Birçok bilim adamı, tarih felsefesinin ve
sosyolojinin çağdaş anlamda birer bilim olarak ortaya çıkmasını İbni Haldun’la başlatmışlardır.
Ünlü eseri Mukaddimedeki merkezi tema, onun
ilmu'l ümran (medeniyet bilimi) olarak adlandırdığı insan toplumunun sosyolojisidir. Ona göre
el-umran, tarihi olayların kaydedilmesinde doğruyu yanlıştan ayırt etmeye yardım eden bir ilimdir. Diğer bir deyişle el-umran ı çalışmak, yeri geldiğinde tarihçinin tarihi kayıtları elemesine ve kurgulardan gerçek oluşturmasına olanak verecek toplum dinamiklerini ortaya çıkaracaktır. Bu nedenle tarihi gerçekler toplumların dinamikleri ve onların evrim kurallarının mantığıyla örtüşecek gerçeklerdir. Sosyal organizasyonun kalbinde, toplumsal bağlılık ve dayanışma (asabiye) yatar.
MUKADDİME’NİN TEMEL KAVRAMLARI1) ASABİYET
2) BEDEVİLİK-HADARİLİK
3) UMRAN
4) İKTİSAT
ASABİYET
İbn Haldun’un siyaset, mülk ve hatta amme hukukunun aslını asabiyet nazariyesi oluşturur. O, asabiyeti tarif ederken, “Himaye, müdafaa, mutalebe ve ortaklaşa yapılan her türlü içtimai faaliyet ve o sayede husule gelir. Memleketlerin zaptı, istilası, işgali, zaferlerin kazanılması bu şekilde tahakkuk eder” der. Demek ki asabiyet, kollektif his ve şuurdan doğan müşterek hareket etme anlayışı oluyor.
İbn Haldun’a göre iki türlü asabiyet vardır: Nesep ve sebep asabiyeti. Sebep asabiyeti üçe ayrılır:1- Vela: Köleler ve efendileri arasındaki asabiyet
2- Hilf: Samimi dostluk ve yardımlaşma üzerine asabiyet
3- Istısna: Bir tür devşirme, özel manada kullar, sultanın has dostları ve çevresi
İbn Haldun’a göre asabiyetin gayesi, tek kelime ile mülktür, iktidar olmaktır, hakimiyeti tesis etmek ve devlet kurmaktır...
