Benzeşim (Homoloji)

Benzeşim (Homoloji)

Biyolojide, evrim yoluyla ortak bir atadan türemiş değişik türden canlıların yapı, fizyoloji ve gelişme açısından yakınlık göstermesidir. Benzeşim, evrim sürecinde ortak bir kökenden gelmeyen, ama aynı işlevsel yakınlığı tanımlayan benzerlikler ya da analoji olgusunun karşıtıdır.
İnsan, yarasa ve geyik gibi değişik türden memelilerin kolları (ya da ayakları) benzeşiktir; yapı ve kemik sayısı bakımından birbirinin hemen hemen aynı olan bu değişik görünümdeki organlar, bu hayvanların ortak atası olan memeli hayvanın ön ayağının koşullara uyum sağlamak üzere değişmiş biçimleridir. Oysa kuşalrın ve böceklerin kanatları benzeşik değil, benzer organlardır; bu canlılar ortak atadan evrimleşmemiştir, ama kanatlar her ikisinde de uçmaya yarar. Benzeşim ve benzerlik kavramlarını ortaya atarak tanımlayan, 19. yüzyıl İngiliz biyologlarından Sir Richard Owen’dır.
Yapı olarak temelde birbirine çok yakın olmakla birlikte, değişik işlevleri yerine getirecek biçimde farklılaşmış olan iki ya da daha fazla organ veya yapı arasındaki benzeşime dizisel benzeşim denir. Yarasaların kanadı ile balinaların yüzgeci arasındaki benzeşim bunun örneğidir. Her ikisi de memeli atalarının ön ayaklarından türemiş bu organlar, son derece değişik iki amaca, uçmaya ve yüzmeye uyum sağlayacak biçimde evrimsel değişiklik geçirmiştir. Bazen değişik canlılar arasındaki yapısal yakınlığın benzerlik mi, yoksa benzeşim mi olduğunu saptamak güçtür. Örneğin kuşların ve yarasaların kanatlarında belirsizlik söz konusudur. İlk sürüngenlerdeki ön ayak kemiğinin değişikliğe uğramış biçimleri olduklarına göre bu iki organ benzeşiktir. Ancak, kuşların kanadında yarasalarda bulunmayan uçma tüyleri vardır, kemik sayısı da yarasalarınkinden değişiktir. Daha da önemlisi, bu iki ayrı omurgalı sınıfında uçma yeteneği ayrı ayrı aşamalarda ortaya çıkmıştır; kuşlar daha ilk sürüngenlerden evrimleşir evrimleşmez uçmaya başlamış, yarasalar ise ancak memeli ataları sürüngenlerden tamamıyla farklılaştıktan sonra bu yeteneği kazanabilmiştir. Bu nedenle, bu iki türün evrimsel kökenleri ve morfolojik farklılıkları daha ayrıntılı bir biçimde incelendiğinde, kuşların ve yarasaların kanatları arasında benzeşimden çok benzerlik bulunduğu söylenebilir.

AnaBritannica

MsXLabs Üye Girişi