Nedim

aşıl adı AHMED
(d. 1681, İstanbul - ö. 1730, İstanbul)
Osmanlı divan şairi.

Kurallara bağlı kalmadan, kıvrak ve coşkulu bir dille yazdığı şiirleriyle divan edebiyatının en büyük adlarından biri olmuştur. Kazasker Mustafa Efendi’nin torunu, Anadolu’da kadılıklarda bulunmuş olan Mehmed Efendi’nin oğluydu. Medrese öğrenimi gördü, Arapça ve Farsça öğrendi. Şehid Ali Paşa ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından korundu. İbrahim Paşa’nın sadrazamlığında çok renkli bir yaşam sürdü. Onun çok sevdiği ve hiç yanından ayırmadığı bir nedimi oldu. Paşanın hafız-ı kütüplüğünü yaptı. Ramazan günlerinde huzurunda verilen tefsir derslerinde okuyucu olarak bulundu. Çeşitli medreselerde müderrislik, mahkeme naipliği yaptı. Müneccimbaşı Ahmed Dede’nin Sahaifü'l-Ahbar fi Vekayii’l-Asâr adlı genel tarihi ve Aynî’nin İkdü’l-Cümanfî Tarih-i EhlVz- Zaman adlı yapıtını Türkçeye çeviren kurullarda çalıştı. III. Ahmed ve İbrahim Paşa’yla birlikte Lale Devri’nde saray eğlencelerinin, Sadâbâd ve Çırağan âlemlerinin önde gelen adlarından oldu. Padişah ve sadrazama sunduğu kasidelerle yerini sağlamlaştırdı. Yaşamının sonlarına doğru aşırı derecede içki içmeye başladı. Patrona Ayaklanması sırasında bazılarına göre bir cinnet ve bunalım ya da bir kanama sonucu, bazılarına göreyse ayaklanmacılardan kaçarken damdan düşerek öldü.

Düşüncesinin temelini yaşamak ve sevmek üzerine kuran Nedim, insanı dünya zevklerinden yoksun bırakmaya çalışan dine dayalı görüşlere karşı çıkmıştır. Yeni ve yerli bir edebiyat çığırının başlatıcısı olmuştur. Dış dünyada algıladıklarını ve gözlemlediklerini izlenimleriyle birleştirerek resimleştirmiş, duygusallığını rahat bir anlatım içinde gizleyerek şiire renk ve canlılık getirmiştir. Her dönemdekinden daha ulusal ve daha yerel bir biçim ortaya koymuş, yapmacıklı ve soğuk anlatım biçimlerinden kaçınmıştır. Halkın yaşama sevincini, dilini, söyleyiş özelliklerini dizelerinde ustaca işlemiş, divan edebiyatının kalıplaşmış mazmunları yanında yeni buluşlardan da yararlanmıştır. Şiirlerinde üslup özelliklerinden çok, ses ve söz uyumuna önem vermiştir. Bütün şiirlerinde 18. yüzyıl İstanbul’unun tatları ve esintileri duyulur.

Nedim, tasavvuf ve bilgeliğe ilgi göstermemiş, bir yaşam ve eylem şairi olarak sazlı, sözlü, oyunlu toplantıları ölümsüzleştirmiş, tensel aşkın coşkularını anlatmıştır. İnce, zengin ve zarif hayal gücüyle özellikle gazellerinde, yaşanan, sevişilen, zevk ve eğlenceyle geçen bir dünyayı betimlemiştir. Mesnevi biçiminde kaside düzenlemiş, özellikle kasideyle yazılması gereken konuları şarkı, mesnevi ve musammatla yazmıştır.

Zengin bir tarih ve mitoloji kültürü bulunan, dilekçe, takriz, mektup gibi düzyazı örnekleri de veren Nedim’in özellikle yalın ve duru bir dille kaleme aldığı birçok şarkısı bestelenmiştir. Şiirde çığır açtığı ve kendi adıyla bilinen bir okulun kurucusu olduğu halde, yaşadığı dönemde üstat sayılmamıştır. Şiirleri Divan'ında (eski harflerle ty; 1874; 1922, yay. Halil Nihat Boztepe; 1951, yay. Abdülbaki Gölpınarlı) toplanmıştır.