Murad IV

(d. 21 Temmuz 1612, İstanbul - ö. 8 Şubat 1640, İstanbul)
1623-40 arasında Osmanlı padişahı.

Bağdat fatihi olarak ünlenmiş, izlediği sert politikayla imparatorlukta süregelen yolsuzluklara ve ayaklanmalara son vermiştir.
Babası I. Ahmed, annesi Kösem Sultan’dır. 10 Eylül 1623’te henüz 11 yaşındayken tahta çıktı ve yaklaşık 10 yıl devleti annesinin naipliğinde yönetti. Ama bu dönemde yönetimde daha çok, yüksek devlet görevlilerinin idam edilmesini isteyerek sık sık ayaklanan yeniçeriler ve sipahiler etkili oldu. Bağdat’ın düşmesi ve Osmanlı kuvvetlerinin Safevilere yenilmesi gibi dış olaylar, Anadolu’da çıkan ayaklanmalar, devlet memurlarının görevlerini kötüye kullanması ve hâzinenin boşalması, halkın merkezî yönetime karşı duyduğu hoşnutsuzluğu artırıyordu.

Receb Paşa’nın kışkırtmasıyla Şubat 1632’de başkaldıran yeniçeri ve sipahiler Sadrazam Müezzinzade Hafız Ahmed Paşa’yı öldürdüler; bunun ardından Receb Paşa sadrazam oldu. Askerler 12 Mart’ta yeniden ayaklanarak padişaha yakınlığıyla tanınan bazı kimselerin kendilerine teslim edilmesini istediler. IV. Murad ayaklanmacılar karşısında çaresiz kaldı ve isteklerine karşı koyamadıysa da, bu olaydan hemen sonra denetimi tümüyle ele geçirdi. Receb Paşa’yı idam ettirdi. Yeniçerileri ve sipahileri sindirerek kendisine bağlılık yemini ettirdi. Tütünü ve alkollü içkiyi yasakladı, kahvehaneleri, meyhaneleri kapattı, yasaları çiğneyenleri idam ettirdi.

1634 baharında Lehistan Seferi’ne çıkan IV. Murad, OsmanlIların koşullarının kabul edilmesi üzerine seferi yanda keserek İstanbul’a döndü ve Lehistan’la bir banş antlaşması imzaladı. Daha sonra ordunun başına geçerek hükümdarlığının ilk yıllarında yitirilen topraklan geri almak için İran üzerine sefere çıktı. Revan (Erivan) Kalesi’ni 10 gün süren bir kuşatmadan sonra Ağustos 1635’te ele geçirdi. Ardından Hoy’u aldı ve 11 Eylül’de Tebriz’e girdi. 1635 sonlannda İstanbul’a döndü. Ama ertesi yılın başlannda Revan Kalesi düştü; Osmanlı birlikleri Erdalan’da Safevilere, Szalonta’da Erdellilere yenildiler. 1637’de Azak Kalesi Rusya’nın eline geçti. 1638’de yeniden İran Seferi’ne çıkan IV. Murad, 40 gün süren bir kuşatmadan sonra. 24-25 Aralık’ta Bağdat’a girdi. Ertesi yıl İran’la imzaladığı Kasrı Şirin Antlaşması’yla belirlenen OsmanlıIran sınırı, küçük değişikliklerle günümüze değin korunmuştur.

Osmanlı Devleti’ne bağımlılıktan kurtulmak isteyen Kırım hanlarıyla da uğraşmak zorunda kalan IV. Murad, 1637’de Kırım hanı İnayet Giray’ı idam ettirdi. 1638-39’da Arnavutluk ve Bosna’daki ayaklanmaları bastırmaya çalıştı. Venedik, Malta ve Napoli’ye karşı üstünlüğü ele geçirme mücadelesinde başarılı olamadı, ama Venedikli korsanların talanlarına karşılık olarak Venedik ticaret gemilerine ambargo uyguladı. 1639’da da Venedik’le bir sözleşme imzalayarak tarafların birbirlerine zarar vermemesi konusunda anlaştı.

Cesur, kararlı ve sert karakterli bir insan olan IV. Murad, bir şeyhülislamı idam ettiren ilk Osmanlı padişahıydı. İmparatorlukta düzeni yeniden sağlamayı ve devlet gelirlerini artırmayı başardı. Bilim, sanat ve edebiyatın gelişmesine önem verdi. Muradî mahlasıyla şiirler yazdı; dönemin Şeyhülislam Yahya, Nef’î, Ganizade Nadiri, Azmîzade Haleti, Nev’izade Ataî gibi şairlerini korudu. Ama Nefî hicviyelerinden dolayı idam edilmekten kurtulamadı. Koçi Bey, devlet örgütündeki bozuklukları açıkladığı ve bunların düzeltilmesi için gerekli önlemler önerdiği ünlü risalesini IV. Murad’a sunmuştu. Alkole olan aşın düşkünlüğü nedeniyle genç yaşta ölen IV. Murad’ın yaşamı Turan Oflazoğlu’nun yazdığı bir tiyatro oyunuyla (IV. Murad, 1970, 1981) Yücel Çakmaklı’nın çektiği bir televizyon dizisine (IV. Murat, 1980) konu olmuştur.