Gen Faaliyeti!

Ölümden sonra bile hücrelerin faaliyette bulunmaya devam ettiği belirlendi. Uluslararası bilim insanlarından oluşan bir araştırma grubunun kadavralar üzerinde yaptıkları incelemeler, bazı genlerin ölümden sonra daha faal hale geldiğini açığa çıkardı.

Araştırmacılar, bilimsel çalışmalara katkı sağlamanın yanı sıra bu buluşun adli tıp incelemelerinde kullanılacak bir yöntem haline gelmesini umuyor.

Gen faaliyetlerinin anlaşılması, tek bir hücrenin, dokunun ya da organın hastalıkta ya da sağlıkta nasıl işlediğini anlama bağlamında çok önemli. Genler hücrelerdeki DNA'larda kilitli bir konumda. Bunlar devrede olduklarında, DNA'dan hücredeki bir molekül olan RNA'ya genetik bilginin aktarımı gerçekleşiyor.

Bazı RNA'lar doğrudan hücredeki süreci kontrol ediyor. Ancak çoğu, DNA'da saklı bulunan genetik bilginin, protein yapısına aktarılmasında kalıplık görevi yapıyor.

Bilim insanları hücrede neler olup bittiğini anlamak istediklerinde RNA transkriptlerini ölçerler. Bu analize Transkriptomik deniyor. Ancak böyle bir çalışma için örnek veri toplamak kolay değil.

Kan alımı kolay, ama yaşayan birinin kolunu koparmak ya da kalbine veya karaciğerine iğne saplamak pek mümkün değil. Bu yüzden bilim insanları kadavralardan alınmış doku ve organlar üzerinde incelemeler yapıyor.

Bu incelemeler vücudun nasıl çalıştığına ilişkin anlayışı artırsa da, bu örneklerin yaşam sırasında meydana gelenleri doğru aktarıp aktarmadığı net değil. Diğer bir sorun da şu ki, örnekler ölümün gerçekleşmesinden hemen sonra nadiren toplanabiliyor. Bunun yerine cesetler, otopsi ve bilimsel inceleme için saklanıyor ve bu geçen sürenin etkisi bilinmiyor.

Barcelona Bilim ve Teknoloji Enstitüsü'nden araştırmacılar, söz konusu çalışmaların ölümün hemen ardından gerçekleşmemesi üzerinde duruyor. Araştırmacılar bir kişinin ölümüyle birlikte, genlerin faaliyetlerinde bozulma olmasının beklendiğini ve bu bozulmanın, transkriptomik verilerin düzgün bir şekilde yorumlanmasını etkileyebileceğini belirtiyor.

Bunu engellemek için bilim adamları, bir sonraki mesajcı RNA (mRNA) numunelerini ölümden sonraki 24 saat içinde topladı, bazı hastalar ölmeden önce onlardan kan örnekleri aldı.

Yapılan çalışmalar sonucunda bir kişinin ölümüne hücrelerin tepki gösterdiği, bazı genlerin de faaliyete geçtiği görüldü. Bu da ölümden bir süre sonra transkripsiyonda (DNA'yı oluşturan nükleotit dizisinin RNA tarafından bir RNA dizisi olarak kopyalanması süreci) hâlâ faaliyet olduğunu ortaya koydu.

Genlerin faal kalmaya devam etmesinin nedeni tam olarak bilinmiyor. İlgili çalışmalar ileride adli tıpta da hayati bir önem taşıyabilir, ancak öncelikle çalışmaların ileri bir düzeye taşınması gerekiyor.

Kaynak: BBC Bilim / Nature Communications (14 Şubat 2018)