ASABİYET

İslamdan önce Araplarda akrabaların ya da genel olarak bir kabilenin üyelerinin birbirini koruması, kendilerini korumak ya da başkalarının topraklarını zaptetmek için birleşmesi. İbn Haldun’da, kan bağı ya da sonradan kurulma bir bağ sayesinde bir topluluk içinde kolektif bir hareket ve eylem potansiyelinin oluşması, Bedevi (göçebe) kavimlerin siyasal ve askeri eylemine temel oluşturan, bedevilikten hazeriliğe (uygarlığa) geçişi de sağlayan kolektif eylem gücü olarak açıklanır.

Ibn Haldun’da asabiyyet salt bir soyut birlik duygusu değil, kolektif bir yaşayış, örgütlenme ve davranış biçimi, bir dayanışmadır.

Asabiyyet sayesinde düşman saldırısından korunulmakta, düşmana saldırıp mülk kazanılabilmektedir. Asabiyyet kandaşlık bağına dayanabildiği gibi, dayanmayabilir de. İkinci durumda insanlar sonradan kazanılan kolektif eylem gücü sayesinde tıpkı akrabalar gibi davranabilirler. Bunlardan birincisine “nesep asabiyyeti”, İkincisine “sebep asabiyyeti” denir. Bu ayırım, günümüz antropolojisinin, herhangi bir klan, kabile ya da aşiretin gerçekten aynı soydan gelmesinin ya da kandaş olmasının gerekmediği; ancak böyle olduklarına inanmalarının önem taşıdığı yolundaki saptama ve çözümlemeleriyle doğrulanmaktadır.

İbn Haldun’da asabiyyet aynı zamanda bedevilikten hazeriliğe geçişi olanaklı kılan dinamik güçtür. Bedevilerde eşitlikçiliğe, yiğitliğe, dövüşkenliğe, kuvvet ve kudret taraflılığına dayanan kolektif eylem gücüne asabiyyet denir. Bu asabiyyetin amacı düşmanlan yenmek, onlar üzerinde üstünlük kurmak, iktidar elde ederek bir mülk devlet kurmaktır. Asabiyyet sayesinde bir mülk devlet kurulduktan, yani hazeriliğe geçiş sağlandıktan sonra, bu kolektif eyleme yönelik dayanışma kapasitesi giderek ortadan kalkar, iktidar hükmedenlerin, kişilerin eline geçer, israf, yozlaşma, toplumsal çözülme başlar. Bu gidişi durduracak yeni bir asabiyyet, asabiyyetini yitirmemiş bir topluluğun saldırısı sonucunda kurulabilir, yani hazeri toplum başka bir bedevi toplum tarafından yıkılır. Asabiyyet kolektif eylem gücü olarak devlet kurmanın asgari koşuludur.

Asabiyyet kavramı iktidarı ele geçirme ve kullanmada insan öğesinin rolünü, insanların topluca eyleme geçebilme ve zor kullanma gücünü ifade eder. Buna göre güçlü bir asabiyyete sahip küçük topluluklar iktidar mücadelesinde başarılı olabilirler.