DIŞ TİCARET

Gana’nın dış ticaretinin görünümü, bir Afrika ülkesinin tipik dış ticaret yapısını yansıtmaktadır. Genel olarak ülkenin dış ticareti, büyük bir açık vermekte olup, altın, kakao ve kereste gibi bazı temel ürünlere bağımlıdır. Bu bağımlılık, sözkonusu temel ürünlerin üretimlerindeki ve dünya fiyatlarındaki dalgalanmalara göre, ihracat gelirlerinin değişken olması sonucunu doğurmaktadır.

2003 yılına kadar olan 10 yıllık dönemde dış ticaret gelirleri Amerikan Doları bazında yıllık ortalama %10,1 oranında büyümüştür. Ancak bu oran ani yıllık dalgalanmaları göstermemektedir. Örneğin ihracat 1997 yılında olumsuz hava koşulları nedeni ile kakao üretiminin düşüş göstermesi sonucunda %5,1 oranında düşerken, 1998 yılında ülkenin kakao ve altın üretimindeki sıçramaya bağlı olarak %40,3 oranında artmıştır. 2002 ve 2004 yılları arasında uluslararası kakao ve altın fiyatlarındaki güçlü artış ve üretim artışına bağlı olarak ihracat artış hızının yaklaşık %20 olması beklenmektedir. 2004 yılının ilk altı ayı itibarıyla kakao ihracatının altın ihracatını geçmiş olduğu gözlenmiştir. Böylece 1991 yılından bu yana ilk kez kakao en önemli ihraç malı konumuna gelmiştir.
Başta iyi hava koşulları olmak üzere çeşitli faktörlere bağlı olarak kakao ihracatı 2001’den bu yana ikiye katlanırken, altın ihracatının da artması ve diğer geleneksel olmayan ürünlerde de ihracat gerçekleştirilmesi Gana’nın ihracatını pazar ve hava koşullarına daha az duyarlı hale getirmiştir.

Altın, kakao, kereste gibi geleneksel ürünler haricindeki ürünlerin ihracatı 1984 yılında 1,9 milyon $ iken, 2003’te 701 milyon $’a ulaşmıştır. Bu ürünlerin toplam ihracattan aldıkları pay ise %27’ye ulaşmıştır. Söz konusu ihracat sektörleri başta balık ürünleri ve ananas olmak üzere tarım, işlenmiş tarım ürünleridir. İşlenmiş kereste ve alüminyum ihracatı da artış göstermiştir. Geleneksel olmayan ürünlerin ihracatı 1999 ve 2000 yıllarında Cedi’nin değer kaybetmesi sayesinde artmıştır.

Ülkenin ithalat düzeyini başta iç talep ve imalat sanayi ürünlerinin uluslararası fiyatları belirlemektedir. Aynı zamanda kur politikalarının ve döviz rezervlerinin de ithalat üzerinde büyük etkisi bulunmaktadır. Örneğin, 2000 yılında Cedi’nin değer kaybetmesi ile ithalat ciddi düşüş göstermiştir. İhracat gelirlerindeki artışla döviz rezervleri artan ülkenin 2002’den itibaren ithalat talebi de güçlü bir artış göstermiştir.

Petrol ithalatın yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır. Uluslararası petrol fiyatlarındaki değişmelerin ithalat üzerinde sınırlı bir etkisi bulunmakla birlikte, fiyatların yüksek olduğu dönemlerde petrolün ithalattaki payı %20’lere varabilmektedir.

Dış ticaret dengesi 1995 yılından bu yana açık vermektedir. Dış ticaret açığı 1999 yılında 1,27 milyar $’lık en yüksek düzeye ulaşmıştır. 2002 yılında ithalatın düşmesi ve ihracatın yüksek kakao ve altın fiyatlarına bağlı olarak yüksek artış göstermesi ile dış ticaret açığı 692 milyon $ seviyesine düşmüştür. 2002 yılından bu yana gözlenen hızlı ihracat artışına rağmen, döviz miktarındaki artışla birlikte ithalat talebi canlanmış olduğu için dış ticaret açığının artması beklenmektedir.

Gana ticaretinin büyük kısmını OECD ülkeleri ile gerçekleştirmektedir. Gana’nın OECD ülkeleri haricindeki başlıca ticaret ortağı Nijerya’dır. Ülke, petrol ithalatının çoğunluğunu Nijerya’dan ve komşusu Fildişi Sahili’nden gerçekleştirmektedir. Ülkenin başlıca ihraç pazarı ülkenin kakaosunun çoğunluğunun işlendiği Hollanda’dır. Hollanda’yı İngiltere ve Fransa takip etmektedir.

DIş Ticaret Düzenlemeleri Ve Standartlar

Gana gümrüklerinde mal sınıflaması harmonize sisteme göre tespit edilmektedir. İthal vergileri her yıl değişmekte ve değer, ağırlık ve hacme göre hesaplanmaktadır. Bu ülkeye gelen mallar ithal vergisi, katma değer, özel vergi, ve ithalat özel tüketim vergisine tabidir.
İthal vergileri çeşitli mallar için aşağıdaki oranlar üzerinden tahsil edilmektedir.

• %0 vergi : Tarım ve sanayi makinaları, eğitim materyali ve güneş enerjisi pil, levha ve panelleri.
• % 0.5 ECOWAS vergisi: ECOWAS’a üye olmayan ülkelerden gelen tüm mallara.
• %0.5 EDIF vergisi: Tüm ithal mallarda.
• %5 vergi: 82, 84, 85. fasıllar, 8703’te yer alan silindir kapasitesi 1900 cc’yi aşmayan motorlu taşıtlar, 8701, 8702, 8716 daki ticari araçlar, kereste ve diğer doğal kaynak üretiminde kullanılan materyaller.
• %10 vergi: ham maddeler, bilgisayar yazılımı, ses kaydı için kullanılmamış materyal.
• %20 vergi: Diğer tüm mallar. Bu oran satandart gümrük vergisidir.

İthalatta uygulanan katma değer vergisi %12.5’dir. Ayrıca, Ulusal sağlık sigortası programı kapsamında 1 Ağustos 2004 tarihinden itibaren %2.5 oranında ek Sağlık Sigortası Vergisi uygulamasına başlanılmıştır. Ek vergiden muaf mal ve hizmetler sağlık hizmetleri, engelliler için olan mallar, su, sivrisinek ağı, balıkçılık aletleri, tuz, eğitim materyali, elektrik, acil yardım malzemesi ve temel gıda ve tarımsal ürünlerdir.

Tüm mallar ithalat vergisine tabi olmakla birlikte yasa, hükümet, imtiyazlı kişi, organizasyon ve kuruluşlar için istisnalar tanımıştır.
Nisan 2000’de Gana hükümeti ad valorem vergi hesaplamasında değerleme yöntemini Brussels Definition of Value (BDV) sisteminden Custom Valuation Code (CVC)‘a dönüştürmüştür. Yükleme öncesi denetim kaldırılmış olup, ithal partisinin Gana Limanlarına varışta denetime tabi tutulması uygulamasına geçilmiştir.

Gana’ya ithalatta denetim yetkisine haiz dört şirket, Gateway Services Limited, BIVAC International, Ghana Link Network Services ve Inspection and Control Services’tir.
İthali yasak mallar uyuşturucu, zehirli atıklar, civalı tıbbi sabun, kontamine mallar, uyarı içermeyen yabancı menşeli sigara, toprak, taklit para ve yerel yasalarca yasaklanmış mallar.
Gana’dan altın ihracatı yasal olarak ancak değerli madenler pazarlama şirketi (PMMC) kanalıyla yapılabilmektedir.

Geçici kabul:

Gana yasalarına göre üç ay içerisinde aynen veya işlenmiş olarak ihraç edilmek kaydıyla mallar gümrük vergisiz olarak ülkeye sokulabilmektedir. Eğer mallar geçici kabul ile getirilip ülkede satılmak istenirse gümrük bilgilendirilmeli ve satış öncesi vergiler tamamen ödenmelidir. Ticari gösteriler için gelen mal ve örnekler de üç ay içerisinde tekrar ihraç edilmelidir.

Standartlar:

Gana Standart Kuruluşu (GSB) Gana’ya ithal edilen malların kalitesini garanti etmesinin yanısıra standart geliştiren ve standartları yürürlüğe koyan bir kuruluştur. GSB halihazırda 160 standardı yürürlüğe koymuş ve 300’ün üzerindeki yabancı standardı da sertifikaya bağlamıştır. İmalatçı ve ithalatçının GSB’ye kayıt olması gerekmektedir. GSB ISO 9000 standardını Gana için henüz kabul etmemiştir. Ancak firmaları bu konuda desteklemektedir.
Gıda ve İlaç İdaresi (FDB) ise, gıda, ilaç, kozmetik ve kamu sağlığına ilişkin sonuçları olan diğer ürünleri onaylamaktadır. Bu görev GSB ile FDB arasında yetki çatışması doğurmaktadır.

Tüm ürünlerin GSB tarafından sertifikaya bağlanması zorunludur. Sertifika vermek için Gana dışında yetki verilen bir kuruluş yoktur. Standartlar resmi gazetede yayımlanmaktadır. GSB aynı zamanda ticaretteki teknik engellere ilişkin müracaat noktasıdır.
1992 yılında uygulamaya konan etiketleme kurallarına göre ithal edilen veya üretilen malların üzerinde aşağıdaki bilgiler İngilizce olarak yer almalıdır.

• Malın adı
• Net ağırlık veya bileşenlerin net miktarı
• Ürün bileşenlerinin kompozisyonu
• Üretim tarihi
• Son kullanım tarihi
• Ürünün lot veya parti numarası
• Üreticinin veya acentanın adı adresi
• Kullanım talimatı
• Depolama, boşaltma vs.için herhangibir özel talimat
• Herhangibir uyarı

İletişim adresi
Ghana Standards Board
P.O box MB245 Accra, Ghana

Yatırım Koşullan

Yabancı sermayeyi ülkeye çekmek Gana’nın ekonomik kalkınma programlarında önemli bir unsur olarak gösterilmektedir. Yabancı sermayeyi ülkeye çekmede Dünya Bankası yardımlarıyla kurulan Gana yatırım Danışma Komitesine önem atfedilmektedir. Komitede çok uluslu ve yerli firmalar yanında IMF, Dünya Bankası ve BM gözlemcileri de bulunmaktadır. Komitenin amacı yabancı sermayenin yatım yapacağı ortamın oluşması için hükümet politikalarının oluşturulmasına yardımcı olunmasıdır. Gana 1990’lı yılların başında özelleştirme programına başlamış olup, 350 kamu işletmesinin yaklaşık 300’ü özelleştirilmiştir. Bu firmaların çoğu yabancı firmalarca satın alınmıştır.

Yabancı sermaye için yasal yapıyı oluşturmak amacıyla Gana Yatırım Geliştirme Merkezi Yasası 1994 yılında çıkarılmıştır. Yasa yabancı doğrudan yatırımlar yanında sermaye piyasasındaki pörtföy yatırımlarını da düzenlemektedir. Yasada küçük ölçekli ticaret, taksi işletmeciliği, bahis ve şans oyunları, güzellik salonu ve berberlik GanalIların iştigal alanındaki meslekler olarak belirtilmektedir.

Gana da iş kurulması uzun bir zaman almakta olup, beş devlet kuruluşundaki işlemlerin tamamlanmasına ihtiyaç göstermektedir. Dünya Bankası raporlarına göre 85 günlük bir süreye ihtiyaç göstermektedir. Ganalılar ile birlikte oluşturulacak ortaklıklar için minimum sermaye 10.000$, sırf yabancılarca oluşturulacak şirketler için ise 50.000 $’dır. Ticaret firmalarında ise Ganalı ortak olup olmadığına bakılmaksızın, minimum yabancı hisse miktarı 300.000$ olup, en az 10 Ganalı çalıştırma şartı bulunmaktadır. Yabancıların yerli yatırımcıya göre farklı uygulamaya tabi tutulduğu sektörler emlak, bankacılık, menkul kıymetler ve balıkçılıktır.
Maden ve madencilik alanındaki yabancı sermayeyi ise 1994 tarih ve 475 sayılı Maden ve Madencilik Yasası düzenlemektedir. Petrol Yasası (PNDCL 84) ise petrol çıkarılması ve üretilmesini düzenlemektedir.

Ganada serbestçe dalgalanan serbest bir kur rejimi vardır. Nasıl kazanıldığı belgelenebilen fonların transfer ve dövize dönüştürülmesinde herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Gana para birimi Cedi Dolara ve diğer Avrupa para birimlerine kolayca değiştirilebilmektedir. Yatırımlara ilişkin yasa, yatırımlardan kaynaklanan kar payı ve net karın, borç ödemelerinin, teknoloji transferinden kaynaklanan ücretlerin, işletmenin satışından doğan gelirlerin ve yatırımdan sağlanan faizlerin döviz ile transferine müsaade etmektedir.
Hükümet ulusal savunma, kamu güvenliği ve sağlığı, kamu düzeni, kamu ahlakı, şehir ve bölge planlaması, kamu çıkarı için mülkün kullanımı amaçları ile kamulaştırma ve millileştirmeye müracaat edebilmektedir. Ancak, hızlı ve adil bir tazminat ödenmesi öngörülmüştür. Yargı yolu açıktır. Son yıllarda kamulaştırma yönünde bir uygulama yoktur.

Yabancı yatırımlar yasası, diğer yollar ile çözülemeyen anlaşmazlıklar konusunda Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Yasası Komisyonu kurallarına dayalı tahkim veya ülkeler arasındaki karşılıklı anlaşmalara atıfta bulunmaktadır. Yabancı yargı kararlarının Gana’da tanınması karşılıklılık esasına dayalıdır. Gana anlaşmazlıkların çözümü konusunda Newyork Konvansiyonunu imzalamıştır.

Doğrudan yabancı yatırım miktarı 2003 yılında 88,6 milyon $, 2004 yılında ise 143,73 milyon $ seviyesindedir. Kurumlar vergisi oranı % 32.5’dir.
Fikri mülkiyet haklarının korunması yönünde yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Gana Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütünün (WIPO) üyesidir. WTO TRIPS anlaşmasını uygulamak için adımlar atılmakta olup, Gana parlamentosu kopyalama yasası hariç tüm TRIPS düzenlemelerini kabul etmiştir.
Bankacılık sektörü küçük ölçeklidir. Ülkede 18 banka içerisinde en büyük banka olan Gana Ticaret Bankasının net yaklaşık değeri 50 milyon $’dır. Gana Borsası gelişen piyasalar içerisinde en iyi performans gösterenler içerisinde mütala edilmektedir. Borsada 29 şirket kayıtlıdır. Kayıtdışı mali sektör bulunmakta olup, özel sektör mali tasarrufları geleneksel olarak buraya kanalize olmaktadır.

Üç adet serbest bölge bulunmakta olup, bunlar Accra, Mpitsin ve Ashiem’de yer almaktadır.
1996 yılında kurulmuşlardır. Tema ve Takoradi limanları ile Kotoka Uluslararası Havalimanı ile bu alanlarla bağlantılı yerler serbest bölgeler içerisindedir. Serbest bölgede faaliyet gösterebilmek için firmaların ürünlerinin %70’ini ihraç etmesi gerekmektedir. Serbest bölgede çalışan firmaların 10 yıllık kurumlar vergisi muafiyeti ve ithalatta 0 gümrük vegisi avantajı bulunmaktadır.

TÜRKİYE-GANA İKİLİ İLİŞKİLERİ

İhracat:

Gana’ya 2002 yılında 22,6 milyon $ olan ihracatımız, 2003 yılında % 62 oranında artarak 36,8 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında ise ihracatımız bir önceki yıla göre %13,8 oranında azalarak 3l,7 milyon $’ a ulaşmıştır. 2005 yılı Ocak- Haziran döneminde ihracatımız 16,8 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Gana’ya ihracatında tatlı bisküviler, sıvı dielektrik transformatörleri, klinker, diğer elektrik iletkenleri, motosiklet, mopet diğer aksam, parçaları, demir veya çelikten eşya, alaşımsız aluminyumdan diğer sac, şerit ve levhalar, otobüs-kamyon dış lastiği; yeni, diğer elektrik iletkenleri (80v<gerilim<1000 volt için), demir/çelikten yemek pişirme cihazları, aluminyum alaşımlarından diğer çubuk ve profiller, demir/çelikten diğer inşaat- aksamı, buğday unu/mahlut unu, dizell/yarı dizeli motorlu taşıtlar, ev tipi buz dolabı- kompresörlü, makarna; yumurtasız (pişirilmemiş), diğer ekmekçi mamülleri önem arz eden ürün gruplarıdır.

İthalat:

2002 yılında Gana’dan 39,2 milyon $ olan ithalatımız, 2003 yılında %142 oranında artarak 95,2 milyon $ olmuştur. 2004 yılında ise ithalatımız bir önceki yıla göre % 15,3 oranında azalarak 80,6 milyon $ seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılı Ocak-Haziran döneminde ithalatımız 18,7 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Gana’dan ithalatındakakao dane ve kırıkları (ham/kavrulmuş, bütün/kırık), altın (diğer işlenmemişşekillerde olanlar, para yerine kullanılmayan)
orkinos/yazılı orkinos (dondurulmuş), susam tohumu, uzunlamasına kesilmiş diğer tropikal ağaçlar,odun kömürü, kakao tozu (ilave şeker/diğer tatlandırıcı maddeler içermeyen), kakao hamuru; yağı alınmamış gibi ürün grupları önem arz etmektedir. 2004 yılında, anılan ülkeden ithalatımızda kakao dane ve kırıkları (ham/kavrulmuş, bütün/kırık) ithalatının payı % 86,1’dir.

Ekonomik Entegrasyonlara Üyelik

Afrika Birliği: (AU) Afrika Birliği, Afrika Birlik Organizasyonu’nun yerini almış, merkezi Adis Ababada olan bir kuruluş olup, 2001 yılı Mayıs ayında üye ülkelerin 2/3’ünün kurucu yasayı onaylaması ile 2002 yılında kurulmuştur. AU, AB’ni model almış olup parlamento, merkez bankası, tek para birimi, adalet divanı ve yatırım bankası gibi hedefleri bulunmaktadır. İlk gerçekleşmesi Pan Afrika parlametosudur. Parlamento ilk toplantısını Ekim ayında yapmış olup, 5 yıl yasama yetkisini kullanmayacaktır. AU ayrıca ortak savunma ile dış ve haberleşme politikalarını öngörmektedir. Günlük işler ise AB Komisyonu örneği AU Komisyonunca sürdürülmektedir. Ancak kuruluşun önündeki engel bu oluşumların belirli kaynağa ihtiyaç göstermesidir. Bu konuda üye ülkeler 2004 yılında GSYİH’larının %0.5 i kadar kuruluşa katkı yapmayı kabul etmişlerdir. Ancak, bir kısım üyeler üyelik miktarlarını ödeyememişlerdir. Ayrıca, AU' nun bir önceki kuruluşu Afrika Birlik Organizasyonu gibi girişimlerini gerçekleştirmede etkisiz kalabileceği yönünde görüşler bulunmaktadır.

Kuruluş BM Güvenlik Konseyi gibi Barış ve Güvenlik Konseyi oluşturmuştur. Konsey üye ülkelerdeki soykırım, yönetimin yasal olmayan şekilde değiştirilmesi ve toplu insan hakları ihlallerinde askeri müdahalelerde bulunabilecektir. Kuruluş 2003 yılından beri Burundi iç savaşında gözlemci görevi yapmaktadır. 2004 yılında Sudan’da da görev üstlenilmiştir.

Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu ECOWAS:. Topluluk 1975 yılında 15 Batı Afrika ülkesinin katılımı ile oluşmuştur. Bu ülkeler, Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gambia, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, ve Togo’dur. Topluluğun temel amacı işgücü ve malların Batı Afrika’da serbestçe dolaşacağı gümrük birliği oluşturmaktır. 120 üyeli parlamento ve merkezi Abuja ‘da olan Adalet Divanı vardır.
1994 yılında ECOWAS’ın sekiz üyesi (Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine Bissau, Mali, Nijer ve Senegal) gümrük birliği amacıyla aynı para birimi kullanımına gitmişlerdir. Diğer altı üye de (Gambiya, Gana, Gine, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone) Aralık 2000 tarihinde bölgede ikinci bir para birliği yaratmak amacıyla anlaşma imzalamışlardır. Parasal Birliğe ilk adım olarak ileride Batı Afrika Merkez Bankası olmak ve 2003 yılında ortak para birimi oluşturmak amacıyla Batı Afrika Para Enstitüsü oluşturulmuştur. Ancak yeni para biriminin oluşturulması 2005 yılı Temmuz ayına ertelenmiştir.

Kuruluş içerisinde ekonomik entegrasyon , mali kaynak eksikliği, ülkeler arası güvensizlik, bölgedeki politik istikrarsızlıklar nedeniyle çok sınırlı olabilmiştir. Ayrıca bu gelişmede yetersiz alt yapı ve ECOWAS ekonomilerindeki çeşitliliğin olmaması da etkili olmuştur.

Diğer taraftan, ECOWAS ekonomik nedenlerle oluşturulmasına rağmen bölgesel güvenlik konularında etkin olmuştur.1990 yılında Liberyadaki iç savaşı sonuçlandırmak üzere yapılan anlaşmayı desteklemek amacıyla ateşkes izleme grubu (Ecomog) oluşturulmuştur. Grup Sierra Leonede 1997 yılında, Gine Bissau da 1998 yılında barışı sağlamak üzere müdahalelerde bulunmuştur. ECOWAS barış gücünü Benin, Burkina Faso, Gambiya ve Liberyada konuşlandırarak bölgesel tansiyonu önlemeyi ve kontrol altına almayı planlamaktadır.

Cotonou Konvansiyonu:

2000 yılı Haziran ayında, 77 tane Afrika, Karayip ve Pasifik ülkesi (ACP ülkeleri), Avrupa Birliği ile tercihli ticari ve yardım bağlarını öneren yeni bir anlaşma imzalamıştır. Cotonou Konvansiyonu, 1975, 1979, ve 1984 yıllarında imzalanan anlaşmaları geçersiz kılan ve 1989 yılında imzalanan Lome IV’ün yerine yürürlüğe girmiştir. Lome Kongresiyle aynı olmasına rağmen, Cotonou’nun güçlü bir siyasi yönü vardır. İnsan haklarına saygı, demokratik prensipler ve hukukun üstünlüğü kuralları Lome IV ‘ün temel unsurlarıdır. Cotonou anlaşmasıyla birlikte ise ACP ülkeleri, iyi yönetimleri destekleyeceklerini, yolsuzluklara karşı savaşacaklarını, ve Avrupa Birliği’ne yasal olmayan göçü önlemeye çalışacaklarını kabul etmiştir.

Önceki anlaşmalarla, dört tarım ürünü- sığır eti, şeker, muz ve rom(içki)- sıkı tarife kotasına tabi olurken, tarımsal veya sanayi ACP ürünleri Avrupa Birliği’ne gümrüksüz olarak girmeye başlamıştır. Cotonou Konvansiyonu ile ortaya konan anlaşma, Dünya Ticaret Örgütü’nün kurallarına uygun olmadığı için, bölgesel serbest ticaret anlaşmalarının imzalanması gerekmektedir. Anlaşmalar ile ülkeler iç pazarlarını giderek artan biçimde AB ürünlerine açacaktır. 2000-2008 döneminde eski tercihli sistemin geçerli olacağı bir geçiş dönemi öngörülmüştür. 33 Afrika ülkesi en az gelişmiş ülke statüsü ile AB’nin GSP sistemine girme seçeneğine sahiptir.

2003 yılında Cancun’da DTÖ ile ACP Ülkeleri karşılıklı işbirliği alanında bir anlaşma imzalamışlardır. Avrupa Kalkınma Fonu (EDF), ACP ülkelerine yapılan Avrupa yardımlarının ana kaynağı olmaya devam edecektir. Yeni konvansiyonla yardımlar yeniden gruplandırılmış olup ya uzun dönemli gelişme programları desteklenecek ya da özel sektöre kredi sağlanacak veya risk finanse edilecektir.
Cotonou Kongresi 2003 yılı Nisan ayında 15 Avrupa Birliği üyesi ülke ve 76 ACP ülkesinin (Somali dışında) katılımıyla yürürlüğe girmiştir. Bir ay sonra ise ACP temsilcileri, EDF fonlarının zamanında ve etkin uygulanmasını öngören Brüksel Anlaşması’nı imzalamıştır.

İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR

İş adetleri

Gana’nın resmi dili İngilizcedir. İş yazışmalarında İngilizce kullanılır. Şehirde yaşayan Ganalılar İngilizce konuşurlar. Kartvizit kullanımı yaygındır. Ganalı işadamları iş saatlerinde takım elbise giyinirler. Çok azı iş saatlerinde geleneksel kıyafetlerini giyinirler. Pekçok iş kadını ise genel olarak iş saatlerinde geleneksel kıyafetlerini giyinirler.

İş Seyehatleri

Gana’ya girmek için uluslararası sağlık sertifikasında sarı humma aşısının olduğunun belgelemesi gerekmektedir. Sıtma aşısı ise önemli bir ölçüde tavsiye edilir. Diğer taraftan tetanos, menenjit, ve hepatit B aşılarının yaptırılması tavsiye edilmektedir. Sözkonusu aşılar Gana’ya giriş yapılmadan en az on gün önceden yaptırılması gerekmektedir.

Vize