AHMED VEFİK PAŞA

(1823-1891)
türk devlet adamı, yazar

Mühendıshane'de öğretmenlik, Divanı hümayunda çevirmenlik yapan Bulgarzade Yahya Efendi nin torunu: Paris elçiliği işgüderi Ruhettın Efendi nin oğludur Mühendishaneı berrıı hümayun’da başlayan öğrenimini babasıyla birlikte gittiği Paris'te Saınt Louis lisesı'nde sürdürdü (1834-1837). Meslek yaşamı Babıâlı tercüme odası'nda başladı (1837). Dışişleri hizmetinde çalıştı; Londra'da elçilik kâtibi (1840-1842), Tahran (1851-1855) ve Paris’te (1861-1862) büyükelçi olarak bulundu Dışişleri hizmetinde çeşitli tarihlerde Sırbistan, Memleketeyn (Eflak- Buğdan). iran-lrak sınırının denetlenmesi. Macaristan göçmenleri gibi sorunları ele almakla göıevlendirildi. Zaman zaman Meclisi valayı ahkâmı adliye’de (1855. 1858. 1861. 1863) görev aldı. Edirne (1877), Bursa (1879-1881) valiliklerinde. Deavı nezareti nde (1857),Evkaf-ı hümayun nezareti'nde (1861), ıkı kez Maarif nezareti'nde (1878) bulundu. Sadaret müsteşarı oldu (1872). iki kez başbakanlık (içişleri bakanlığı da üzerinde olarak. 1878; üç gün süreyle, 1882) yaptı. Birinci meşrutiyetin ilanı üzerine toplanan ve kısa süre sonra kapatılan Mebusan mec lisi’nin başkanıydı (1878) Haksızlığa sert tepki gösteren kişiliği, sabırsız davranışları, atandığı görevlerden sık sık alınmasına yol açıyordu. Yaşamının son dönemi de bu nitelikleri yüzünden resmi görevden uzakta geçti. Asıl önemli etkinliği tarih, dil, tiyatro alanlarında görüldü.

Darülfünunda tarih felsefesi okuttu. Fezleke-i tarih-i Osmani (1869) adlı kitabı uzun süre okullarda okutuldu Ebülgazi Bahadır Han'ın Şecere-i Türk'ü nü çağatay lehçesinden osmanlı türkçesıne çevirerek yayımladı (1864). Lehçe-ı Osmani (1876) adlı sözlüğü. Anadolu türkçesini konu edinen zengin bir derlemedir. Bu yapıtında Oğuzlar. Selçuklular ve OsmanlIlar hakkında ilen sürdüğü görüşleriyle XX. yy. başında gelişecek Türk ulusçuluğunun öncülerinden sayılır Batı kültürünü küçük yaşta tanımaya başlamış, bu kültürün kaynaklarından olan bazı klasik yapıtları türkçeye çevirmişti: Victor Hugo'dan Hernan. Voltaire'den Hikâye-i hikemiye-i mikromega (1872), Fenelon’dan Telemak (1882). Lesage'dan Git Blas Santillani'nin sergüzeşti (1887). Ancak, asıl büyük başarısı Moliöre'dan yaptığı çevirilerdedir. Bursa valiliği sırasında yaptırdığı tiyatroda Tomas Fasulyeciyan topluluğunun bu çevirileri sahnelemesine önayak oldu. Molıere çevirilerinden bazıları düzyazıyladır: infıal-ı aşk (Le depıt amoureux), Don Civanı (Don Juan), Dudukuşları (Les pröcıeuse ridicules). Bazıları duraksız 10 heceli vezinledir: Tartüf (Tartuffe), Adamcıl (Le Mısanthrope), Okumuş kadınlar (Les femmes savantesy Kocalar mektebi (Le cole de s maris), Kadınlar mektebi (Le cole des femmes), Savruk (L'Etourdi). Yaratıcı bir ustalıkla yerli yaşama uyarlayarak çevirdikleri ise şunlardı: Zor nikâhı (Le Mariage forcâ),Tabib-i aşkıl'Amour medecin). Zoraki’ tabip (Le Medecin Malgre Lui), Dekbazlık (Les Fourberies de Scapin), Merakı (Le Malade Imagi-naire). Konuları canlandırılan aile ilişkileri bakımından müslüman türk toplumuyla bağdaşmayacak bazı güldürüleri de OsmanlI azınlıklarından oyun kişileri çevresinde uyarladı: Azarya (L Avare). Yorgakı Dandini (Georges Dandın). Bütün bu yapıtlar halkın konuştuğu türkçeden kaynaklanan yerli sahne dilinin oluşmasına katkıda bulunmasıyla, uyarlamalarda ise XIX. yy. Osmânlı toplum yaşamını canlandırmasıyla büyük bir değer taşır.

Ahmet Vefik Paşa tiyatrosu

Bursa da, Ahmet Vefik Paşa'nın ilk tiyatro binasını yaptırdığı yerde bulunan eski Tayyare sinemasının bugünkü adı Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra 28 eylül 1957 de açıldı. Yaklaşık 500 kışı alabilen tiyatro. Devlet tiyatroları genel müdürlüğü'nce yönetilmektedir.