanti, Brong-Ahafo, Orta bölge, Doğu, Greater Accra, Volta ve Batı olmak üzere yedi bölgedir. Koloni döneminden beri kalkınma program ve projeleri açısından güney daha avantajlı konumda olmuştur. Doğal kaynaklarda güneyde yoğunlaşmıştır. Ayrıca tarım açısından güney daha uygun bir iklime sahiptir. Hükümetin kuzeyde sürdürdüğü projelere rağmen iki bölge arasındaki gelişme farkı büyüktür. Bu durum kuzeyden güneye göçe neden olmakta nüfus yoğunluğu güneyde artmaktadır.

Ekonomik Sektörler


Tarım


Tarım sektörü GSYİH’nın %30’undan fazlasını oluşturmakta ve toplam işgücünün yaklaşık %60’ını istihdam etmektedir. Sektördeki büyüme diğer sektörlerin gerisinde kalmakta ve büyük ölçüde hava koşullarına bağlı olması nedeni ile öngörülememektedir. Ekili arazilerin yalnızca %0,02’si sulanmaktadır.
Son yıllarda, tarım sektöründeki büyüme kakao ve ormancılık alt sektörlerindeki genişlemeye bağlı olarak gelişme göstermiş ve sözkonusu büyüme yıllık ortalama %4 olmuştur. 2003 yılında tarımsal üretim artış hızı %6,1 olup, 1985’ten beri gözlenen en yüksek artış hızına ulaşmıştır. Sözkonusu artış kakao sektöründeki güçlü büyümeden kaynaklanmıştır. Tarım sektöründeki olumlu gelişmeler hava koşullarının iyi gitmesinin yanı sıra, kamu politikalarının uzun vadeli olumlu etkilerinden de kaynaklanmaktadır. Ekonomik reformlar çerçevesinde hükümet gıda fiyat kontrollerini kaldırmış, üreticilere ödenen kakao fiyatlarını ve çeşitli hizmetleri artırmıştır. Dünya Bankası’nın Afrika Gelişme Göstergelerine göre, devamlı ekilen alanlar düzenli olarak artış göstermiş olup, 1995 yılında tahmini olarak 2,8 milyon ha olan ekili alanlar, 2000 yılında 3,6 ha olmuştur. Ortalama yıllık büyüme oranı %5,6’dır. Bununla birlikte, gıda ürünleri üretiminde yeterli gelişme sağlanamamıştır. Son on yılda sadece manyok ve pirinç üretiminde artış görülmüştür. Bu durum, yatırım azlığı, zayıf teknoloji ve son yıllarda ekilen alanların kalitesinin iyi olmaması gibi nedenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Gübre ve diğer bazı tarım ürünlerindeki sübvansiyonların kaldırılması da bazı ürünler üzerinde etkili olmuştur.
Ad:  5.JPG
Gösterim: 469
Boyut:  62.9 KB
Ad:  6.JPG
Gösterim: 311
Boyut:  20.6 KB
En önemli tarımsal ürün kakaodur. Kakao ihracatı 2004 yılında ihracat gelirlerinin en önemli kaynağı olmuş, kakaonun ihracat getirisi altın ihracatını da geçmiştir. Gana 1960’lı yılların başlarında dünyanın en büyük kakao üreticilerindendi. Yıllık ortalama 450.000 ton kakao üretimi mevcuttu. Ancak, üretim 1983/1984 yıllarında 159.00 ton’a düşmüştür. Bununla birlikte, hava koşulları ve hastalıklara rağmen üretim önemli ölçüde iyileşme göstermiştir. Gana kakaosu dünyanın en yüksek kaliteli kakaosu olmakla birlikte, çeşitli hastalıklar görülmekte ve dağıtım altyapısındaki aksaklıklar nedeni ile ürün zaman zaman zarar görmektedir. Üretimdeki bu iyileşmenin başlıca nedeni üretici fiyatlarındaki artış ve çeşitli hizmetlerin artmasıdır. 1990 yılından beri üretici fiyatlarında her yıl ortalama %50’nin üzerinde artış yapılmıştır. Kakao üretimi son iki yılda artış göstermiştir. 2001/2002 yıllarında 340.000 ton olan kakao üretimi 2002/2003 yıllarında 496.800 tona, 2003/2004 yıllarında 735.000 tona yükselmiştir. Bu durum, Gana’nın Endonezya’dan sonra dünyanın ikinci büyük kakao üreticisi konumuna getirmiştir.

Orman ürünleri ve balıkçılık diğer önemli tarımsal sektörlerdir. Ülkenin üçte birinden fazlası ormanlarla kaplıdır. Ancak, bu ormanların tamamı ticari ormancılığa uygun değildir. Ülkenin batısındaki ormanlardan elde edilen ürünler ticaret için kullanılmaktadır. Ormancılık başlıca ihracat sektörleri içinde üçüncüdür. 2003 yılında ormancılık ürünlerinden 175 milyon $’lık ihracat geliri elde edilmiştir. Kereste İhracatı Geliştirme Kurulu orman ürünlerinin pazarlanması ve fiyatlandırılmasından, Orman Ürünleri Denetleme Bürosu kalite standartlarının geliştirilmesi ve izlenmesinden sorumludur.
Gana’da iki türlü balıkçılık yapılmaktadır. Birincisi deniz avcılığı, diğeri ise balık yetiştiriciliğidir. Deniz avcılığı en önemli kalemdir. 539 km kıyıya sahip olup, kıta sahanlığı ise 200 mildir. Balık üretimi talebi karşılayamamaktadır. 2003 yılında balık ve diğer deniz ürünleri toplam ihracatı 27 milyon $’dır.

İmalat Sanayi


Afrika ülkesi olarak Gana’nın sanayisi göreceli bir çeşitliliğe sahiptir. Ülke, alüminyum eritme işlemleri, kereste işleme, gıda işleme, biracılık, çimento üretim, petrol işleme, tekstil, elektronik, ilaç, madencilik v.b. çok çeşitli sanayi kollarına sahiptir. Sanayi alanındaki bu çeşitlilik bağımsızlık sonrasında kendine yeterli bir ülke yaratma çabasından kaynaklanmıştır. Ancak zayıf planlama ve uygun olmayan politikalar nedeni ile varlığını sürdürebilir durumdaki pek çok sanayi dalı yedek parçalar için gerekli döviz sıkıntısı çekerken, varlığını sürdüremeyecek durumdaki, verimsiz pek çok fabrika korumacı politikalar ve sübvansiyonlarla ayakta tutulmuştur. 1982 yılı itibarı ile Gana’nın orta ve büyük ölçekli fabrikalarındaki kapasitenin yalnızca %21’i kullanılır durumdaydı.
1983 yılında yürürlüğe konan ekonomik iyileştirme programı ile imalat sanayinde çeşitli düzenlemelere gidilmiştir. Sübvansiyonların azaltılması, sektörleri rekabete açık hale getirecek düzenlemelerin yapılması firmaların bazılarını kapanmaya, bazılarını da ayakta kalabilmek için performanslarını artırmaya itmiştir. En iyi gelişmeyi gösteren sektörler tekstil, hazır giyim, metaller, plastik ve demir dışı metal ürünler olmuştur. Sözkonusu düzenlemeler sonrasında imalat sanayiinin sektörel yapısı fazlaca değişmemiş, tekstil, gıda ve içecek, çimento gibi hafif sanayi ürünlerine yönelim olmuştur.
1998 yılında yaşanan enerji sıkıntısı fabrikaları kapasitelerinin altında çalışmaya itmiş ve imalat sanayi üretimi düşüş göstermiştir. Özellikle üretimleri büyük ölçüde enerji üretimine dayanan çelik ve alüminyum üreticileri büyük zarar görmüştür. 1999 ve 2000 yıllarında imalat sanayi üretimi yeniden sırası ile %21,1 ve %18,8 oranlarında artış göstermiştir.

2000 yılında Cedi’nin hızlı değer kaybı ithal hammadde maliyetlerinin artmasına neden olmuş, imalat sanayi üretimindeki artış yavaşlayarak %4,9 olmuştur. İzleyen yıllarda üretim artışı bu seviye civarında gerçekleşmiştir. (2002’de %4,8, 2003’te %4,6) Gıda-içecek ve demir-çelik sektörleri son yıllarda en hızlı büyüyen sektörler olmuştur.
2002 ve 2003 yılında Yeni Patriotic Parti Hükümeti hazır giyim, manyok ve palm yağı için üç adet Başkanlık Özel Girişimi (PSICs) başlatmıştır.Hazır giyim girişiminin amacı, Amerikan piyasasına giderek artan bir biçimde girmektir. Manyok girişimi ise köy işletmelerini geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Ad:  3.JPG
Gösterim: 328
Boyut:  40.6 KB
İmalat sanayi sektörünün gelişimi önündeki en önemli engel, harcanabilir gelirin çok düşük olması nedeni ile Gana’nın küçük bir pazar olmasıdır. Ayrıca tesis maliyetlerinin yüksek olması, hükümet politikaları gibi unsurlar da caydırıcı olabilmektedir.

İnşaat


İnşaat, sanayi sektörünün ikinci en büyük alt sektörüdür. Sanayi üretimindeki payı %30, GSYİH’daki payı %8’dir. Yol yapım çalışmaları inşaat sektörü içinde önemli yere sahiptir. Gana’nın mevcut yolları tamir edilmekte, yeni yollar da inşaa edilmektedir. Sözkonusu inşaat faaliyetlerinde hem yabancı hem de yerel firmalar yer almaktadır. Yabancı şirketler, gerekli makinelere ve uzmanlığa sahip oldukları için genellikle otoyollar gibi büyük inşaat işlerini üstlenirken, yerel firmalar tali yollar gibi daha küçük çaplı inşaat işlerini üstlenmektedir. İnşaat sektöründeki büyüme finansman teminine ve hükümetin taahhütleri verme hızına göre gelişmektedir.

Enerji


Ad:  7.JPG
Gösterim: 361
Boyut:  57.9 KB
Ülke içinde üretilen enerjinin en önemli kaynağı hidroelektriktir. Volta Gölü ve gölün barajı Akosombo’daki 912 milyon watt’lık ana hidroelektrik güç istasyonuna güç sağlamaktadır. Güç üretimi yağışlardan önemli ölçüde etkilenmektedir. 1997 yılı sonunda Volta Gölü’ndeki su seviyesi ani düşüş göstermiş, bu nedenle 1998 yılında ciddi bir enerji krizi yaşanmıştır. Bu kriz nedeni ile sanayi üretimi düşürülmüş, ülkenin elektrik ihracatı geçici bir duraklama yaşamıştır.

1998 yılında yaşanan kriz ve ülkenin gelişen madencilik sektörü hükümeti ve özel sektör kuruluşlarını enerji konusunda önlemler almaya yöneltmiş ve alternatif enerji kaynakları arayışına gidilmiştir. Ülkenin petrol ve gaz kaynaklı enerji istasyonlarının kapasitesi artırılmıştır. Aboadzede yeni bir şubenin 440 milyon watt’lık üretimi artırılmıştır. İki türbinin daha eklenmesi ile 2001 yılı sonu itibarı ile tesisin toplam güç üretimi 660 milyon watta yükselmiştir. Halihazırda bir Amerikan şirketi tarafından ülkenin başlıca altın madenlerine enerji sağlayacak 220 milyon watt’lık bir tesis de Tema’da yapılmaktadır. Elektrik krizi, Gana Ulusal Petrol Şirketi-GNPC’yi Tano havzasında bulunan gazı kullanabilecek enerji tesisleri kurmaya teşvik etmiştir. Ancak, bu yöndeki planlar henüz tamamlanmamıştır.
İthal edilen ham petrol ülkenin tek petrol rafinerisi Tema Petrol Rafinerisi- TOR’da işlenmektedir.

Gana, Fildişi Sahili ve Nijerya’ya uzanan bir offshore gaz boru hattının inşaası planlarına dahil olmuştur. Bu çerçevede Gana hükümeti ve Fildişi Sahili 1999 yılında bir Anlaşma imzalamıştır. Fildişi Sahili hükümeti sözkonusu boru hattının gelecekte çok daha geniş ölçekli bölgesel bir boru hattı projesine (Batı Afrika Gaz Boru Hattı-WAGP) dönüştürülmesini öngörmektedir. WAGP projesi 500 milyon $ tutarında bir proje olup Benin, Gana, Nijerya ve Togo hükümetleri ile petrol devleri Chevron ve Shell’i içine almaktadır. Proje ile ilgili son yatırım kararının 2004 yılı bitiminden önce alınarak, 2006 yılı sonunda ilk gazın akışının sağlanması öngörülmektedir. WAGP, Nijerya gazının deniz altındaki 680 km’lik bir boru hattı ile Gana’ya akıtılmasını, buradan Togo ve Benin’e ulaştırılmasını amaçlamaktadır. Projenin hayata geçmesi ile bölgede daha temiz ve ucuz elektrik elde edilebilecektir.

Madencilik


Ad:  8.JPG
Gösterim: 309
Boyut:  39.1 KB
Altın ülkenin en önemli ihracat geliri kaynağı ve madencilik sektörünün en önemli cevheridir. Altın ve diğer mineraller 2003 yılında ihracatın %32’sini oluşturmuştur. Bunun içinde altının payı yaklaşık %95’tir. Ülkenin altın rezervleri Ashanti bölgesinde ve Batı ve Orta bölgelerde bulunmaktadır. Ülkenin en büyük altın üreticisi AngloGold Ashanti’dir.
Ad:  9.JPG
Gösterim: 426
Boyut:  47.0 KB
Ülkenin önemli miktardaki elmas rezervleri Birim havzasında yer almaktadır. Elmas sektörü yönetim politikaları ve sektördeki yolsuzluk, kaçakçılık gibi hususlardan olumsuz yönde etkilenmiştir. Elmas sektörü, devlet elindeki Ghana Consolidated Diamonds (GCD) tarafından yönetilmektedir. Hükümet yıllardır GCD’yi özelleştirmeye çalışmış, ancak başarılı olamamıştır. 2004 yılının başlarında Supper&Associates adlı Amerikan şirketi GCD’yi almak için bir ihale kazanmıştır. Ancak, iki kere ödeme yapmaması nedeniyle, sözkonusu ihale işlemi şüpheye düşmüştür. GCD şimdi kapasitesinin 1/3’ü kadar üretim yapmakta olup, tam kapasite ile üretim yapabilmesi için yaklaşık 10 milyar $’lık yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır.
Ülke, dünyanın önde gelen manganez ihracatçılarından biridir. Devlet elindeki Gana Ulusal Manganez Şirketi’nin 1995 yılında özelleştirilmesinin ardından üretim artışı gözlenmiştir. Yeni yatırım programı ve yeniden yapılandırma sayesinde üretim 1996 yılında 193.096 ton iken, 2002’de 1,14 milyon tona yükselmiştir.

Ülkenin 120 milyon ton olarak tahmin edilen boksit rezervlerinin yalnızca küçük bir kısmı, Bui’de çıkarılmaktadır. Ghana Bauxite isimli şirket ülkedeki tek üreticidir. Volta Alüminyum Şirketi (Valco) Gana boksitini alüminaya çevirmemekte, Jamaika kaynaklı hammaddeleri kullanmaktadır. Avustralya firması BHP Billiton ülkede bir alüminyum tesisi kurma planı bulunmaktadır. Valco’da %10 hisseye sahip Amerikan Şirketi Alcoa ise hisse sayısını artırarak Gana boksitini kullanmayı amaçlamaktadır. Diğer taraftan Rus madencilik şirketi Rusal da Valco’da hisse edinme arzusunu açıklamıştır.

Mali hizmetler


1989 yılında yapılan reformlar neticesinde mali hizmetlerde önemli gelişme sağlanmıştır. 1989 bankacılık Yasası minimum sermaye ölçütünü, sermaye yeterlilik oranlarını ve bankacılık düzenleme ve gözetim koşullarını belirlemiştir. Yeni bir bankacılık yasası hazırlıkları mevcut olup Merkez Bankası (The Bank of Ghana) bankacılık ve bankacılık dışı mali sektörü düzenlemektedir.
Ülkede 18 banka mevcut olup bunların on tanesi ticari banka, beş tanesi tüccar bankası üç tanesi ise kalkınma bankasıdır. Diğer taraftan, beş adet yabancı banka bulunmaktadır. Bu bankalar, Societe Generale, Barclays Bank, International Commecial Bank (of taiwan), Stanbic Bank ve Standard Chartered Bank Ghana’dır. Gana Commercial Bank 131 şubesi ile en yaygın şube ağına sahip bankadır. Barcylas Bank, Gana Commercial Bank ve Standard Chartered Bank bankacılık sektöründeki toplam aktiflerin %55’ine sahip bulunmaktadır.

Uluslararası bankalar için ödenmiş sermaye miktarı Şubat 2003 tarihinden itibaren 7.6 milyon $ olarak belirlenmiştir. Bankaların küçük ve orta ölçekli işletmelere kredi açmada istekli davranmadığı yolunda görüşler bulunmaktadır. Bankaların kredi faiz oranları ile tasarruf mevduatına uyguladıkları faizler arasında büyük farklar vardır. Kredi faiz oranlarının yüksekliği ödenmeyen borç riskleri ve yüksek munzam karşılık oranlarından kaynaklanmaktadır.
Hükümetin orta vadeli amacı mali sektörü etkin hale getirmek ve uluslararası mali sisteme tamamen entegre etmektir. Bankacılık dışı mali sektör gelişmekle birlikte göreceli olarak küçüktür. Menkul kıymetler ve sermaye piyasasında üç iskonto kuruluşu bulunmaktadır. Bunlar, CDH Discount, the Securities Discount Company ve Fidelity Discount House’dır. 19 sigorta kuruluşu bulunmakta olup, sektörde kamu kuruluşları hakimdir. State Insurance Company’nin hükümetçe özelleştirilmesi planlanmaktadır. Mortgage ve kiralama şirketleri de mevcuttur.

Gana Borsası (GSE) 1989 yılında kurulmuş olup, 1990 yılından itibaren şirket hisseleri, tahvil ve kamu menkul kıymetleri ticaretine başlamıştır. Borsada 27 şirket kayıtlı olup Ekim 2004 itibarıyla toplam değerleri 10.8 milyar $’dır. Ancak bu miktar içerisinde AngloGold Ashanti’nin payı %80 seviyesindedir. İşlem hacmi ise toplam değerin yaklaşık %2’si seviyesindedir. Kamunun borsaya ilgisi ise göreceli olarak düşüktür.
2001 yılından sonra GSE Index’i hızlı bir yükşeliş göstermiş olup $ bazında %380 artmıştır. Bu artışta, makroekonomik durumun düzelmesi, artan döviz rezervleri, düşük enflasyon ve dengeli kur politikası ve kamu borçlanma kağıtları faizindeki düşüş etkili olmuştur.

Diğer hizmetler


Turizm Gana’da altın ve kakaodan sonra döviz kazandırıcı üçüncü en büyük faaliyettir. Hükümet yapmış olduğu onbeş yıllık master planları neticesinde, Ganayı turistlerin uluslararası ziyaret yerlerinden biri haline getirmeyi hedeflemektedir. Gana tarihi mirasa yönelik turlara ağırlık vermiş ve Afrika kökenli Amerikalıların oluşturduğu piyasayı hedef piyasa olarak belirlemiştir. Eski köle kaleleri ve vahşi yaşam parklarına yatırımlar yapılmıştır.
Yatak sayısı 1992 ile 2003 yılları arasında iki kat artarak 22.909 adete yükselmiştir. Dört yıldız ve üzerindeki otel sayısı çok az sayıdadır. 2002 yılındaki turizm geliri 519 milyon dolar ülkeyi ziyaret eden turist sayısı 2003 yılı itibarıyla 550.000 kişidir. Turistler ağırlıklı olarak İngiltere, ABD, Almanya ve Fransa’dan gelmektedir.
SİLENTİUM EST AURUM