Apollo

insanlı uçuşlarla Ay'ı keşfetmeye yönelik amerikan programı.

1961'de kararlaştırılan bu program 20 temmuz 1969'da, Neil Armstrong ve Edwin Aldrin komutasında Apollo 11 uzay gemisinin ay modülünün Ay'a inişiyle başarıya ulaştı. Fiemen ardından, bu tasarı çerçevesinde, insanlı beş ay yolculuğu başarıyla gerçekleştirildi.

Tasarının başlangıcı.

Amerikan uzay da iresi, ekim 1958'de kuruluşunun hemen ardından, Sövyetler Birliği ne karşı ABD’ye üstünlük sağlayacak bir insanlı uçuş programı hazırlamaya başladı. Nisan 1959'da Ames araştırma merkezi’nden (Kaliforniya) Har.ry Goett'ün başkanlığında bir planlama kurulu oluşturuldu; bu kurulun, hem siyasal, hem teknik, hem de bilimsel alandaki istekleri karşılayacak, uzun vadeli bir tek amacı vardı: Ay’a insan göndermek. Bu iddialı tasarıya, NASA uzay uçuşlarını geliştirme dairesi yöneticisi Abe Sılverstein'ın önerisiyle "Apollo" adı verildi ve 28 ile 29 temmuz 1960’ta halka açıklandı. Başkan Eısenhower yönetimince reddedilen Apollo tasarısı başkan Kennedy tarafından 25 mayıs 1961'de onaylandı; tasarıya göre 1969 yılı sona ermeden astronotlar Ay'a indirilecekti.

Önemli teknik seçimler

ilk önemli seçim 15 aralık 1959’da yapıldı; seçilen ilk füze dizisi üst katlarında itici yakıt olarak yüksek enerjili, derin soğutmalı propergol (sıvı hidroıen ve oksijen) kullanacaktı. Böylece Nova adı verilen dev bir füze, kalkışta 5 000 tondan daha büyük bir itme gücü sağlayarak,Ay gemisinin doğrudan fırlatılmasına olanak verecekti, ikinci büyük teknik seçim, haziran 1962'de yapıldı. Uçuş planının saptanmasında üç seçenek üstünde duruluyordu: dev bir Nova füzesiyle doğrudan fırlatma; bir uzay gemisini daha küçük ıkı Satürn V füzesiyle fırlatarak Yer yörüngesi üzerinde birleştirme (Yer çevresinde buluşma yöntemi); daha hafif bir uzay gemisini tek bir Satürn V füzesiyle doğrudan fırlatma ve Ay yörüngesinde buluşma. Üçüncü seçenek benimsendi. Bu plana göre Apollo uzay gemisi ıkı parçadan oluşacaktı: bunlardan biri, 3 astronotun Yer ile Ay yörüngesi arasında gidiş-dönüşünü sağlayacak (servis ve komuta modülü), İkincisi ise astronotlardan ikisinin, Ay yörüngesinden Aya iniş ve çıkışı için kullanılacaktı.

Apotio uzay gemisi

Bu seçim göz önüne alınarak yapılan Apollo uzay gemisinde üç bölme bulunur. Birincisi komuta modülüdür (CM) ve üç astronotun Yer ile Ay yörüngesi arasında gidiş-dönüşünü sağlayacak 6 tonluk koni biçiminde bir kapsülden oluşur; İkincisi CM'nin arkasına takılan servis modülüdür (SM) ve 23 tonluk bir silindir biçiminde yapılmıştır, bu bölme Ay yörüngesindeki yolculuk boyunca bütün gereksinimleri karşılayacak donanım ve itme sistemlerini içerir. Komuta ve servis modülleri İkilisi (CSM), Ay yörüngesi aracını oluşturur; bu aracın iki parçası, CM'nin atmosfere girmek için ayrılmasından öncesine, yani uçuşun son saatlerine değin birbirine kenetli kalmak zorundadır. Üçüncü bölme, Ay yüzeyine inişte yararlanılacak 15 tonluk dört ayaklı dev bir örümcek biçimindeki Ay modülüdür (LM) Bu bölme değişken itmeli bir motorla donatılmış 10 tonluk bir iniş katı ile iki astronotu taşıyacak güçte 5 tonluk bir çıkış katından oluşur.

Hazırlık deneylen

Apollo 1 'in (26 şubat 1960) amacı, komuta modülünün 8 km/sn’ lik bir hızla atmosfere girişin1 denemekti; Apollo 3 de aynı görevle fırlatıldı (25 ağustos 1966). Apollo 2 uçuşunda (5 temmuz 1966) sıvı hidrojenle doldurulmuş bir deponun yörüngedeki tutumu incelendi. Her üç deneyde de yaklaşık 18 tonluk bir ağırlığı yakın bir Yer yörüngesine oturtma gücündeki Satürn 1-B fırlatıcısı kullanıldı. Apollo 4 uçuşunda (9 kasım 1967) dev Satürn V fırlatıcısına başvuruldu ve ilk kez 126 tonluk rekor düzeyde bir yararlı yük Yer yörüngesine yerleştirildi. Ayrıca bu uçuş, Ay’dan dönüş hızı olarak düşünülen 11 km/sn’lik bir hızla atmosfere giriş sırasında komuta modülünün göstereceği tutumu sınama fırsatı verdi. Apollo 5 uçuşu (21 ve 22 ocak 1968) bir Satürn 1-B füzesiyle gerçekleştirildi ve Yer çevresinde bir yörüngeye oturtulan Ay modülünün boşluktaki tutumu denendi. Nihayet Apollo 6 uçuşu (4 nisan 1968) CSM'nin Satürn V ile ikinci kez fırlatılışı oldu. Bu arada ilk pilotlu Apolio uçuşu dramatik bir kaza yüzünden bir yıl ertelendi; 27 ocak 1967'de CM’de alışma çalışmaları yaparken çıkan bir yangın sonucunda üç astronot, Virgil Grissom, Edward White ve Roger Chaffee öldü. Nihayet, ilk pilotlu uçuş Apollo 7, 11 ekim 1968'de başladı ve izleyen 7 yılda insanlı 14 uçuş daha yapıldı: bunlardan 10’u Apollo ay programı, 3’ü ay programının bir ürünü olan Skylab tasarısı ve nihayet biri de Apollo-Soyuz kenetlenme deneyi çerçevesinde gerçekleştirildi.