Hurrem Sultan

(d. 1504?, Robatyn [Rogatino], Galiçya - ö. 15 Nisan 1558, İstanbul)
I. Süleyman’ın (Kanuni) karısı Osmanlı sultanı.

Osmanlı tarihinde haremi ilk kez önemli bir güç durumuna getirmiş, devlet yönetiminde etkili olmuştur. Yaşamının ilk yıllarına ve kökenine ilişkin kesin bilgi yoktur. Rus, Fransız ya da İtalyan asıllı olduğu söylenir. Batı kaynaklarında adı Roza, Rosanne ve Roxelane gibi değişik biçimlerde geçer. I. Selim (Yavuz) (hd 1512-20) döneminde Kırımlıların Dinyester Irmağı boylarına düzenlediği bir akın sırasında tutsak edildi ve Osmanlı sarayına cariye olarak verildi. I. Süleyman’ın önce gözdesi, sonra hasekisi oldu. Bu durum I. Süleyman’ın ilk hasekisi ve Şehzade Mustafa’nın annesi Mahidevran Kadın’la arasında çekişmeye ve rekabete yol açtı. Valide Hafsa Sultan’ın ölümünden (1534) sonra Hurrem Sultan’ın padişah üzerindeki etkisi iyice arttı.

Saltanata en yakın aday durumundaki Şehzade Mustafa’yı destekleyen Sadrazam Makbul İbrahim Paşa’nın öldürülmesinde (1536) etkili olan Hurrem Sultan, 1540’ta Şehzade Mustafa’nın Manisa’dan alınarak Amasya sancakbeyliğine atanmasını, Manisa’ya da oğlu Şehzade Mehmed’in gönderilmesini sağladı. Sadrazam yapılmasında rol oynadığı damadı Rüstem Paşa’nın (kızı Mihrimah’la evliydi) desteğiyle devlet işlerinde giderek daha çok söz sahibi oldu. I. Süleyman, Anadolu’da, Şehzade Mustafa’nın tahtı ele geçirmek için ayaklanacağı yolunda söylentiler dolaştığını duyunca Ekim 1553’te şehzadeyi öldürttü. Bu olay üzerine yeniçeriler ayaklanınca şehzadenin öldürülmesinde rolü olan Rüstem Paşa’yı görevden aldı. Hurrem Sultan, damadının yerine sadrazam olan Ahmed Paşa’nın öldürülmesinde ve yerine Rüstem Paşa’nın ikinci kez sadrazam (1555) yapılmasında da etkili oldu. Şehzade Mehmed’in ölümünden (1543) sonra oğullarından Şehzade Selim’e (sonradan II. Selim) açıkça tavır almamakla birlikte, I. Süleyman’dan sonra tahta Şehzade Bayezid’in geçmesini istiyordu. Padişahın ve devlet adamlarının bu görüşü benimsemelerini sağlamak için ölümüne değin uğraştı.

Hurrem Sultan, İstanbul’da cami, medrese, mektep, imaret ve darüşşifadan oluşan ve Haseki Hurrem Sultan Külliyesi adıyla bilinen bir külliye, Mekke ile Medine’de de birer imaret yaptırmıştır.