Alp Er Tunga Destanı

Alp Er Tunga, ALP ER TONGA, TONGA ALP ER olarak, da bilinir
(ü. İÖ 7.yy), söylenceye göre İskitlerin ilk büyük hakanı.

Destansal kaynaklardaki bilgilere göre tüm Orta Asya’yı egemenliği altına aldıktan sonra Kafkasya’yı aşıp güneye doğru ilerledi. Anadolu ve Mısır’ı da topraklarına katarak büyük bir imparatorluk kurdu. Yaşamı boyunca hep Iranlı hükümdarlarla savaştı. Bu savaşların birçoğunu kazandı. İranlIların ulusal destanı Şehname’de Alp Er Tunga ile yapılan savaşlar ayrıntılı biçimde anlatılır. Sonunda Med hükümdarı Keyhüsrev (Kyaksares) tarafından çağrıldığı bir şölende öldürtüldü (İÖ 625 ?).

Alp Er Tunga çeşitli kaynaklarda değişik adlarla anılır; Firdevsi Şehname’de “Efrasiyab”, Kaşgarlı Mahmud Divanü Lügati’tTürk’te ve Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig’de “Tonga Alp Er” derler. Asur kaynaklarında “Maduva”, Herodotos’ta “Madyaes”, Cüveyni’nin Tarih-i Cihangüşa’sında “Buku Han” olarak geçer.

Alp Er Tunga’nın yaşamı ve savaşları çevresinde gelişen olayların İslamiyetin Türklerce kabulünden önce destanlaştığına ilişkin belirtiler vardır. Divanü Lugati’tTürk’te yer alan bir sagu onun ölümünden duyulan acıyı dile getirir. Zeki Velidi Togan’ın Camiü’t-Tevarih’ten aktardığı Oğuz Kağan Destanı’nın ilk bölümünde de Alp Er Tunga’nın yaşamı ve savaşları anlatılır. Buna göre, büyük bir olasılıkla, Alp Er Tunga’nın yaşamı ve savaşları o dönemde destanlaştırılmış, ancak birçok destan gibi bu da günümüze ulaşamamıştır.