Yozgat Ayaklanmaları

, Kurtuluş Savaşı sırasında Yozgat ve yöresinde çıkan iç ayaklanmalar (Mayıs-Aralık 1920).

Anadolu'da Kuva-yı Milliye'ye ilk tepki gösteren yerel yönetici Bozok (Yozgat) mutasarrıfı Necip Bey oldu. Daha Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) günlerinde açıkça İstanbul Hükümeti'nin yanında yer aldığı için, 20 Ekim 1919'da işten el çektirildi. Yozgat'taki asıl direnişi yörenin en köklü ve güçlü âyan ailesi olan Çapanoğulları gösterdi ve ayaklanarak 14 Haziran 1920'de Yozgat'ı işgal etti. Bunun üzerine Ankara' dan gönderilen Çerkes Ethem kuvvetleri 23 Haziran'da Yozgat önlerine ulaştılar ve kısa bir çatışmadan sonra kenti geri aldılar. Çerkes Ethem 27 Haziran'da Çapanoğullarının son kuvvetlerini de yenerek Birinci Yozgat Ayaklanması olarak da bilinen Çapanoğlu Ayaklanması’nı) bastırdı.

Eylül 1920'de, bağışlanan ayaklanmacılardan oluşan Akdağmadeni Alayı'nın cepheye gitmeyi reddetmesi üzerine Yozgat yöresinde ikinci bir ayaklanma baş gösterdi. Postacı Nazım, Deli Hacı, Küçük Ağa gibi kişilerin önderliğinde harekete geçen ayaklanmacılar Amasya-Tokat arasındaki Çengelhan'ı işgal ettiler. Bunu Zile yakınlarındaki Ortaköy'ün basılması, Kırşehir’in Nogaykızı köyünde bir Kuva-yı Seyyare müfrezesinin pusuya düşürülmesi izledi.

Bunun üzerine bütün kuvvetlerini Yozgat yöresine yönelten 2. Kuva-yı Seyyare komutanı Binbaşı İbrahim Bey, Deveci Dağı yöresinde ayaklanmacıları birkaç kez yenilgiye uğrattı. Akdağmadeni’ndeki ayaklanmayı da Boğazlıyan Kuva-yı Milliyesi bastırdı. Bu harekât sırasında ayaklanmacılardan Deli Hacı da öldürüldü. Dağılan ayaklanmacılar, kasım ve aralık aylarında düzenlenen izleme harekâtlarıyla etkisiz hale getirildiler. Böylece İkinci Yozgat Ayaklanması da bastırılmış oldu.

Yozgat Ayaklanmalarımın önemli bir yanı, Çerkes Ethem'le Ankara Hükümeti arasındaki ilk önemli siyasal çatışmanın bu sırada başlamış olmasıdır. Çerkes Ethem ayaklanmanın böylesine büyük boyutlara varmasında, daha sonra Ankara vali vekilliğine getirilen Yahya Galip Bey’in payı olduğunu düşünüyordu ve bu nedenle Mustafa Kemal’den (Atatürk) Yahya Galip Bey'in yargılanmak üzere Yozgat'a gönderilmesini istedi. Ama TBMM Hükümeti Çerkes Ethem'in isteğini geri çevirdi.