Murad II

(d. Haziran 1404, Amasya - ö. 3 Şubat 1451, Edirne)
Osmanlı padişahı (1421-44 ve 1446-51). Balkanlar’da Osmanlı egemenliğini pekiştirmiştir.

Gençlik yılları ve tahta çıkışı.

Babası I. Mehmed (Çelebi), annesi Dulkadıroğlu Süli Bey’in kızı Emine Hatun’du. Murad 1415’te Amasya sancakbeyliğine atandı. Şeyh Bedreddin’in müritlerinden Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in ayaklanmalarını bastırmakla görevlendirilen Sadrazam ve Beylerbeyi Bayezid Paşa’nm kuvvetlerine katıldı. 1421’de Rum (Sivas) beylerbeyi Hamza Bey ile birlikte Candaroğullarından Samsun’u aldı.

Babasının ölümü üzerine 25 Haziran 1421’de Bursa’da tahta çıktı. Onu yıpratmak isteyen Bizans imparatoru II. Manuel Palaiologos, I. Mehmed’le yaptığı antlaşma gereği Limni’de gözetim altında tuttuğu Murad’m amcası Mustafa Çelebi’yi (Düzmece Mustafa) ve Aydmoğulları beyi Cüneyd Bey’i serbest bıraktı.

Osmanlı tahtında hak iddia eden Mustafa Çelebi, kısa sürede Gelibolu’dan Aynaroz’a kadar geniş bir bölgeyi ele geçirdi. II. Murad’m, Bayezid Paşa komutasında gönderdiği orduyu yenilgiye uğratarak Ekim 1421’de Edirne’ye girdi ve hükümdarlığını ilan etti. Ama Bizans’ın Osmanlı Devleti’ne yaptığı yardıma karşılık olarak üstlendiği yükümlülükleri yerine getirmek istemeyince II. Manuel ile arası açıldı. II. Murad Aydın ilini vermeyi vaat ederek Cüneyd Bey’i kendi yanma çekmişti. Bütün desteklerini yitiren Mustafa Çelebi 1422’de yakalandı ve aynı yıl Edirne’de idam edildi.

II. Murad’m Mustafa Çelebi’ye karşı taht mücadelesi vermesinden yararlanan Karamanlılar bu sırada Hamidili’ni (İsparta) ele geçirmiş, Menteşeoğullan bağımsızlıklarını ilan etmiş, Saruhanlılar da daha önce yitirmiş oldukları topraklarının bir bölümünü geri almışlardı.

II. Murad Haziran 1422’de Konstantinopolis’i (İstanbul) kuşattı. Ama kardeşi Küçük Mustafa Çelebi Karamanlılar, Germiyanoğulları ve Bizans’ın kışkırtmasıyla İznik’i alarak Bursa üzerine yürüyünce, kuşatmayı kaldırdı, 1423’te İznik’i geri alarak kardeşini idam ettirdi. Sonra Candar- oğullan üzerine yürüyerek Kastamonu ve Küre yöresini elinde tutan İsfendiyar Bey’i kendine bağladı.

Aydınoğlu Mustafa’yı öldürerek İzmir ve yöresini ele geçiren Cüneyd Bey üzerine de bir ordu gönderdi. Cüneyd Bey öldürüldü, Aydın ve İzmir işgal edildi. Menteşeoğulları, Hamidoğulları ve Germiyanlı toprakları Osmanlı sınırlarına katıldı (1425-28).
Bu arada II. Murad, Bizans’ın Osmanlı baskısı karşısında yönetimini Venedik’e bıraktığı Selanik’i karadan ve denizden kuşattı. Böylece Osmanlı-Venedik Savaşları (1425-30) başladı. Selanik 1430’da OsmanlIların eline geçti.

Venedik’le savaş durumunda olan Sırp despotu Stefan kızını II. Murad’la evlendirerek dostluk ilişkisi kurmuş, ama 1426’da Venedik’le de bir antlaşma yapmıştı. II. Murad bir ordu göndererek Alacahisar’a (Krusevac) kadar uzanan bölgeyi yağmalattı. Stefan’ın OsmanlIlarla anlaştıktan sonra Serebrenik’e girmesi üzerine Osmanlı akıncıları Hırvatistan’a kadar ilerlediler. Stefan’m ölümünden (1427) sonra tahta çıkan Barankovic, II. Murad’a yıllık vergi ödemeyi ve Osmanlı ordusuna asker göndermeyi kabul etti. II. Murad, 1435’te Barankovic’in kızı Mara ile evlendi.

II. Murad bu arada Kuzey Arnavutluk’un ileri gelen beylerinden Ghion Kastrioti’ye boyun eğdirmiş, 1433’te Serez’deki ayaklanmayı bastırmıştı. 1435-36’da batıya yürüyen Timurlu hükümdarı Şahruh’a karşı ihtiyatlı bir siyaset izleyerek onun Anadolu’ya girmesini önledi. 1437’de Kayseri’yi ele geçiren Karamanlılara karşı Dulkadıroğulları ile birlikte sefere çıktı. Akşehir, Konya, Beyşehir ve Hamidili’ni işgal etti. Karamanlı İbrahim Bey’in barış önerisini ve bağlılığını kabul etti.

Macar kralı Sigismund’un ölümünün (1437) yol açtığı taht mücadelesinden yararlanarak büyük bir orduyla 1438'de Macaristan seferine çıktı. Erdel’in başkenti Zebine’ yi (bugün Sibiu) kuşattı, Eflâk’a girdi. 1439’da Sırbistan’ı işgal etti ve başkent Semendire’yi (Smederovo) ele geçirdi. 1440’ta da Belgrad’ı kuşattı. Ama altı aylık kuşatma sonunda, çıkan salgın hastalık ve uğranan kayıplar nedeniyle 1441’de geri çekilmek zorunda kaldı. Ardından, OsmanlI kuvvetleri Macar komutan Jânos Hunyadi komutasındaki birliklere Erdel’de yenildi. Bu yenilgi üzerine Karamanlı İbrahim Bey Akşehir ve Beyşehir’e yürüyünce II. Murad yeni bir Anadolu seferine çıktı. Konya ve Larende’nin de (Karaman) içinde bulunduğu Karamanlı toprakları yağmalandı; ama Rumeli’deki olumsuz durumu göz önüne alarak 1443’te İbrahim Bey’le yeni bir barış antlaşması imzaladı.

Yeniden Rumeli’ye dönen II. Murad, Vasag (bugün Ialomija) Savaşı’nda Jânos Hunyadi’ye, Morava ve İzladi (Slatiksa) savaşlarında da Haçlı ordusuna yenilerek ağır kayıplar verince Macar kralı I. Ulâszlö’ya barış önerdi. 1444’te yapılan Edirne- Segedin Antlaşması’nın ardından tahtı 12 yaşındaki oğlu II. Mehmed’e bırakarak Manisa’ya çekildi.

Tahta ikinci çıkışı ve II. Kosova Savaşı.

II. Murad’m tahttan çekilmesi yönetimde bunalıma yol açtı. Sadrazam Çandarlı Halil Paşa ile yeni padişahın lalası olan devşirme Zağanos Paşa arasında çekişme başladı. Bu arada Macarların Edirne-Segedin Antlaşmasını bozarak Osmanlı topraklarına saldırması ve Venedik donanmasının Çanakkale Boğazını kapatması üzerine II. Mehmed, Halil Paşa’nın babasını çağırma önerisini kabul etti. Edirne’ye dönen II. Murad, oğlunun sultanlığına ilişmeden ordunun başına geçti. Hıristiyan kuvvetlerini Varna Savaşı’nda (1444) ağır bir yenilgiye uğrattı. Macar kralı I. Ulâszlö öldürüldü, Jânos Hunyadi ise zor kurtuldu. II. Murad gene Manisa’ya döndü. Bu arada Halil Paşa ile devşirme paşalar arasındaki iktidar çekişmesi sürüyordu. Ulahlarm harekete geçmesi üzerine Halil Paşa yeniden Edirne’ye dönmesi için II. Murad’a mektup gönderdi. Bir yandan da onu yeniden tahta çıkarma siyasetinin bir parçası olarak Buçuktepe Olayı adıyla bilinen yeniçeri ayaklanmasını düzenledi. II. Murad 1446’da Edirne’ye dönerek bir kez daha tahta çıktı. II. Mehmed de Zağanos Paşa’yla birlikte Manisa’ya gönderildi.

II. Murad, I. Bayezid’in Ankara Savaşandaki yenilgisinden sonra elden çıkan Mora içlerine ilerleyerek 1446’da yarımadayı OsmanlI topraklarına kattı. Ertesi yıl Arnavutluk’ta OsmanlIlara karşı bağımsızlık mücadelesine girişen İskender Bey’in (Ghion Kastrioti’nin oğlu Gjergj Kastrioti) üzerine yürüdü, Kocacık’ı (Svetigrad) aldı. Ama Jânos Hunyadi’nin büyük bir sefere hazırlandığı haberi gelince Sofya’ya döndü. Jânos Hunyadi komutasındaki birleşik Macar-Eflâk ordusuyla Sırbistan’da Kosova Gölovası’nda karşılaştı. II. Kosova Savaşı (1448) adıyla bilinen meydan savaşında Hunyadi’yi ağır bir yenilgiye uğratarak Balkanlar’da Osmanlı egemenliğine son vermek ve Konstantinopolis (İstanbul) çevresindeki Osmanlı kuşatmasını kırmak amacıyla girişilmiş olan son büyük Haçlı seferini durdurdu. 1450’de Arnavutluk’un önemli kalelerinden Akçahisar’ı (Kruje) beş ay süreyle kuşattıysa da alamadı. 1451 başlarında Edirne’de hastalandı ve öldü. Vasiyeti üzerine Bursa’ya götürülerek kendi yaptırdığı Muradiye Camisi’nin yanındaki türbesine gömüldü.

Değerlendirme.

II. Murad adil ve alçakgönüllü bir hükümdardı. Yönetimi sırasında sadrazamlık makamı Çandarlı ailesinin tekelinde kaldı; Yeniçerilerin önemi gittikçe arttı; Balkanlar’daki uç beyleri özerk konumlarını korudular; azap denen yeni bir askeri sınıf oluşturuldu. II. Murad, bilim ve sanata önem verdi. Muradî mahlasıyla kendisi de şiirler yazdı. Doğu ülkelerinden gelerek Bursa’ya yerleşen Molla Gürani, Şerefeddin Kınmi, Alaeddin Semerkandi, Seyyid Ali, Acem Sinan gibi bilginleri korudu. Bedri Dilşad bin Mehmed Muradname adlı ansiklopedik manzum yapıtını, Ahmed Daî Tezkiretü’l Evliya ve Yazıcıoğlu Mehmed Muhammediye adlı yapıtlarını II. Murad adına yazdılar. OsmanlIların, Oğuzların Kayı boyundan geldiğini ileri süren tarih yapıtları da onun döneminde yazıldı ya da Türkçeye çevrildi (örn. Yazıcıoğlu Ali’nin Selçukname'si).