Medeniyetler Çatışması

Uygarlıklar Çatışması mı? -1-

Bundan Sonraki Mücadele Modeli..
Dünya siyaseti yeni bir safhaya giriyor ve entelektüeller daha başkalarıyla birlikte bu durum karşısında, tarihin sonu, ulusal devletler arasında geleneksel rekabetlerin geri dönüşü, globalizm ve tribalizm pistonlarının çekişmesi yüzünden ulusal devletin gerilemesi türünden görüşlerin her biri doğmakta olan realitenin çeşitli yönlerini yakalıyor. Bununla beraber, onların tamamı, muhtemelen gelecek yıllarda global politikanın alacağı durumun yaşamsal ve gerçekten merkezi bir yönünü gözden kaçırıyorlar.
Benim teorim şudur ki, bu yeni dünyada savaşımın asıl kaynağı öncelikle ideolojik ve ekonomik olmayacak. İnsanlık arasındaki büyük bölünmelerde hakim savaşım kaynağı kültürel olacak. Ulusal devletler dünyadaki olayların yine en güçlü aktörleri olacak fakat global politikanın asıl savaşımları farklı uygarlıklara ait grup ve milletler arasında meydana gelecek. Uygarlıkların çatışması global politikaya hakim olacak. Uygarlıklar arasındaki fay hatları geleceğin savaş hatlarını oluşturacak.
Uygarlıklar arasındaki savaşım; modern dünyadaki savaşımın evriminde son aşama olacak. Modern milletlerarası sistemin Westphalia Barışı'yla birlikte doğuşundan bu yana, bir buçuk asırdan beri Batı dünyasındaki savaşımlar, büyük ölçüde bürokrasilerini, ordularını merkantilist ekonomik güçlerini ve en önemlisi idare ettikleri toprakları genişletmeye girişen prenslerle imparatorlar, mutlakiyetçi monarklarla meşrutiyetçi monarklar arasında meydana gelmiştir. Onlar bu süreç içinde ulusal devletleri oluşturdular ve Fransız İhtilali'nin başlamasıyla birlikte asıl savaşım çizgisi; prensler yerine milletler arasında oluştu. 1793'de R.R. Paliner'in ileri sürdüğü gibi, "Krallar arasındaki savaşlar bitti, milletler arasındaki savaşlar başladı." Bu 19. yüzyıl modeli Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar devam etti. Ondan sonra, Rus Devrimi ve Ona karşı gösterilen tepkinin bir sonucu olarak, milletler mücadeelesi yerini önce "komünizm, faşizmnazizm ve liberal demokrasi" arasında ve daha sonra da "komünizm ve liberal demokrasi" arasında geçen ideolojiler savaşına bıraktı. Bu sonuncu savaşım, Soğuk Savaş sırasında, iki süper güç arasındaki savaşımın somut anlatımı olmuştur. Bu süper güçlerin hiç birisi, klasik Avrupaî anlamda bir millî devlet değildi ve her birisi kimliğini kendi ideolojisinin terimleriyle tanımlıyordu..
Prensler, ulusal devletler ve ideolojiler arasında geçen bütün bu kavgalar, aslında; Batı uygarlığı yapısındaki savaşımlardı. William Lind'in deyimiyle, " Batı'ya ait iç savaşlar"dı. Daha önce 17, 18 ve 19. yüzyıl savaşları ve dünya savaşları kadar, Soğuk Savaşın gerçeği de buydu. Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte, uluslar arası siyaset Batılı görünüşünün dışına çıkıyor ve Batı ile Batılı olmayan uygarlıklar arasında ve Batı dışı uygarlıkların kendi aralarında ki etkileşim, uluslar arası siyasetin odak noktası haline geliyor.
Uygarlıklar siyasetinde, Batılı olmayan uygarlıklar dahil, millet ve hükümetler, artık tarihin, Batı kolonyalizminin hedefleri biçimindeki objeleri olarak kalmıyorlar, tarihin kışkırtıcıları ve oluşturucuları olarak Batı'ya katılıyorlar.
Uygarlıkların Yapısı
Dünya, Soğuk Savaş sırasında, Birinci, İkinci ve Üçüncü Dünya'lara bölünmüştü. Bu bölünmeler artık ilişkilendirilemiyor. Şimdi ülkeleri, siyasi ve iktisadi sistemleri veya ekonomik gelişme düzeyleriyle ilgili terimlerle değil, bunun yerine kültür ve uygarlıklarıyla ilgili terimlerle gruplandırmak daha anlamlıdır..
Bir uygarlıktan söz ettiğimizde neyi anlıyoruz?
Uygarlık kültürel bir varlıktır. Köyler, bölgeler, etnik gruplar, uluslar, dini gruplar .. Bütün bunların hepsi, kültürel çeşitliliğin farklı düzeylerinde aynı kültürlere sahiptirler. Güney İtalya'daki bir köyün kültürü, Kuzey İtalya'daki bir köyünkinden farklı olabilir: fakat her ikisi de onları Alman köylerinden farklı kılan ortak İtalyan kültürünü paylaşacaklardır. Avrupalı toplumlar, kendilerini, sırasıyla, Arap ve Çin toplumlarından ayıran kültürel özellikleri paylaşacaklardır. Ama, Araplar, Çinliler ve Batılılar daha geniş herhangi bir kültürel varlığın parçası değildirler. Bunlar uygarlıkları oluşturuyorlar. Bir uygarlık bu yolla, insanların kendilerini diğer türlerden ayırteden yönünden başka, onların sahip olduğu en yüksek kültürel gruplaşma ve en geniş kültürel kimlik düzeyidir. Uygarlık, hem dil, tarih, din, âdetler, kurumlar gibi ortak objektif unsurlar aracılığıyla, hem de insanların sübjektif olarak kendilerini teşhis etmeleri yoluyla tanımlanır. İnsanlar çeşitli kimlik düzeylerine sahiptirler. Roma'da oturan bir kişi, kendisini bir Romalı, bir İtalyan, bir Katolik, bir Hristiyan, bir Avrupalı, bir Batılı olarak, değişen yoğunluk dereceleriyle tanımlayabilir. O kişinin içinde bulunduğu uygarlık, onunla kendisini en iyi tanımladığı, en geniş kimlik seviyesidir. İnsanlar kimliklerini yeniden tanımlayabilirler ve tanımlarlar da!.. Bunun sonucunda uygarlıkların kompozisyonu ve sınırları değişir.
Uygarlıklar, Çin gibi (Lucian Py'in ifadesiyle, 'devlet olmak iddiasında bulunan bir uygarlık') çok büyük sayıda bir insan topluluğunu ya da diyelim, Karayipler'deki Anglofon unsuru gibi çok az sayıdaki bir insan kümesini de kapsayabilir . Bir uygarlık, Batılı, Latin Amerikan ve Arap uygarlığında olduğu gibi çeşitli ulusal devletleri veya Japon uygarlığındaki gibi tek bir ulusal devleti ihtiva edebilir.
Uygarlıklar, farklı bir takım unsurları katıştırıp örterler ve alt-uygarlık birimleri ihtiva edebilirler. Batı uygarlığı, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi iki ana varyanta; İslam, Arap, Türk ve Malezya alt-bölümlerine sahiptir. Uygarlıklar, yine de anlamlı "şahsiyet"lerdir. Kendi aralarında keskin hatlarla ayrılıklarla karşılaşmak az görülse de gerçektir. Uygarlıklar dinamiktir; yükselir ve düşerler; bölünür ve birleşirler. Herhangi bir tarih öğrencisi bilir ki, uygarlıklar zaman içinde "zeval bulur" ve "bertaraf olur" lar.
Batılılar, ulusal devletleri, dünya hadiselerinin başlıca aktörleri olarak düşünmeye mütemayildirler. Halbuki, ulusal devletler, sadece birkaç asırdan beri öyle olmuşlardır. İnsanlık tarihinin daha geniş bir dönemi uygarlıkların tarihi olmuştur. Arnold Toynbee'nin A Study of History'de belirlediği belli başlı 21 uygarlıktan, çağdaş dünyada sadece 6 tanesi kalmıştır.
Uygarlıklar Niçin Çatışacak?
Uygarlık kimliği, gelecekte gittikçe artan bir şekilde önem kazanacak ve dünya büyük ölçüde, belli başlı yedi veya sekiz uygarlık arasındaki etkileşimle şekillenecektir. Bunların içine, Batı, Konfüçyüs, Japon, İslam, Hint, Slav-Ortodoks, Latin Amerika ve muhtemelen Afrika uygarlıkları giriyor. Geleceğin en önemli savaşımları, bu uygarlıkların birini diğerinden ayıran kültürel fay kırıkları boyunca oluşacaktır.
Durum neden böyle olacak?
Birincisi, uygarlıklar arasındaki farklılıklar yalnızca gerçek değil esaslıdırlar. Uygarlıklar birbirlerinden tarih, dil, kültür, gelenek ve en mühimi de din yoluyla farklılaşır1ar. Farklı uygarlıkların insanları: hak ve sorumluluklar, bağımsızlık ve otorite, eşitlik ve hiyerarşinin izafî önemi hakkında farklılaşan görüşleri kadar Tanrı ile insan, bireyle grup, vatandaşla devlet, ebeveynle çocuklar ve karı koca arasındaki ilişkiler konusunda da farklı fikirlere sahiptirler. Bu farklılıklar, yüzyılların ürünüdür. Kısa zamanda kaybolmayacaklardır. Bunlar, siyasal ideoloji ve rejimler arasındaki farklılıklardan çok daha esaslıdırlar. Farklılıklar ille de savaşım demek değildir ve savaşım da kesinlikle şiddet anlamına gelmez. Gerçi, yüzyıllar boyunca, en uzun ve şiddetli savaşımları, uygarlıklar arasındaki ayrımlar oluşturmuştur.
İkincisi, dünya gittikçe daha küçük bir yer haline geliyor. Farklı uygarlıkların insanları arasındaki etkileşimler gittikçe artıyor: Bu artan etkileşimler uygarlık bilincini ve uygarlıkların kendi bünyelerindeki ortaklıkların yanı sıra uygarlıklar arasındaki ayrılıkların fark edilmesini güçlendiriyor. Fransa'ya yönelen Kuzey Afrika göçü, Fransızlar arasında husumet doğurmakla kalmamış, aynı zamanda 'iyi' Avrupalı gözüyle bakılan Katolik Polonyalı göçünü kabul etme eğilimini de arttırmıştır. Amerikalılar, Japon yatırımına, Avrupa ülkeleri ve Kanada'dan gelen daha büyük yatırımlardan çok daha olumsuz tepki göstermişlerdir, Benzer şekilde, Donald Horowitz'in ileri sürdüğü gibi, "Bir Ibo" olabilir... Nijerya'nın Doğu bölgesindeki bir Owerri Ibo'su veya bir Onitsha Ibo'su. O, Lagos'ta basit bir Ibo'dur. Londra'da bir Nijeryalıdır. New York'da ise bir Afrikalıdır. Farklı uygarlıkların insanları arasındaki etkileşimler, sırasıyla düşünceyi gerisin geriye, tarihin derinliğine doğru yaymak için farklılık ve hınçlarını abartarak canlandırmak yoluyla insanların uygarlık bilinçlerini artırıyor.
Üçüncüsü, dünya çapındaki sosyal değişme ve ekonomik modernleşme süreçleri, insanları çok eski mahalli kimliklerden koparıyor. Bunlar aynı zamanda, bir kimlik kaynağı olarak ulusal devleti zayıf1atıyor. Dünyanın çoğu yerinde bu boşluğu doldurmak için din, sık sık "fundamentalist" diye yaftalanan hareketler biçiminde devreye girmiştir. Bu tür hareketler, İslam'da olduğu kadar Batı Hristiyanlığı, Musevilik, Budizm ve Hinduizm içinde de boy gösteriyor. Çoğu ülke ve dindeki fundamentalist hareketler içinde faal olan insanlar genç, yüksek tahsilli, orta sınıf teknisyenleri, meslek ve iş sahibi kişilerdir. George Weigel'in işaret ettiği gibi, "Dünyanın sekülarizasyondan uzaklaşması, yirminci asrın sonlarındaki hayatın hakim sosyal gerçeklerinden birisidir." Dinin yeniden doğuşu, Gilles Kepel'in ifadesiyle "Tanrının Rövanşı", uygarlıkları birleştiren ve ulusal sınırları aşan bir kimlik ve ümit temeli sağlıyor.
Dördüncüsü, uygarlık bilincinin gelişmesi Batı'nın iki yönlü rolü tarafından güçlendiriliyor. Batı bir yandan kudretin zirvesindedir. Mamafih, aynı zamanda ve belki bir netice olarak, Batılı olmayan uygarlıklar arasında ecdat fenomenine dönüş ortaya çıkıyor.
Bir insan; gittikçe artan bir şekilde Japonya'da maneviyata ve Asyalılaşma'ya doğru eğilimler, Nehru mirasının sonu ve Hindistan'ın 'Hindulaşması', Batının sosyalizm ve ulusalcılık düşüncelerinin başarısızlığı ve bunun üzerine Ortadoğu'daki "yeniden İslamlaşma" ve şimdi Batılılaşmaya karşı Boris Yeltsin'in memleketindeki Ruslaşmayla ilgili bir tartışma hakkında bir takım referanslar işitir. Gücünün zirvesindeki bir Batı, Batılı olmayan yollardan dünyayı biçimlendirmek için gittikçe daha fazla arzu, istek ve kaynağa sahip olan Batı dışı ülkelerle yüz yüze geliyor.
Batılı olmayan toplumların elitleri, geçmişte, ekseriya Oxford, Sorbonne veya Sandhurst'ta eğitilmiş ve Batılı tavır ve değerleri sindirmiş, Batı ile alakalı insanlardı. Batılı olmayan ülkelerin halkıysa aynı süre içinde, genellikle ve derin bir şekilde yerli kültürle doymuş halde kalmışlardır. Ancak, şimdi bu ilişkiler tersine dönmektedir. Batılı olmayan birçok ülkede elitlerin yerlileşmesi ve Batıdan uzaklaşması oluşurken, aynı zamanda, Batılı -çoğunlukla Amerikan kültür, tarz ve alışkanlıklar halk kütleleri arasında daha popüler hale geliyor.
Beşincisi, siyasi ve ekonomik olanlara oranla daha az değişme yatkınlığı gösteren kültürel özellik ve ayrılıkların, uyuşma ve ayrışmaları da bu yüzden, onlara göre daha kolaydır. Eski Sovyetler Birliği'ndeki komünistler demokrat, zenginler fakir ve fakirler zengin olabildiler; fakat Ruslar Estonyalı veya Azeriler Ermeni olamadılar. Sınıf ve ideoloji savaşımlarındaki anahtar soru, 'Sen hangi taraftasın?' biçimindeydi ve insanlar taraflar arasında tercihte bulunabilir, bulunur ve taraf değiştirebilirlerdi. Uygarlıklar arasındaki çatışmalarda ise bu soru, 'Sen nesin?' şeklindedir. Bu ise bir veridir ve değiştirilemez. Bosna'dan Kafkasya ve Sudan'a kadar bildiğimiz gibi, söz konusu soruya verilecek yanlış bir cevap kafaya yenecek bir kurşun anlamına gelebiliyor. Hatta, etnisitiden daha fazla olarak din, insanlar arasında keskin ve dışlayıcı şekilde bir ayırım yapıyor. Bir insan yarı Fransız ve yarı Arap ve aynı anda iki ülkenin vatandaşı bile olabilir. Bundan daha zor olan şey, yarı Katolik ve yarı Müslüman olmaktır.
Son olarak, ekonomik bölgecilik artıyor. Bölgesel çerçevede kalan toplam ticaret oranları 1980 ila 1989 arasında Avrupa'da yüzde 5l 'den 59'a, Doğu Asya'da yüzde 33'ten 37'ye ve Kuzey Amerika'da yüzde 32'den 36'ya çıkmıştır. Gelecekte, bölgesel ekonomik blokların önemi, büyük olasılıkla artmaya devam edecektir. Bir yandan, başarılı ekonomik bölgecilik uygarlık bilincini tamamlayacak, diğer yandan da ekonomik bölgecilik ancak ortak bir uygarlık içinde kök saldığı zaman başarılı olabilecektir. Avrupa Topluluğu, Avrupa kültürü ve Batı Hristiyanlığının paylaştığı temele dayanır. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesinin başarısı, Amerika, Kanada ve Meksika kültürlerinin halihazırda devam etmekte olan odaklaşmasına dayanıyor. Japonya ise, tam aksine, Doğu Asya'da bunlarla kıyaslanabilir bir ekonomik varlık meydana getirmekte zorluklarla karşılaşıyor; çünkü Japonya, "nevi şahsına münhasır" bir toplum ve uygarlıktır. Japonya, diğer Doğu Asya ülkeleriyle güçlü ticaret ve yatırım bağları geliştirebilse bile sözkonusu ülkelerle arasındaki kültürel farklılıklar, Japonya'nın Avrupa ve Kuzey Amerika'dakine benzer bölgesel bir ekonomik entegrasyonu ilerletmesini sınırlar ve belki de engeller.
Bunun aksine, ortak kültür, Çin Halk Cumhuriyeti ile Hong Kong, Taiwan, Singapur ve diğer Asya ülkelerindeki deniz aşırı Çinli topluluklar arasındaki ekonomik ilişkilerin hızla genişlemesine açık bir şekilde olanak sağlıyor. Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte, kültürel ortaklıklar, gittikçe artan bir şekilde ideolojik farklılıkları bertaraf ediyor ve Kıta Çini ile Taiwan yakınlaşıyorlar. İktisadi bütünleşmenin ön koşulu, şayet kültürel ortaklık ise Doğu Asya'da geleceğin başlıca ekonomik bloku muhtemelen Çin'de odaklaşacaktır. Aslma bakılırsa, bu blok şimdiden meydana geliyor.
Murray Weidenbaum'un belirlediği gibi:

Bölgedeki mevcut Japon hakimiyetine rağmen, endüstri, ticaret ve sermaye için yeni bir odaklaşma noktası olarak Çinli temeline dayanan Asya ekonomisi hızlı bir biçimde vücuda oluşuyor. Bu stratejik bölge, teknoloji ve üretim kapasitesinin önemli bir bölümünü(Taiwan); müteahhitlik, pazarlama ve hizmet alanlarında yükselmiş bir başarıyı, beceriyi (Hong Kong); nefis bir iletişim şebekesini (Singapur), muazzam bir mali sermaye birikimini (her üçü de) ve çok geniş bir toprak, kaynak ve işgücü doğuşunu (kıta Çin) kapsıyor.. Bu etkin şebeke, Guangzhou'dan Singapur'a. Kuala Lumpur'dan Manila'ya çoğu zaman geleneksel kabilelelerin büyümelerine istinaden -Doğu Asya ekonomisinin omurgası olarak tanımlanmaktadır..

İran, Pakistan, Türkiye, Azerbeycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Tacikistan, Özbekistan ve Afganistan gibi Arap olmayan on müslüman ülkeyi biraraya getiren Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın temelini de kültür ve din oluşturuyor. Temelde 1960'larda Türkiye, Pakistan ve İran tarafından kurulan bu örgütün diriltilmesi ve genişletilmesindeki yollardan biri, bu ülkelerdeki çeşitli liderlerin, Avrupa Topluluğu'na kabul edilme şanslarının olmadığını kavramalarıdır. Benzer şekilde, Caricom, Orta Amerika Ortak Pazarı ve Mercosur da ortak kültürel temellere, dayanırlar. Daha geniş bir Karayipler -Orta Amerika ekonomik varlığı inşa etmek için harcanan çabalar, her ne kadar Anglo-Latin bölünmesi arasında bir köprü kuruyorsa da başarısız kalmaya mahkumdur.
İnsanlar kimliklerini etnik ve dini terimlerle tanımladıkça, farklı din ve etnik yapılara mensup insanlarla kendileri arasında birbirlerine karşı bir 'biz' ve 'onlar' ilişkisinin var olduğunu muhtemelen göreceklerdir. Eski Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa'da ideolojik olarak tanımlanan devletlerin sona ermesi, geleneksel etnik kimlik ve husumetlerin öne alınmasına izin veriyor. Kültür ve din farklılıkları, siyasi meseleler üzerinde insan haklarından, göç, ticaret, iş ve çevreye kadar uzanan farklılıklar meydana getiriyor. Coğrafi yakınlık, Bosna'dan Mindanao'ya kadar toprak taleplerinden ileri gelen savaşımların doğmasına sebep oluyor. En önemlisi, Batı'nın kendi liberalizm ve demokrasi değerlerini evrensel değerler olarak öne çıkarmak, askeri üstünlüğünü sürdürmek ve ekonomik çıkarlarını artırmak için harcadığı çabalar, diğer uygarlıklardan zıt yönde karşılıklar gelmesini doğuruyor.. İdeoloji temelinde ittifaklar kurmak ve destek sağlayabilmek imkanı gitgide azaldıkça, hükümetler ve gruplar,- sürekli artan bir şekilde ortak din ve uygarlık kimliğine başvurarak destek sağlamaya girişeceklerdir.
Uygarlıkların çatışması, böylelikle iki seviyede ortaya çıkar.
Mikro seviyede, komşu gruplar, uygarlıklar arasındaki fay kırıklıkları boyunca, toprak ve birbirleri üzerinde kontrol kurmak için çok kere şiddetli biçimde mücadele ederler. Makro düzeyde ise farklı uygarlıklara mensup devletler izafi bir askeri ve ekonomik üstünlük uğruna rekabet eder, uluslar arası kurumlar ve üçüncü taraflar üzerinde kontrol kurmak için mücadeleye girişir ve kendi özel politik ve dini değerlerini rekabetçi bir anlayışla öne çıkarırlar.
Uygarlıklar Arasındaki Fay Kırıkları
Uygarlıklar arasındaki fay kırıkları, Soğuk Savaş'ın kriz ve kan dökme için flaş noktası olarak benimsediği siyasi ve ideolojik sınırlarla yer değiştiriyor. Soğuk Savaş, Demir Perde Avrupa'yı siyası ve ideolojik olarak böldüğü zaman başladı; Demir Perde'nin son bulmasıyla da sona erdi.
İdeolojik bölünmesi ortadan kalktıkça, Avrupa'nın bir yandan Batı Hristiyanlığı ve Ortodoks Hristiyanlığı arasında, diğer yandan ise İslâmla kendisi arasındaki kültürel bölünmesi yeniden ortaya çıktı.
Batı Hristiyanlığı'nın 1500'lerdeki doğu sınırı, William Wallace'in önerdiği gibi, pekâlâ Avrupa'daki en önemli bölünme hattı olabilir. Bu hat, bugünkü Rusya ile Finlandiya ve Baltık devletleri arasındaki sınırlar boyunca uzanıp, daha çok Katolik olan Batı Ukrayna'yı Ortodoks Doğu Ukrayna'dan ayırarak Ukrayna ve Beyaz Rusya'nın içinden geçip Transilvanya'yı Romanya'dan ayırmak suretiyle Batı'ya doğru salınır ve daha sonra, şimdiki Hırvatistan ve Slovenya'yı eski Yugoslavya'nın geri kalan kısmından hemen hemen tüm olarak ayırarak gider. Balkanlar'daki bu hat, tabii, Habsburg ve Osmanlı İmparatorlukları arasmdaki tarihî sınırlara da uygun düşüyor. Bu hattın kuzeyinde ve batısında yaşayan kavimler Protestan ve Katolik'tirler; Avrupa tarihinin feodalizm, Rönesans, Reformasyon, Aydınlanma, Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi gibi ortak tecrübelerini paylaşmışlardır; genel olarak ve ekonomik açıdan doğudaki kavimlerden daha iyi durumdadırlar ve şu anda müşterek bir Avrupa ekonomisine ve demokratik siyasi sistemler arasındaki birleşmeye artan ölçüde katılmaları beklenebilir. Bu hattın doğu ve güneyindeki kavimler, Ortodoks veya Müslüman'dırlar; tarihsel bakımdan Osmanlı ve Çar İmparatorluklarına mensup olmuş ve Avrupa'nın geri kalan kısmına biçim veren olaylarla önemsiz ölçülerde temas kurmuşlardır; ekonomik açıdan genellikle fazla ileri değildirler; istikrarlı demokratik sistemler geliştirmeleri daha zayıf bir ihtimal gibi gözüküyor. Avrupa'daki en önemli bölünme çizgisi olarak kültürün Kadife Perdesi, (bu bölgedeki) yerini ideolojinin Demir Perdesine bırakmıştır. Yugoslavya'daki olayların gösterdiği gibi, bu sadece bir farklılık çizgisi değil aynı zamanda kanlı bir savaşım çizgisidir de.
Batı ve İslam uygarlıkları arasındaki fay kırıkları boyunca oluşan savaşım 1300 senedir devam edegelmektedir. İslâmın ortaya çıkışından sonra, batı ve kuzeye vuran Arap ve Mağribi dalgası, ancak 732'de Tours'da son bulmuştur. Haçlılar, on birinci yüzyıldan on üçüncü yüzyıla kadar, noktasal başarılarla Kutsal Topraklara Hristiyanlık ve Hristiyan idaresini getirmeyi denemişlerdir..
Osmanlı Türkleri, on dördüncü yüzyıldan on yedinci yüzyıla kadar Orta Doğu ve Balkanlar'ı egemenliği altına alınış, İstanbul'u zaptetmiş ve Viyana'yı iki kere kuşatarak dengeyi tersine çevirmişlerdir. On dokuzuncu yüzyıl boyunca ve yirminci yüzyıl başlarında Osmanlı gücü geriledikçe İngiltere, Fransa ve İtalya Orta-Doğu ve Kuzey Afrika'nın büyük kısmında Batı kontrolünü yapılandırdılar.
İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, sömürge imparatorlukları önce gerilediler sonra da ortadan kalktılar, evvela, Arap ulusalcılığı ve ardından da İslamcı fundamentalizm kendini ortaya koydu. Batı, enerji kaynağından ötürü İran (Basra) Körfezi ülkelerine karşı şiddetli biçimde bağımlı hale geldi; petrol zengini müslüman ülkeler, para zengini ve istedikleri anda da silah zengini oldular. Batı tarafından oluşturulan İsrail ile Araplar arasında çeşitli savaşlar meydana geldi. Fransa, 1950'li yılların büyük kısmında Cezayir'de kanlı ve insafsız bir savaş yürüttü; İngiliz ve Fransız kuvvetleri 1956'da Mısır'a saldırdı; Amerikan güçleri, 1958'de Lübnan'a girdi; Amerikan güçleri, sonra tekrar Lübnan'a yöneldi, Libya'ya saldırdı ve İran'la çeşitli askerî çatışmalara girişti; asgari üç Ortadoğu hükümeti tarafından desteklenen Arap ve İslam teröristler hafif silahlar kullanarak Batılı uçak ve tesisleri bombaladılar ve Batılıları rehin tuttular. Araplar ve Batı arasındaki bu savaş, 1990'da Birleşik Devletler'in, bazı Arap memleketlerini diğerinin saldırısına karşı savunmak için İran Körfezi'ne büyük bir ordu göndermesiyle zirveye ulaştı. NATO planlaması sonucunda da, gittikçe artan bir şekilde 'güney tribünü' ndeki potansiyel tehditler ve istikrarsızlığa yönelmiştir. Batı ve İslam arasında, yüzyıllardan beri devam eden bu askerî etkileşimin sona erme olasılığı pek yoktur. Bu daha öldürücü olabilirdi.
Körfez Savaşı, Saddam Hüseyin'in İsrail'e saldırmış olması ve Batı'ya cesaretle karşı çıkması bir kısım Arapları mağrur etti. Batı'nın İran Körfezi'ndeki askeri varlığı, karşı konulmaz askeri üstünlüğü ve onların kendi kaderlerini tayin etme yönündeki yetersizliklerinden ileri gelen, gücenikliğin ve aşağılanmışlığın beslediği bir hayli öfke de bıraktı.
Petrol ihracatçısı olanlarına ek olarak, otokratik hükümet biçimlerinin zayıf1adığı ve demokrasiye geçme çabalarının güçlendiği birçok Arap ülkesi, ekonomik ve sosyal seviyesini yükseltiyor. Arap siyasi sistemlerindeki bazı açılmalar şimdiden meydana çıkmaktadır. Bu açılmalardan asıl yararlananlar İslamcı hareketler olmuştur. Kısacası, Arap dünyasında, Batılı demokrasi Batı karşıtı siyasi güçleri güçlendiriyor. Bu geçici bir olay olabilir; fakat İslam ülkeleriyle Batı arasındaki ilişkileri kesinlikle zora sokacaktır.

Bu ilişkiler demografik yönden de zora sokuluyor. Arap ülkelerindeki, özellikle Kuzey Afrika'daki, şaşırtıcı nüfus artışı Batı Avrupa'ya doğru artan bir göçün önünü açmıştır. Batı Avrupa'da dahili sınırları, asgariye indirmeye yönelen hareket, bu gelişme konusundaki siyasi hassasiyetleri keskinleştirmiştir. İtalya, Fransa ve Almanya'da ırkçılık gittikçe açığa çıkıyor.
Arap ve Türk göçmenlere yönelen siyasi tepki ve şiddet 1990'dan beri daha yoğun ve yaygın hale gelmiştir.
İslam ve Batı arasındaki etkileşim, her iki tarafta da bir uygarlık çatışması olarak görülüyor. Hindu bir Müslüman yazar olan M. J. Akbar'ın gözlemlerine göre, "Batı'nın bundan sonra karşılayacağı meydan okuma kesinlikle Müslüman âleminden gelecektir. Yeni bir dünya düzeni için savaşım, Mağrib'den Pakistan'a kadar müslüman ulusların çalışma ve etki alanındaki bu dünyada başlayacaktır.
Bemard Lewis de benzer bir sonuca varıyor:

"Hükümetlerin izledikleri politikalar ve dava konusu "sorunlar seviyesini" çok aşan bir ruhsal durum ve hareketle yüz yüze geliyoruz. Bir uygarlıklar çatışmasından daha az bir şey değildir bu: belki irrasyonel ama bizim Judeo-Hristiyan mirasımıza, seküler varlığımıza ve her ikisinin dünya çapındaki. genişlemesine karşı, kesinlikle eski bir rakibin tarihî tepkisi"dir.

Tarihsel olarak, Müslüman Arap uygarlıklarının diğer büyük düşmanca etkileşimi güneydeki putperest ruhçu ve şimdi ise artarak Hristiyan zenci kavimlerle olmuştur. Bu husumet, geçmişte Arap köle tüccarları ve zenci köleler imajından oluşturulmuştur. (Söz konusu husumet) Sudan'da Arap ve zenciler arasındaki sürekli iç savaşta, Çad'da, Libya destekli âsilerle hükümet arasındaki savaşta; Afrika'nın modernizasyonu ve Hristiyanlığın yayılması, bu fay kırığı boyunca şiddetlenme ihtimalini belki de arttıracaktır. Papa II. John Paul'ün 1993 Şubatı'nda (Sudan'ın başkenti) Hartum'da, Sudan'ın İslamcı hükümetinin oradaki Hristiyan azınlığa karşı yürüttüğü eylem1ere hücum eden konuşması, bu savaşımın şiddetlendiğinin göstergesiydi.
Bosna ve Sarayevo katliamı, Sırp ve Amavutlar arasında kapıya dayanan şiddet, Bulgarlar ve Türk azınlığı arasındaki iğreti ilişkiler, Osetyalılar ve İnguş arasındaki şiddet, Ermeni ve Azerilerin birbirlerini sürekli boğazlamaları, Orta-Asya'da Rus ve Müslümanlar arasındaki gergin ilişkiler, Orta Asya ve Kafkasya'daki Rus menfaatleri korumak sınırında, Ortadoks ve Müslüman kavimler arasındaki savaşım gittikçe artan biçimde patlak vermiştir. Din, etnik kimliklerin yeniden canlanmasını güçlendiriyor ve güney hudutlarının güvenliği hakkında Rusya'yı yeniden kuruntuya sürüklüyor.. Bu ilişki Archie Roosevelt tarafından iyi tesbit ediliyor:

Rus tarihinin çoğu, Slavlar Türk kavimler arasında sınırlarındaki çatışma ile ilgilidir, ki bunun geçmişi Rus devletinin kuruluşuna, bin yıl öncesinden daha fazla geriye gider. Slavların doğu komşularıyla bin yıldır devam eden karşılaşmalarındaki anahtar, sadece Rus tarihini değil Rus karakterini de anlamakta yatıyor. Bir insan, bu günkü Rus gerçeklerini anlamak için Rusları daha evvel yüzyıllar boyunca işgal etmiş bulunan büyük Türkî etnik grup hakkında fikir sahibi olmak zorundadır.

Uygarlıklar savaşı, Asya'daki başka yerlerde de derin bir şekilde kök salmıştır. Aşağı kıtadaki tarihsel Müslüman ve Hindu çatışması, günümüzde, kendisini yalnız Pakistan ve Hindistan arasındaki rekabette değil Hindistan'ın içindeki militan Hindu gruplarla Hindistan'ın mevcut Müslüman azınlığı arasında gittikçe yükselen dini savaşımın yoğunlaşmasında da açığa vuruyor. 1992 Aralığında Ayodhya camiinin tahribi, Hindistan'ın seküler demokratik bir devlet olarak mı kalacağı yoksa sırf Hindu bir devlet mi olacağı problemini ön plana çıkardı. Doğu Asya'da Çin'in, komşularının çoğu ile dikkat çekici toprak tartışmaları mevcuttur. Tibet Budist halkına karşı acımasız bir politika izliyor. Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle Çin ve Birleşik devletler arasındaki temel farklar insan hakları, ticaret ve silah üretimi gibi alanlarda kendilerini yeniden ispat ettiler. Bu farklar, muhtemelen azalmayacaktır, "yeni bir soğuk savaş" Deng Xaioping'in 1991'de iddia ettiği gibi "Çin ve Amerika arasında başlamıştır".
Aynı cümle, Japonya ve Birleşik Devletler arasında sürekli biçimde zora giren ilişkilere de uygulanmıştır. Burada kültürel fark ekonomik savaşımı şiddetlendiriyor. Her iki yandaki halk, diğerinin ırkçı olduğunu iddia ediyor, fakat en azından Amerikan tarafındaki karşıt yan, ırkçı değil ama kültürel. İki toplumun temel değerleri, tavırları, davranış modelleri daha farklı olmayabilirdi. Birleşik Devletler ile Avrupa arasındaki ekonomik sorunlar, Birleşik Devletler'le Japonya arasındakinden daha az ciddi değildir fakat bunlar aynı siyasi' pürüz ve hissi yoğunluğa sahip değillerdir; çünkü Amerika ve Avrupa kültürleri arasındaki farklar Amerikan ve Japon uygarlıkları arasındakinden çok daha azdır ki!
Uygarlıklar arasındaki etkileşimler, büyük olasılıkla, şiddetin karakterize edeceği dereceye göre değişiyor. Ekonomik rekabet, açıkça Batı'nın Amerikan ve Avrupa alt-uygarlıkları ve bunların ikisiyle, Japonya arasında hüküm sürüyor. Avrasya kıtasında, "etnik temizlik" terimindeki aşırlıkta özetlenen etnik çatışmanın çoğalması, bütünüyle raslantı değildir. Bu çatışma, en sık ve en şiddetli biçimde farklı uygarlıklara ait gruplar arasında meydana gelmiştir . Avrasya'da, uygarlıklar arasındaki büyük tarihi' fay kırıkları bir kere daha alevlenmiştir. Bu, Afrika'nın ucundan Orta Asya'ya kadar uzanan hilal biçimindeki İslam ülkeleri blokunun hudutları boyunca özellikle geçerlidir.Öte yandan şiddet; Müslümanlar, Balkanlardaki Ortodoks Sırplar, İsrail'deki Yahudiler, Hindistan'daki Hindular, Burma'daki Budistler ve Filipinlerdeki Katolik'lerin (kendi) aralarında da meydana geliyor. Kısacası İslâm kanlı hudutlara sahiptir.

Kaynak: karakutu.com

MsXLabs Üye Girişi