Defne ya da Akdeniz defnesi, (Laurus nobilis),

Defnegillerden, her mevsim yeşil kalabilen, güzel kokulu ve yapraklarının kullanım alanı oldukça geniş olan bir ağaç türüdür. Yemeklere lezzet kattığı gibi alternatif tıpta da birçok yararı vardır. Ayrıca Türkiye'nin tarım ihracatında önemli bir paya sahiptir.

Defne ağacının boyu değişkenlik gösterir, bazen 18 metreye kadar ulaşabilir. Bu ağaç uniseks bir ağaçtır, hem dişi hem de erkek çiçekler tek ağaçta bulunabilir. Çiçekleri sarıya çalan uçuk yeşil renktedir, yapraklar genelde 6 - 12 cm. uzunluğunda, 2 - 4 cm. genişliğinde olur. Ağacın meyvesi görünüm olarak zeytine benzer.

Akdeniz havzasında bir zamanlar defne ağacı ormanları görülürdü. Bölgenin iklimi daha kuru hale geldikçe bu ormanlar da giderek azalmıştır. Son defne ormanlarının 10 bin yıl önce ortadan kalktığı düşünülmektedir. Bugün bu ormanların ufak çaplı kalıntıları Güney Türkiye, Kuzey Suriye, Güney İspanya, Orta Portekiz'in kuzeyi, Kuzey Fas, Kanarya Adaları ve Madeira'da görülebilmektedir. Bu bölgelerde defne ağaçları orman denilecek sıklıkta olmasa da diğer bölgelere nazaran daha çok sayıda bulunur.

Defnede en yoğun bulunan esansiyel yağ sineol (cineol) ya da okaliptol (eucalyptol) adı verilen yağdır. Yapraklar %45 okaliptol,%12 terpen, %3 - 4 seskiterpen (sesquiterpen), %3 metilöjenol (methyleugenol) ve pinen, felandren (phellandrene), linalol (linalool), geraniol, terpineol maddeleri içerir. Defnenin kendine has tadını ve kokusunu veren daha çok öjenol adlı esansiyel yağdır.

Kullanımı

Defneden elde edilen defne yaprağı, yemeklerde tat vermek için kullanılmaktadır. Avrupa'da genelde önce kurutulur ve salça yapılırken beraberce pişirilir.

Defne, süs bitkisi olarak, özellikle süs bahçelerinde Akdeniz iklimi ve okyanus iklimi olan bölgelerde yetiştirilir. Dona çok duyarlı olduğu için daha soğuk yerlerde ise ev bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Defne bitkisinin kaynağı Doğu Akdeniz bölgesi olup oradan ılıman iklimli başka yörelere yayılmıştır.

Defne yağı defne meyvelerini sıkarak elde edilen, 30°C'de eriyen bir yağdır. %95 yağ asitlerinden ve %5 esansiyel yağlardan oluşur. Yağ, en çok sabun üretiminde kullanılıp, bunun yanı sıra kozmetik sanayisinde cilt nemlendirici olarak kullanılır.

Şifalı ot olarak romatizma, deri kızarıklıkları ve kulak ağrıları için kullanılır.
Tıbbi literatürde defne yaprağının antioksidan, analjezik (ağrı kesici), antienflamatuar ve antikonvulsant (antiepileptik) yararlarının olduğu belirtilmektedir.

Ekonomik boyutu

Defne yaprağınin yıllık üretimi yılda 8 bin tondur, bunun yaklaşık %80'ı Türkiye'den kaynaklanır, bu üretimden 8 milyon dolar gelir elde edilmektedir.

İçeriği

Defne yaprağı %1-3 esans yağlarından oluşur. Bu lipitler 1,8-cineole ve pinen, Terpen, Sesquiterpen, Metileugenol ve daha ufak miktarlarda α- ve β-Pinen, Phellandren, Linalool, Geraniol ve Terpineol. Defne yaprağının tat ve aroması büyük ölçüde eugenol adlı esansiyel yağdan kaynaklanır.

Tarihçe ve mitoloji

Hristiyanlıkta defne ağacı Hz. İsa'nın yeniden dirilişini sembolize eder. Çin tarihi ve mitolojisinde de defnenin önemli bir yeri vardır. Yunan mitolojisindeki destana göre ise, Apollon su perisi Daphne'ye sevdalanır, Dafne ise Apollon'un aşkına karşılık vermez. Bir gün yine Apollon'dan kaçarken Daphne artık köşeye sıkıştığını, daha fazla kaçamayacağını hisseder ve babası deniz tanrılarından Peneus'la konuşur. Peneus kızı Daphne'yi bir defne ağacına dönüştürerek yardım eder. Daphne sonsuza dek ağaç olarak kalır ve hikayesi Yunan kültüründe zaferlerin ve başarıların simgesi olarak başlara takılan defne yapraklarından taç şeklinde ölümsüzleşir.

Simgesellik

Defne, yaz kış yeşil kalır. Bu özelliği nedeniyle ölümsüzlüğün simgesidir.

Antik Yunanistan'da bu ağaç Apollon'a adanmıştır ve galibiyetle elde edilmiş ölümsüzlüğü, ve bu galibiyeti sağlayan, kahramanlıkla birleşmiş erdemi simgeler. Kahramanlara, alimlere ve bilgelere verilen defne yapraklı tacın kaynağı budur. Gene Apollon'la ilişkili olarak, Apollon'un kehanet özelliklerine elde edebilmek için Delfi'teki kahinler de kehanette bulunmadan önce defne yaprakları çiğnerlerdi veya yakarlardı. Kahinlerden olumlu bir cevap elde edenler geri giderken bir defne tacı ile dönerlerdi.

Orta çağlarda üniversitelerde alimler defneden taç giydirlirdi. Tıp okullarında genç doktorların başına konan taçlar defne yaprakları ve meyvelerinden oluşurdu; Fransa'da üniversite diplomasının adı olan "baccalauréat" (Latince bacca laurea : defne meyvesi) burdana kaynaklanmaktadır.

Diğer defne türleri

Defne olarak adlandırılan çeşitli bitki türleri vardır. Yemek yapımında kullanılan defne yaprakları Akdeniz bölgesi kükenli Laurus nobilis 'tir. Kaliforniya defnesi olarak bilinen Umbellularia californica yemeklere daha kuvvetli bir koku verir. Hint mutfağında kullanılan Hint defnesi Cinnamomum tejpata farklı bir cins (ama aynı familyaya ait) bir bitkidir, yemek yapımı bakımından kokusu daha çok Çin tarçını (Cinnamomum Cassia) gibidir benzer.

Defnegillerden bazı türler zehirlidir, örneğin Arabistan defnesi (Daphne gnidium) ve yaban defnesi (Daphne mezereum). Defnegillerden olmayan dikenli defne (Ilex aquifolium), dağ defnesi (Kalmia latifolia) ve koyun defnesi (Kalmia angustifolia ) de zehirlidir.