KURBAN VE KUBANLIK HAKKINDAKY GENEL BYLGYLER
Tarih: 16.01.2005 Saat: 13:32
Konu: KURBANLK

Kurban ne demektir? Kurban, kelime anlamy ile yakynla?ma demektir. Buradan hareketle, kurban kesmek; Allah’a yakynla?ma gayesiyle, O’nun verdi?i mallardan, kurban edilmesi mümkün olan birini, yine O’nun ryzasy için bo?azlamak demektir. Kurbanyn dinî dayana?y nedir?Kurban kesmek, ilk insanla beraber ba?lamy?tyr. Hz. Adem’in çocuklary Allah için kurban kesmi?lerdi, ama birisinin niyeti halis olmady?y için onun kurbany kabul edilmemi?ti. Karde?inin kurbany ise kabul edilmi?ti. Di?eri de onu kyskanmy? ve öldürmü?tü. Bu olayy bize Kurân-y Kerim nakleder. (Mâide 5/27). Buradan hareketle kurbanda asyl olanyn Allah ryzasy için kesme oldu?unu da anlyyoruz.

Bunun dy?ynda Kurân-y Kerim’de pek çok yerde çe?itli vesilelerle önceki peygamberlere emredilen kurbanlardan, hacda kesilecek kurbanlardan söz edilir. Bütün dinlerde kurban vardyr. Nihayet Kevser Suresi’nde ise Hz. Muhammed’e hitap edilerek onun ve ümmetinin kurban kesmesi emredilir. Hz. Peygamber de Medine’de sürekli kurban kesmi? ve hacda ise, muhtemelen altmy? üç yyllyk ömrünü esas alarak, 63 tane kurban kesmi?tir. Ybn Mâce’nin nakletti?i hasen derecesinde bir hadisi ?eriflerinde ise: “Kim imkân bulur da kurban kesmezse bizim namazgâhymyza yakla?masyn” buyurmu?tur. Kurban kesmenin dini hükmü nedir?Kevser Suresindeki emrin bir ba?ka manaya da gelme ihtimalinden ötürü, alimlerin ço?u kurbanyn kesin bir farz olmady?y kanaatine varmy?lardyr. Hanefiler ise bu emrin, kesin yapylmasy gereken bir talepte bulundu?u, ancak bu farkly yorum ihtimaline bakarak buna inanmayanyn kâfir olmayaca?y kanaatine varmy?lardyr. Böyle yapylmasy kesin olarak istenen, ama mahiyeti konusunda ba?ka yorumlar da yapylabilecek ?eyler için Hanefîler “farz” de?il de “vacip” kavramyny kullanyrlar. Bu sebeple kurban Hanefilere göre vaciptir. Yani imkany olanlar onu kesmelidirler ama bunu ba?ka yorumlara bakarak yumu?atmakta serbesttirler. ?afiilere göre ise kurban sünnettir, ama syradan bir sünnet de?ildir. Yapylmasy gereken bir sünnettir, yani “sünneti lazyme” dir. Bütün bu ve benzeri delillere bakyldy?ynda kurbanyn ‘sünnettir, olmasa da olur’ denecek bir sünnet olmady?yny, hali vakti yerinde olanlar için gerçekten de Hanefilerin dedi?i gibi vacip oldu?unu anlaryz. Müslim’in nakletti?i bir hadisi ?erife göre, Allah Rasulü Medine’de kurban bayram namazyny kyldyrmy?ty. Bazy insanlar acele davranyp kurbanlaryny kestiler. Hz. Peygamber’in kesti?ini zannetmi?lerdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) kendinden önce kesenlerin tekrar kurbanlaryny kesmelerini emretti. E?er kurban sadece isteyenlerin kesecekleri bir ibadet olsaydy, onlaryn iade etmelerin emretmezdi. Kurban ne için kesilir?Hac Suresinde Allah (cc): “Kurbanlarynyzyn etleri ya da kanlary Allah’a ula?maz, ama sizin takvanyz Allah’a ula?yr” (22/37). Dendi?ine bakyldy?ynda, kurban kesmenin asyl amacynyn Allah’yn emrini yerine getirmek, böylece takvaly oldu?unu göstermek oldu?u anla?ylyr. Bunun anlamy, Allah isterse en de?erli malymyzy dahi O’nun yoluna feda edebiliriz, demektir. Typky Hz. Ybrahim’in Ysmail’i kurban etmeye karar vermesi gibi, gerekirse bizim de canymyzy dahi kurban edebilece?imizi göstermektir. Bir bakyma da kurban malperestlik duygusunu kyrmak, Allah’yn ryzasy kar?ysynda her ?eyimizden geçebilece?imizi göstermek anlamyna gelir. Kimler kurban kesmelidir?Kysaca hali vakti yerinde olanlar, yani zenginler kurban keserler. Bunun ölçüsü ise temel ihtiyaçlaryny kar?yladyktan sonra, kendisini zengin kylacak kadar maly mülkü bulunmaktyr. Böyle olan malyn mülkün üzerinden, zekatta oldu?u gibi bir yyl geçmesi de gerekmez. Günümüz ?artlarynda ne kadar birikmi? parasy olan ki?i kurban kesmelidir?Kurban için birikmi? parasy bulunma ?arty yoktur. Bir insan dü?ünelim, aldy?y maa?y evinin geçimini kar?ylyyor ve bunun dy?ynda evi barky, parasy, ba?y bahçesi ya da ticaret maly varsa ve bunlaryn de?eri en az 85 gram altynyn de?eri kadarsa bu insanyn imkany vardyr ve kurban kesmesi gerekir. Ama zenginli?in ölçüsü olarak sünnette 85 gram altyn zikredildi?i gibi, 200 dirhem gümü?, kyrk koyun, otuz sy?yr ve be? deve de zikredilmi?tir. Buna göre bir insan bu gün ?öyle diyebilir: “Zenginlik için 85 gram altyny ölçü alyrsam bunun de?eri bu gün yakla?yk 2 milyar TL eder. Oysa gümü?ü esas aldy?ymda bu de?er çok daha azdyr. Sy?yry esas aldy?ymda ise çok daha fazladyr. Öyleyse ben zenginlik ölçüsü olarak bunlaryn de?er ortalamalaryny almak istiyorum ki, bu da yakla?yk 15 milyar TL eder. Buna göre temel ihtiyaçlaryndan fazla bu gün için 15 milyar de?erinde maly ya da parasy olan insan ancak kurban kesmelidir.” Böyle anlamak mümkündür ve bu durum, biraz da ki?ilerin kendi tercihlerine byrakylmy?tyr. Yster kendisini 85 gram altynla, isterse 15 milyar TL ile zengin sayar ve kurbanyny ona göre keser. Ama her halü karda kesen, sevabyny alyr. Ailede yeterli birikimi olan kary-kocadan ve çocuklardan her birinin kurban kesmesi gerekir mi?Hanefiler, ?ahsi maly bulunan herkesi ba?ly ba?yna bir mükellef sayarlar ve böyle olan birisi, ister kadyn olsun ister erkek olsun kurban kesmelidir derler. Di?er mezhepler ise, her bir ferdin ne kadar parasy bulunursa bulunsun, bir eve bir kurban yeter diye dü?ünürler. Kadyn kurban kestirebilir mi?Bir önceki soruya verdi?imiz cevaptan da anla?ylaca?y üzere, Hanefilere göre kadynyn da kendi maly mülkü, altyny ya da parasy varsa onun da kurban kesmesi gerekir. Hatta kadyn evi bakmakla yükümlü olmady?y için, onun temel ihtiyaçlaryny kar?ylayacak parasynyn bulunmasy aranmaz. Çünkü onlary zaten erkek kar?ylayacaktyr. Öyleyse zengin olan kadyn kurban keser, ya da vekalet vererek kestirir. Yolcunun kurban kesmesi gerekir mi??erî ölçülerle yolcu sayylan bir insana kurban kesmek vacip de?ildir. Ancak bizzat kendisi keserse, ya da vekil tayin etti?i ki?iye kestirirse güzel bir i? yapmy? olur Kurban kesmek yerine sadaka vermekle bu ibadet yerine getirilmi? olur mu?Hayyr asla! Çünkü ibadetlerin cinsini ve keyfiyetini biz tayin edemeyiz. Ybadetler tamamen Mabudun bildirdi?i gibi olmalydyr. Ba?ka türlü verme ibadetleri zaten vardyr. Ki?i onlardan yapmasy gerekenleri de yapacak, gerekiyorsa kurbanyny da kesecektir. Kurban ne zaman kesilir? Vacip olan kurban, Kurban bayramynyn birinci, ikinci ve üçüncü yani, Zilhicce ayynyn onuncu, on birinci ve on ikinci günlerinde kesilir. Güzel olan, kurbanlaryn gündüzleri kesilmesidir. Kurban Bayramyn birinci günü kesmek ise daha faziletlidir. Di?er kurbanlarda ise herhangi bir vakit söz konusu de?ildir Bir kurbana kaç ki?i ortak olur? Büyük ba? hayvanlara birden yedi ki?iye kadar ortak olabilir. Hayvan kurban olacak ya?ta ve özelliklerde bulunduktan sonra, etinin az ya da çok olmasy, ortak sayysyny belirlemez. Küçük ve eti az olsa dahi büyük ba? hayvanlara yedi ortak olabilir. “Bu kurban ancak be? ki?ilik, ya da üç ki?ilik olur” gibi ifadeler, ki?i ba?yna gelecek etin belli bir miktarda olmasyny anlatmak için söylenir. Yoksa büyük ba? bir hayvan kurban olma özelliklerini ta?ydyktan sonra ona yedi ki?i ortak olabilir. Hangi hayvanlar kurban olarak kesilir? Bu hayvanlar hangi nitelikleri ta?ymalydyr?Kurban ancak keçi koyun, sy?yr deve ve mandadan olur. Bunun dy?yndaki hayvanlardan kurban olmaz. Çünkü kurban bir ibarettir ve ibadetleri Hz. Peygamber nasyl ö?retmi?se ancak öyle yapylyrlar. Tavuktan, deve ku?undan vb. hayvanlardan kurban kesmeye kalkan, veya bunlaryn kurban olabilece?ini söyleyen, ya da bu hayvanlardan bir kurban adayan insan bir bidat i?lemi? oldu?u için günahkar olur. Hatta böyle bir iddiaya küfür diyen alimler dahi vardyr. Kurban kesilecek hayvanlar kendi cinsinin olgun ya?yna geldi?inde ve ortalama bir büyüklükte oldu?unda kurban kesilebilirler. Her hangi bir aryza ya da hastalyk bunlary ortalama de?erden dü?ürmü?se kurban kesilemezler. Çünkü kurbanda bir bakyma ?öyle bir mana vardyr: Ya Rab! Ben senin ryzan için bir koyun, ya da bir keçi vb kesiyorum”. Durum böyle olunca normal bir keçi ya da normal bir koyun sayylmayan, aryzaly bir hayvany kurban etmek uygun olmaz. Bu konudaki ölçü ?u hadisi ?eriftir: “Kurbanda belirgin kör, belirgin hasta, belirgin topal ve kemiklerinde ili?i kalmamy? kadar zayyf hayvanlar kurban olmaz”. Ayryca tek gözü olmayan ve boynuzlary kyrylan hayvanlaryn da kurban olmayaca?y söylenmi?tir. Çünkü bu aryzalar bir hayvany kendi cinsinin ortalamasy olmaktan çykaryr. Ancak besili olsun ya da zarar vermesin diye küçükken boynuzlary köreltilen hayvanlar böyle de?ildir. Çünkü bu durum hayvanyn de?erini dü?ürmez, aksine artyryr. Kurbanlyk hayvanlardan hangileri ortak olarak kesilebilir? Büyük ba? hayvanlara birden yediye kadar ortak olunabilir. Küçük ba? hayvanlardan ise ancak bir kurban olur. Kurban keserken nelere dikkat edilmelidir? 1. Kurban keserken özellikle hayvana sykynty vermemeye dikkat etmelidir. ?ehirlerde gördü?ümüz ve hayvanlaryn itilip kakylarak, dövülerek kurban edilmesi vah?iliktir, Yslam ahlakyna sy?maz: böyle eziyet eden insanlar sanki on günah i?lemi? iki sevap almy? gibidirler. Bu kadar günah almaktansa sevaby terk etmek daha iyidir. Müslümanlar kurban keserken hayvana nasyl ?efkatle davranylaca?yny gösterme ?ansy yakalarlar. Bu ?ansy kaçyrmamaly ve müslümanyn merhametini ve di?erlerinden farkyny göstermelidirler. 2. Ykinci önemli mesele, temizlik ve insanlary tiksindirmemedir. ?ehirlerde gördü?ümüz manzaralar, Müslümanly?yn belirtileri de?ildir. Bizden Allah kurban kesmemizi ister, etrafy pisletmemizi de?il. Ve Hz. Peygamber (sav) ?öyle buyurur: “Allah her ?eyin ihsan ile yapylmasyny ?art ko?mu?tur. (Yhsan, bir ?eyi yapylabilece?inin en güzeliyle yapmaktyr). Öyleyse bo?azlarken de ihsan ile bo?azlayyn, byça?ynyzy iyi bileyin ve hayvanynyzy rahatlatyn”. Bu konuya Müslümanlar çok ama çok dikkat etmeli ve her fyrsatta dine ve dindarlara saldyrmak isteyenlere fyrsat vermemelidirler. Kurban bayyltylarak kesilebilir mi? Zorunlu bir sebep yoksa kurbany bayyltarak kesmek sakyncalydyr, en azyndan mekruhtur. Çünkü kesimden mi bayyltmadan my öldü?ünü bilemeyiz. Sonra bayyltmanyn hayvana ne kadar acy çektirdi?ini de bilemeyiz. Ama zapt edilemeyen bir hayvany bayyltmaktan ba?ka çare yoksa, en sonunda bu yola da ba? vurulabilir. Kurban eti nasyl de?erlendirilmelidir?Kurban kesmekten asyl amaç, Allah için kan akytmaktyr. Bu yapyldyktan sonra kurban tamamdyr, ancak elbette kurban kesmenin hikmetlerinden biri de fakir *****aranyn et yemesidir. Bunu sa?lamak ve kurban etini olabildi?ince da?ytmak gerekir. Bunun bir ölçüsü yoktur. Ki?i kendi vicdanyna göre hareket eder. Kurban ba?y?lanabilir mi?Kurban elbette ba?y?lanabilir. Kurbanyny keser ve etini oldu?u gibi bir ?ahsa, ?ahyslara, ya da kurumlara ba?y?layabilir. Kendisi adyna kurban kesilmek üzere kurbanynyn parasyny da ba?y?layabilir, yani birisini vekil kylabilir. Ancak kurban yerine onun parasyny ba?y?lamakla kurban görevini yerine getirmi? olmaz. Hayyr kurumlaryna vekalet vererek kurban kesilebilir mi?Elbette güvendi?i ve bu görevi hakkyyla yerine getirdi?inden emin oldu?u kurumlara kurbanyny verebilir, onlary vekil ederek kesilmesini onlardan isteyebilir. Ancak kurbanyn bir ibadet oldu?unu bilmek gerekir. Bu sebeple kesilen kurbanlaryn etlerinin günah olmayan ?ekilde ve müslümanca kullanylyyor olmasyna dikkat etmeli ve bunu ayny zamanda takip etmelidir. Ama ?unu da unutmamak gerekir ki, kurbanda en güzel olan, onu bizzat kendisi kesmesi, kesildi?ine ?ahit olmasy, hatta kanyny görmesidir. Bu bir ?art olmasa dahi güzel bir ?eydir. Hayyr kurumlaryna ba?y?lanan kurbanlar için de ?ükür namazy kylynyr my?Kurban için kylynan iki rekat ?ükür namazy, kurbanyny kendi kesti?inde de, ba?kasyna kestirdi?inde de kylynmalydyr. Bunu kylmak ?art/farz de?ildir ama kylynmasy sünnettir, sevaptyr. Taksitle kurban alynabilir mi?Kurbanyn pe?in alynma zorunlulu?u yoktur. Helal olan her türlü aly?veri?le kurban da alynyr. Taksitle aly? veri? caiz oldu?una göre kurbany da taksitle almak caizdir. Borç para ile kurban kesilir mi? Borç para ile ba?ka ?eyler almak caiz oldu?una göre kurban almak da caizdir. Hatta hac gibi, kurban gibi ?eyleri borç para ile almak bazen daha da güzel ve garantili olabilir. Çünkü borç alynan bir para asla haram de?ildir. Böylece kurbanyny haram olmayan bir para ile kesmi? olur. Ölmü? ki?iler için de kurban kesilir mi? Ölmü? kimseler için de kurban kesilebilir. Hz. Peygamber de (sav) ümmeti için kurban kesmi?lerdi. Bayramda adak kesilir mi?Bayramda adak kesilir. Hatta bazylaryna göre “kurban” denen ?ey, kurban bayramynda kesilen hayvan oldu?u için, “Ben bir kurban kesece?im” diye adak adayan insan, sanki kurban bayramynda bir kurban kesece?im demi? olaca?yndan, adaklar da ancak kurban bayramynda kesilir. Fakat bizim dilimizde “kurban” dendi?i zaman bu anla?ylmady?y için, adaklar, özellikle kurban bayramynda denmi? olmadykça, her zaman kesilebilir prof.Dr.Faruk be?er