COCUKLARDA OLUSAN DAVRANIS BOZUKLUKLARI VE GIDERME YOLLARI
KÜFÜR (KÖTÜ KONUSMA)
Küfür 3 temel gruba ayrilir:
1-Tanrinin adi gibi kutsal sayilan seylere saygisizligi iceren küfür.
2-Beddua etmek gibi birine zarar verilmesi dilegini yansitan konusma bicimi.
3-Mihlarim,zimbalarim gibi alay etmeyi iceren ya da sexüel(cinsellik ) konularinda müstehcen konusmalar yapmak ve kisilige yönelik küfürler( aptal,salak,manyak gibi ):
NEDENLERI:
1-DIKKAT CEKME :Bazi cocuklar bunu dikkat cekmek icin kullanir.
2-SARSILMA:Bir cocuk icin yetiskini sok etme,onda rahatsizlik duygusu olusturmak cok eglencelidir.
3-AGIZDAN KACIVERME: Insanlarda engellenme ya da kizginlik hissedildiginde, yani fiziksel bir gerginlik oldugunda impulsif bir sekilde saygisizlik olarak küfürün agizdan kaciverme egilimi vardir.
4-SAVUNMA: Bazilari icin kötü söz söylemek ,bir savunma davranisidir.Böyle insanlar,küfür etmenin tam anlamiyla yasak oldugu cevrelerden gelirler.Cünkü onlara isyan ederek bagimsizliklarini göstermek isterler.
5-OLGUNLASMA:Bazi cevrrelerde yetiskinligin sembolü olarak kötü söz söylerler.
6-AKRANLARI TARAFINDAN ONAYLANMA ISTEGI: Bazi gencler,kendi arkadaslari tarafindan onaylanmak icin kötü sözler söylerler.Küfretmek ,onlarin arasina girebilmek icin sanki en gecerli yoldur.
7-COCUKCA BIR ZEVK:Kücük cocuklarda banyo ve buna iliskin faaliyetlerle
ilgili konularda bir tür cocuksu cinsel zevk alma durumu ortaya cikartmaktadir.
8-YASADIGI CEVRE( AILE) : Aile icinde anne ve baba sürekli cocuga küfürlü kelimeler kullaniyorsa, cocuk ilk kötü kelimeleri onlardan ögrenmektedir.
NASIL ÖNLENIR?
1-ÖRNEK OLUSTURMAK : Eger anne ve babalar , kaba ve küfürlü bir konusma egilimini önce kendilerinde engellemeye calisirlarsa,cocuk da
bu kontrolü,anne ve babayi taklit ederek ögrenebilir.
2-DÜRTÜLERI IFADE EDEBILME:Aile icinde size olan kizginligini rahatlikla dile getirebiliyorsa,bu özgürlüge sahip ise,olumsuz duygularini dile getirmek icin daha az küfürlü sözcükler kullanacaktir.(Belki de hic kullanmayacaktir.)
3-TARTISMA:Bu kelimeler,bir kagida yazilarak( veya yazdirilarak) tanimlanabilir ve daha sonra tartisilabilir.Cocuk bir daha kullanmayacaktir.
NELER YAPILMALIDIR?
1-ÖNEMSEMEMEK:Cocuklar,kötü bir dil kullandiginda,anne ve baba buna pek fazla üzülüp sasirmiyorsa,cocuklarin bu sözleri söylemeleri icin bir nedenleri kalmayabilir.
2-DILSIZLIK OYUNU:Anne ve babalar,böyle durumlarda soke olmaktan cok,sessizlik oyunu aynayarak cocugu yönlendirebilirler.Mesela:
-Senin kullandigin bu kelime nedir? –Anlayamadim.-Anlayamiyorum.
-Bunun anlami nedir? vs. Gibi sorular yöneltilerek yanitlanmasi istenir.
3-ÜRETICI OLMAYA ÖZENDIRMEK: Yazi yazdirarak,sanatsal islerle ugrastirarak (resim,müzik,el isleri gibi) ,bos zamanlarinda üretici olmaya tesvik etmek gerekir.
4-KÖTÜ SÖZCÜKLERIN YIPRATILMASI: Cocugunuzun kullandigi kötü kelimeyi duydugunuzda, bes dakika boyunca( saat tutarak) ayni kelimeyi söylemesini saglayin; büyük olasilikla bir daha kullanmayacaktir.Söylemek istemedigi zaman, ancak kötü sözcügü kullanmaktan ötürü verilen cezayi uyguladiktan sonra istedigini yapabilecegini söyleyin.
NELER YAPILMAMALI?
1-ASIRI HAYRET VE KIZGINLIK: Asiri hayret ve kizginlik göstermeyin.
Cocuklar,güc sahibi olmaya bayilir.Bu nedenle ,onun kullandigi kelimelere asiri tepki gösterirseniz,bu onu güclü kilmis olur.
2-CIDDI CEZALANDIRMA: Ciddi cezalandirma yoluna basvurmayin.Eger cocugunuzu bu sekilde ya da döverek, asiri bagirarak,tehdit ederek cezalandirirsaniz,cocugunuz bu kelimeleri kullanirken yakalanip cezalandirilmamak icin GIZLI (sadece okulda,arkadas cevresinde) kullanmayi ögrenir ve evde melek,disarida seytan rolünü üstlenir.
3-ARKADASLARINI DENETLEME: Kötü sözler kullanan arkadaslarina sinirlama getirmek gerekir.Daha az birlikte olmalari saglanabilir.
4-ÖDÜLLENDIRME:Uygun olmayan kötü sözcükler yerine,uygun olan,kabul edilebilir sözcükler kullanmasi icin bilgilendirme yapilmalidir.Ayrica olumlu, kabul edilebilir sözcükler kullandiginda ise cocugun övülmesi,ayni duruma devam etmesi icin tesvik edilmesi , hatta özel durumlarda ödüllendirilmesi gerekir.
YALAN
Yalan, herkes tarafindan ayiplanan bir davranistir.Ancak yalani en cok kinayanlar bile, ona basvurmadan edemezler.
Insanlar genellikle kendi yalanlarini GEREKLI, baskalarininkini BÜYÜK YALAN olarak görmeye yatkindirlar.
Baskalarini bilerek aldatmak amaciyla söylenen yalanlar, GERCEK YALANLAR`dir.
Yalani bol bir dünyada yasamaktayiz.Bu ortamda cocuklari yalandan uzak tutmak cok zordur.
YALAN CESITLERI:
1-HAYALI YALANLAR: Kücük cocuklar,yalani,gercegi iyi degerlendiremedigi, görüp duydugunu carpittigi icin uydurur.
Yalan, gerceklik duygusunun gec kazanilmasi zihinsel ve ruhsal olgunlasamama nedeni ile olusur.
Yetiskinler de cocugun olmamis seyleri olmus gibi anlatmasini yalan sayar.Bunlara gülüp gecme yerine suclama yolunu secer.
2-TAKLIT YALANLAR: Cocuklar, ana babalarini örnek alirlar.Anne ve babanin yalanlarina tanik olan cocuklar yalan söylemeyi olagan görürler ve onlari taklit etmis olurlar.
3-SOSYAL YALANLAR:Bu yalanlar,en yaygin olan yalanlardir.Bir yere davet edildigimizde `gelmek istemiyoruz`yerine `hastayim` ya da `isim var`demek gibi
4-SAVUNMA YALANLARI: Cocugun kendini korumak icin söyledigi yalan türleridir.Cocuk sik sik sorguya cekilirse,mükemmellige zorlanirsa,bu tip yalanlara basvurabilir.
Cocuk,dogru söylediginde `yalan söylüyorsun` diye yapilan suclamalar,cocukta savunma yalanlarini aliskanlik haline getirecektir.
5-YÜCELTILMIS YALANLAR: Baskalarinin hayranligini kazanmak icin söylenen yalanlardir.
Normal yollardan takdir edilmeyen cocuk,yalana basvuracaktir. Kimi cocuk da acikca yalan söylerken, bir özlemini dile getirir.Mesela:Babasiz bir cocugun,kendinin babasi oldugunu söylemesi gibi.Veya`annem öldü` diyen bir cocuk da ,aslinda yeni dogum yapan annesinin ilgisini kücük kardese yöneltmesinden yakinmaktadir. Cünkü annesinin kendisinden uzaklastigini ,sevgi ve desteginden yoksun kaldigini anlatmak istemektedir.Sevgiyi,cevresinden acindirma yoluyla kazanmak ister.
NASIL ÖNLENIR?
1-ÖRNEK OLMA: Yetiskinler,cocugun karsisinda yalan söylemekten kacinmalidirlar; hatta kendi yalanlarina onlara söyletmemelidirler.
2-CEZA YERINE ÖDÜLLENDIRME: Cocuklar,istemedigimiz bir davranis gösterdiklerinde, mümkün oldugu kadar yumusak ve hosgörülü davranmali ve cezadan kacinmaliyiz.
3-KAPASITE: Cocuklardan basaramayacaklari seyleri istememeliyiz.
4-BASKI:Fazla baskilardan sakinmaliyiz.Konulan kurallarla cocugun yasamini fazla sinirlamamaliyiz.
5-COCUGU ARAC OLARAK KULLANMA:Yalan söylemede yetiskinlerin cocuklari ARAC olarak kullanmamalari gerekir.Mesela:Annenin cocugu babaya karsi yalan söyletmesi gibi)
6-BASKALARIYLA KIYASLAMA:Cocuklarin baska cocuklarla karsilastirilmasi(kiyaslanmalari) dogru degildir.Cocugu oldugu gibi kabul etmek gerekir.
7-ONLARI DINLEMEK:Cocuklarla onlarin istek, SIKINTI, kaygi ve endiselerini rahatca konusmaya hazir olmali,onlari dinlemeye ve cözüm yollari bulmada yardimci olmaya hazir oldugumuzu hissettirmeliyiz.
Ancak bu tip önlemlerle cocugu yalandan uzaklastirabiliriz.
CALMA (HIRSIZLIK)
Calmak,cocugun kendisine acikca ait olmayan bir esyaya sahip olmasi olarak tanimlanabilir.
Ancak bu olayin `CALMA` olarak tanimlanabilmesi icin izinsiz olarak almanin yanlis oldugunu bilmesi gerekir.
Cocukluktaki bütün davranis bozukluklari arasinda calma, anne ve babayi en cok endiselendiren davranis bozuklugudur.Cünkü bu davranisi tipik suclu davranisi olarak görürler ve korku duyarlar.
Eger calma,10 yasindan sonra düzenli olarak devam ederse,bu cocukta ciddi bir duygusal bozuklugun göstergesidir ve derhal profesyonel bir yardim gerekmektedir.
CALMA`nin NEDENLERI
1-Cocugun hayatinda önemli bir yokyunluk olabilir; böylece calma sembolik olarak anne-baba saygisi,ilgisi,sevgi vb.eksikliginin yerini tutar.Bu durumda aile bireylerinden birinin kaybindan sonra ortaya cikmasi dogaldir.
Aile yapisi dikkate alindiginda bu cocuklarin, genclerin alkolik veya suclu anne ve babalar tarafindan yetistirildigi ve genellikle ihmal edildikleri(tamamen) belirlenmistir.
2-Bazen anne ve babalarin,cocugun yaptigi yanlistan bilincalti bir zevk aldigi ve bu sekilde kendilerinin gizli isyankar duygularini tatmin etmeleridir.Cocuk bunu hisseder ve calmaya devam eder. (ANNENIN DILI`adli hikaye):
3-Cocuk,özdeslesmek icin kendisine kötü bir örnek secmis olabilir.Bir grubun onayini almak icin de calma davranisi olagandir.
4-Bazi cocuklar,özgüvenleini artirmak icin calarlar; kendi güclerini, erkekliklerini kanitlamak icin bu davranisi sergilerler.
5-Sosyo-ekonomik düzeyi düsük cevrelerden gelen cocuklar, istedikleri seyleri alacak paralari olmadigindan calarlar(Harcliginin olmamasi gibi):
6-Calma,cocugun bilincaltinda anne ve baba ile hesaplasmasinin bir yolu olabilir.Bazen de kiyaslandigi basarili cocuklarin esyasini calarak onlardan intikam alir.
7-Calma,yeni dogan kardese duyulan kiskanclik veya öfkenin cocukta olusturdugu depresyonun bir göstergesi olabilir.
NASIL ÖNLENIR?
1-DEGERLERI ÖGRETMEK(MODEL OLMA): Dürüstlüge ve baskalarinin mülkiyetine önem veren,kisisel kazanc yerine,toplumsal kazanclarla daha ilgili olan ve bu degerler hakkinda emin olup, bunlari günlük yasantisina yansitan anne ve babalarin cocuklarinda CALMA görülmesi daha azdir.
2-YAKIN ILETISIMIN GELISIMI: Eger evde cocuk,yakinliktan yoksunsa,cocukla aile bireyleri arasinda iliskiler yeniden gözden gecirilmelidir.
3-HARCLIK: Belirli bir harcligin saglanmasi gereklidir.Cocugun gereksinimi olan seyleri alabilmesi icin belirli bir harcligi olmalidir. Ve yine cocuk,ihtiyac duydugunda sizden alabilecegini bilmelidir.
4-SIKI DENETIM:Cocugun günlük aktiviteleriyle ilgilenen anne ve babalar calma iyice ilerlemeden fark edebilir.Ve bu durumda bos zamanlarinda yapici ve heyecanli aktiviteler saglanmalidir.
5-ÖRNEK OLUSTURMA: Bulunmus esyalar geri götürülmeli; baskalari kandirilmamali; baskalarinin hakki yenmemeli veya isyerinden,otellerden,tatil köylerinden hatira deyip kücük esyalar alinmamalidir.
6-MÜLKIYET HAKLARI:Cocuga baskalarindan nasil ödünc istenebilecegi ve baskalarina ait esyalarin nasil geri verilecegi anlatilmalidir.Ayrica, ayartici esyalar kaldirilmali,etrafta bozuk para,cüzdan , kumbara birakilmamalidir.
COCUGUM CALIYOR! NE YAPMALIYIM?
1-Derhal harekete gecin:Cocuklarin antisosyal egilimini görmemezlikten gelmek yerine, önemsemeli ve cocukla yüzlesmek icin zaman ayirmali; evde oldugu kadar disarida da kabul edilmeyen bu davranis degistirilmelidir.
2-Düzeltme : Baskasina ait bir esyanin en akilli cezasi, esyayi özür dileyerek geri verilmesi veya esyanin tekrar alinmasi icin ödeme yapilmasidir.Kücük cocuklar bu olaydan cok utandiklari icin özür dilemeleri sart kosulmayabilir.
Calinan esya zarar gördügünde veya kayboldugunda ödenmesi saglanmalidir.Bu konuda cocugun cok zor durumda kalmadan ,harcligindan veya benzeri bir yerden bunun karsilanmasi gerekmektedir.
3-Yüzlesmek: Zararin ödenmesinin yanisira anne ve baba ,davranisin ciddiligi hakkinda konusmalidir.Bu durumda vaaz vermek yerine insanlarin mülkiyet haklarini aciklayan ve bu durumu net bir sekilde ortaya koyan bir yüzlesme önemlidir.Bunu yaparken de, cocuga karsi sevgi ve anlayis gösterilerek olumlu bir beklenti göstermek gereklidir.
Eger calinan esyanin, cocuk tarafindan calindigindan süphelendigimiz,ancak emin olmadigimiz durumlarda ;
`..... ,benim cüzdanimdan para alip almadigimdan emin degilim,fakat sana cok gerektigini düsündügün icin aldiysan ve eger geri verebilirsen seninle gurur duyacagim.Benim seninle gurur duymamdan daha önemlisi,senin kendinle gurur duymandir.Kendinle yasamali ve kendinle mutlu olmalisin.Eger baskalarina karsi dürüst ve iyi olmazsan bunu yapmak zorlasir....` seklinde bir konusma, cocugun aldigi esyayi geri vermesini saglayabilir.
4-Anlayis: Genellikle cocuklara`neden` bir esyayi caldigini sormak verimsizdir.Cünkü bunu cevaplayacak düzeyde degildirler.Tüm veriler gözönüne alinarak bunu cikarmak,en dogru olanidir.
OKULDAKI CALMA OLAYLARININ NEDENLERINDEN BAZILARI:
1-EKONOMIK YOKSUNLUK:Bazi cocuklarin ihtiyaclarini karsilayacak yeterli paralari yoktur.
CÖZÜM
aha cok yardimin saglanmasi,esya verilmesi,veya gelir kaynaginin saglanmasi.
2-DUYGUSAL YOKSUNLUK:Kendilerini anne ve baba sevgi, ilgi ve bakimindan yoksun hisseden cocuklar,bu boslugu doldurmak icin calarlar.
CÖZÜM:Anne ve babanin cocuklarina daha fazla zaman ayirmasini ve daha cok sevgi ve begenilerini saglamak.
3-OLGUNLASMAMAK: Henüz olgunluga erismedikleri icin BEN merkezci olurlar; dürtülerinin hemen karsilanmasini isterler.Ileriyi planlayamazlar.Bu nedenle para biriktiremedikleri icin de calarlar.
CÖZÜM
onuclarin yeniden gözden gecirilerek ahlaki kurallarin ögretilmesi gerekir.
4-HEYECAN-MACOLUK- PRESTIJ: Bazi cocuklar zevk icin,bir arkadas grubunun begeni ve onayini kazanmak veya ne kadar `kurnaz ve sert `oldugunu kanitlamak icin calarlar.
CÖZÜM:Cocuga alternatif heyecan kaynaklari,arkadas ve prestij kazanma yollari ögretmek gerekir.
5-ANNE-BABA PEKISTIRME MODELI: Bazi anne ve babalar,cocugun calmasinda kendilerini onun yerine koyarlar ve bilicalti bir zevk duyarlar.Mesela:Karanlikta bir yagma olmasinin normal olduguna inanirlar,cünkü dükkan sahipleri de onlari yolmaktadir. Veya kendileri de vergi kacirarak bir nevi devletten calmaktadirlar.Bu davranislarini da cocuktan saklamamaktadirlar.
CÖZÜM:Anne ve babada inanc ve davranis degisikligi meydana gelmelidir.
Ayrica okuldaki calma olaylarinda, ögretmenlerin de ,calma olaylarinin sebeplerini inceleyip sorunun altindaki nedeni cözecek sekilde hareketi önemlidir.
agac, yasken egilir..unutmayalim lütfen.. cocugun aynasi, anne ve babasidir..cocuk , aynada hep iyi seyler görmelidir ki, bu tür davranis bozukluklari gelistirmesin...
