Ayan / Ayanlık!

Osmanlı toplumunda yerel gücü önemli ölçüde ellerinde toplayan kişi ve aileleri belirten terim.

Başlangıçta kent ve kasaba halkı tarafından seçilen, yöre valisinden aldıkları ayanlık beratı ile devlet işleriyle ilgilenen ayanlar 18. yüzyılda birçok devlet görevini ve bazı devlet işlerinin yürütülmesini üstlendi.

Valilerle çatışıp, ayanlık beratını sadrazamdan almaya başlayarak, neredeyse bağımsız birer güç haline geldiler.

Özel ücretli askerlerden oluşan ordular oluşturarak çeşitli dönemlerde birbirleriyle, halkla ve hatta devletle çatışmaya girdiler. Başlıcaları arasında, Rumeli'de Pazvandoğlu Osman, Tepedelenli Ali Paşa, Alemdar Mustafa Paşa, Anadolu'da Çapanoğulları, Canikliler ve Karaosmanoğulları'nın yer aldığı ayanlar 1807 yılında 2. Mahmut'a padişahın özellikle kendilerine yönelik mutlak yetkilerini kısıtlayan Senedi İttifak adlı bir belge imzalatacak kadar güçlendilerse de 2. Mahmut'un ıslahat hareketleri içinde ayanlığı kaldırmasını önleyemediler.

Kaynak: Grolıer Internatıonal Amerıcana