KEDİ
Bildiğimiz evcil kediler (Felis catus) aslan, kaplan, pars ve jaguar gibi yırtıcı hayvanlarla aynı familyadandır. Bu türün kendi içinde çaprazlanmasıyla değişik kedi soyları elde edilmiştir. Ayrıca Avustralya dışındaki tropik ve ıhman bölgelerde birçok yabanıl kedi türü yaşar. Bunlardan Hindistan ve Güneydoğu Asya'da dağılmış olan balıkçı kedi (Felis viverrind) suyu kepçeleyip balık avlamasıyla, Güneydoğu Asya'da tek tük rastlanan yassıbaş kedi (Felis planiceps) ise öbür kedigillerden farklı olarak daha çok otçul olmasıyla dikkati çeker.
Kediler güçlü kaslarla donanmış, çevik, güzel ve akıllı hayvanlardır. Çok iyi tırmanır ve yüksek bir yerden atladıklarında hep dört ayakları üstüne düşerler. Esnek omurgaları ve yer yer kıvrımlar oluşturan esnek derileri son derece güç hareketleri yapmalarına, eğilip bükülebilmelerine, daracık aralıklardan geçebilmelerine olanak verir. Kedilerin ilginç yapısal özelliklerinden biri de sivri ve güçlü tırnaklarını gerektiğinde dışarı çıkarabilmeleridir. Tırnakları kılıfından çıkarma hareketi aynı zamanda pençenin yayılarak genişlemesini sağlar. Tırnaklar dışarı çıktığında pençelerinin oldukça ürkütücü bir görünümü vardır. Ama içeri çekildiğinde ürkütücü pençeler birer "pati"ye dönüşüverir ve kedinin sessizce yürümesini sağlar. Kedilerin üst yüzeyi yassılaşmış, öğütücü dişleri yoktur. Altçeneleri de yalnız yukarı ve aşağı doğru hareket eder. Bu nedenle kediler yiyeceklerini çiğnemeden kesip parçalayarak yutarlar. Fırçaya benzeyen dilleri ise su ya da süt içmeye ve yalanarak temizlenmeye yarar.
Zifiri karanlıkta kediler de hiçbir şey göremez. Ama çok az ışık bile bu hayvanların insanlardan daha iyi görmesine yeterlidir. Karanlık bir odadayken ışığı açıp hemen kedinin gözlerini incelerseniz gözbebeklerinin giderek küçüldüğünü ve sonunda ince, dikey bir yarığa dönüştüğünü görebilirsiniz. Oysa karanlıkta gözbebekleri olabildiğince çok ışık alabilmek için iyice büyüyerek yuvarlaklaşır. Kedilerin çok gelişmiş görme ve işitme duyularından başka, yüzlerindeki duyarlı bıyıkları ve tüyleri de karanlıkta bile avlarının yerini bulmalarına yardımcı olur. Bu usta avcılar genellikle ağaçların ya da otların arasında gizlenerek avlarına sessizce yaklaşır ve bir sıçrayışta üzerine atlarlar. Kuşların doğal düşmanı olan kediler ayrıca sıçan ve fare gibi kemiricileri de avlarlar. Bu nedenle çiftliklerde, gemilerde ve yiyeceklerin depolandığı yerlerde özellikle kedi beslenir.
Kediler yalnız yaşayan bağımsız yaradılışlı hayvanlardır ve evcil köpekler gibi sahiplerinin isteklerine hiçbir zaman tümüyle boyun eğmezler. Köpeklerin sahiplerine, kedilerin evlerine bağlı oldukları öteden beri söylenegelmiştir. Gerçekten de çok uzak bir yere bırakılan kedilerin bile evlerine geri döndükleri bilinmektedir.
Kediler ortalama 13-14 yıl yaşar. Ama ender olarak 24 yaşına ulaşabilen kediler de vardır. Duygu ve isteklerini belirtmek için hemen herkesin bildiği çeşitli yollara başvururlar. Örneğin aç olduklarında "miyavlar", sevilmek istediklerinde sürtünür, tüyleri okşandığında keyifle "mırıldar", kızdıklarında kuyruklarını iki yana hızla sallar, bir köpekten korktuklarında sırtlarını kamburlaştırıp tüylerini kabartarak tıslamayı andıran sesler çıkarırlar. Geceleri duyulan uzun, acı bağırışları genellikle bir dişi bulmak için dolaşan erkek kedilerin sesidir. Bazen dişi kedilerin uğruna erkekler çığlıklar atarak birbirlerine saldırır ve amansız bir kavgaya tutuşurlar. Dişiler bir yaşına gelmeden önce yavrulayabilir, ama en çok iki yavru doğurur. Oysa iyice gelişmiş dişi kedilerin bir batında doğurduğu yavru sayısı dördü, beşi, hatta altıyı bulur.
Kısa ve Uzun Tüylü Kedi Soyları
Çevremizde sıkça karşılaştığımız kahverengimsi sarı üstüne koyu renk çizgileri olan kısa tüylü "sarman" kediler bu yabanıl türlere çok benzer. Siyah çizgi ve beneklerle bezenmiş, "tekir" denen evcil kediler de kısa tüylüdür. Eğer bir tekir kedinin gövdesi iki yerine üç renkle alacalanmışsa bu kedi çok büyük olasılıkla dişi ya da kısırdır.
Kısa tüylü kedilerin en ilginç soyları arasında Siyam ve Man kedileri sayılabilir. Siyam kedisi doğduğunda tümüyle beyaz tüylü ve mavi gözlüdür. Büyüdükçe postu genel olarak krem rengine, burun, ağız, kulak ve kuyruk bölgelerindeki tüyler ise koyu kahverengiye döner. Ama gözleri hep mavi kalır. Siyam kedileri sahiplerine çok bağlıdır. Onlardan ayrı kaldıklarında çok üzülür, hatta yabancı bir çevreye bırakıldıklarında ölebilirler. Adını İngiltere açıklarındaki Man Adası'ndan alan Man kedisinin Uzakdoğu kökenli olduğunu düşünenler de vardır. Bu kedilerin en belirgin özelliği kuyruksuz olmalarıdır. Ayrıca Uzakdoğu'da kuyrukları çok kısa ya da iyice kıvrık olan birçok kedi yaşar.
Uzun tüylü kedilerin en tanınmış soyları Ankara kedisi, Van kedisi ve İran kedisidir. Bazı uzmanlar bütün uzun tüylü kedileri bir tek soy olarak kabul eder. Nitekim ABD'de uzun tüylü kedilerin hepsi İran kedisi, Avrupa'da ise Ankara'nın eski adıyla Angora kedisi olarak bilinir. Buna karşılık üçünün de ayrı birer soy olduğunu düşenen uzmanlar da vardır. Ankara kedilerinin yumuşak, uzun ve lekesiz beyaz tüyleri boyunlarında kabarık bir yaka oluşturur. Gözleri mavi, sarı, yeşil ya da bakır rengindedir. Ama mavi ve yeşil ya da mavi ve sarı gözlü dişiler ile erkekler çiftleştiğinde birkaç kuşak sonra yavruların iki gözü ayrı renkte olur. Van kedisi de Ankara kedisi gibi bembeyaz tüylüdür. Ayrıca krem rengi, taba, kara ve kızıl gibi tek renk tüylü ya da tekir kediler gibi alacalanmış uzun tüylü kedi soyları da vardır. Sibirya, Tibet ve Moğolistan'da yaşayan uzun, sık ve yumuşak tüylü Pallas kedisinin (Felis manul) uzun tüylü evcil kedilerin atası ya da atalarından biri olduğu sanılmaktadır.
Kediler ve İnsanlar
Kediler Eski Mısır'da kutsal sayılan hayvanlardandı. Büyük bir tahıl üreticisi olan bu ülkede kediler, tahıl ambarlarına dadanan fare ve sıçan gibi kemiricilerin aşırı çoğalmasını engelliyordu. Üstelik Bast ya da Ubasti adını verdikleri kedi biçiminde bir tanrıçaları vardı. Eski Mısır tapınaklarında kedi beslenir ve bu kutsal hayvanlara kurbanlar sunulurdu. Bir evin kedisi öldüğünde ev sahipleri ile uşaklar kaşlarını tıraş edip yas tutarlardı. Bir tapınağın kedisi öldüğünde ise bütün kent halkı yasa katılırdı. Ölen kediler tıpkı firavunlar ya da soylular gibi mumyalanırdı ve kedi öldürmenin cezası ölümdü.
Asya'da da kedilere ilişkin söylenceler ve boş inançlar yaygındı. Bunlardan birine göre insanlar öldükten sonra kedi oluyorlardı. Çinliler kedilerin belli bir yaşa gelince başka bir canlıya dönüştüklerine, Japonlar da 10 yaşına ulaşan kedilerin konuşabileceğine inanıyorlardı. Kedi sevgisini iyice aşırılığa vardıran bir Japon imparatoru sarayındaki kedilerden birini nedime yapmıştı. Mısır'da olduğu gibi bu ülkede de kedi öldürmek büyük bir suçtu ve katilin ailesinin yedi kuşak boyunca öldürülen kedinin lanetinden kurtulamayacağına inanılırdı.
Avrupa'da ise özellikle kara kedilere cadılarla işbirliği yapan kötü ruhlar gözüyle bakılırdı. Günümüzde bile bazı insanlar önlerinden bir kara kedinin geçmesini uğursuzluk sayarken, bazıları da kara kedi görmenin şans getirdiğine inanır. Kedilerin dokuz canlı olduğu düşüncesi de bu hayvanların doğaüstü güçler taşıdıklarına inanıldığı çağlardan kalmadır. MsXLabs.org & Temel Britannica
