Kraterler ve Krater İçindeki Halka Şekilli Tepecikler!

Dinozorların yok olmasına neden olan göktaşının sebep olduğu Chicxulub Krateri’nin içinde bulunan halka şeklindeki tepeciklerin nasıl oluştuğu anlaşıldı. Göktaşları kayaç yapısındaki gök cisimlerinin yüzey şekillerinin geçirdiği değişimde önemli role sahip. Göktaşının büyüklüğüne göre oluşan kraterlerin büyüklüğü ve şekli değişiyor. Küçük göktaşları genellikle çanak şeklinde kraterlerin oluşmasına sebep oluyor. Daha büyük göktaşlarının kraterlerinin morfolojik özellikleri ise daha farklı. Bu nedenle kompleks kraterler olarak isimlendiriliyorlar. Kompleks kraterlerin merkezinde bir yükselti ya da kraterin dış hattının içinde halka şeklinde tepecikler bulunabiliyor.

Ay’ın, Mars’ın ve Merkür’ün yüzeyinde halka şeklinde tepeciklere sahip kraterlerin bulunduğu biliniyor. Bu tür kraterlerin Dünya’daki bilinen tek örneği ise Chicxulub Krateri. Kraterlerin içinde bulunan halka şeklindeki tepeciklerin nasıl oluştuğuna dair farklı fikirler vardı. Yayımlanan araştırmada ise bilim insanları, Chicxulub Krateri’nden aldıkları örnekleri analiz ederek bu tür kraterlerin nasıl oluştuğuna dair ayrıntılı bir açıklama ortaya koydu.

Chicxulub Krateri dünyanın en büyük kraterlerinden biri. Yaklaşık 66 milyon yaşında olan Chicxulub Krateri’nin dinozorların yok olmasına neden olan göktaşının etkisiyle oluştuğu düşünülüyor. Chicxulub Krateri, Meksika’daki Yucatan Yarımadası’nda bulunuyor. Çapı yaklaşık 180 km olan krater, yaklaşık 1 km kalınlığındaki birikinti tabakasının altında gömülü halde. Kraterin büyük kısmı ise denizin altında.

Yapılan bu son araştırmada bilim insanları deniz altında sondaj yaparak kraterin içinde oluşan tepeciklerden örnekler aldı. Deniz tabanının 618 m altında tepeciklerin en yüksek noktasına ulaşıldı. Alınan örneklerin bileşimi ise hayli şaşırtıcıydı. Çünkü bu yükseltilerin yapısında yerin derinliklerinde bulunan kayaç türlerine rastlandı. Bu veriler halka şeklindeki tepeciklerin nasıl oluştuğuyla ilgili araştırmacılara önemli bilgiler verdi.

Suya düşen bir taşın suyun yüzeyinde oluşturduğu şekiller de kompleks kraterlerin nasıl oluştuğunun anlaşılmasına yardımcı olabilir. Buna göre göktaşları yeryüzüne çarptığında kabuk katmanın üst kısmındaki materyallerin parçalanarak etrafa dağılmasına ve bir çukur oluşmasına neden oluyor. Daha derinlerdeki kayaçlar ise çarpmanın şiddeti ile eriyor ve akışkan hale geliyor. Daha sonra bu maddeler bir araya gelerek çukurun merkezinde yükselti oluşturuyor.

Krater büyüdükçe merkezdeki tepeciğin yüksekliği artıyor. Bu durumda yükselti çökerek etrafında halka şeklinde tepeciklerin oluşmasına neden oluyor ve bu süreçler dakikalar içinde gerçekleşiyor. Bu, daha önce kraterlerin içinde bulunan halka şeklindeki tepeciklerin nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışan kuramlardan biriydi. Alınan örneklerden elde edilen veriler sayesinde de doğrulanmış oldu.

Kaynak: Science