BİLİRUBİN
Eritrositlerin parçalanmasıyla ortaya çıkan hemoglobin, retiküloendoteliyal sistemde (RES) yani başlıca karaciğer,
dalak ve kemik iliğinde yıkılır ve hem kısmından bilirubin oluşur.
İnsan kanında, parçalanan eritrositler kemik iliğinde gerçekleşen abortif hemoglobin sentezi ile oluşan hemoglobin,
hemoglobin olmayan hemler, karaciğerde yıkılan miyoglobin, katalaz, peroksidaz, sitokrom b5 sitokrom p-450 de bilirubin kaynaklarıdırlar
İlk oluşan bilirubin, indirekt bilirubin (serbest bilirubin, ankonjuge bilirubin) olarak bilinir.
İndirekt bilirubin suda çözünmez, idrara geçmez ve safra ile atılmaz. İndirekt bilirubin liposolubldur,
membranlardan kolaylıkla geçerek dokulara diffüze olabilir. İndirekt bilirubin Van den Bergh reaksiyonunda
diazo reaktifi ile direkt reaksiyon vermez; ancak %50 etanol, kafein veya üre ile işlemden sonra reaksiyon verir.
Karaciğer dışı retiküloendoteliyal sistem hücrelerinde meydana gelen indirekt bilirubin,
genellikle albümine bağlanarak dolaşım yoluyla karaciğere taşınır.Bebeklerde plazmada indirekt bilirubin %20-25 mg’dan
yüksek olduğunda santral sinir sistemine geçerek kern-ikterus denen nöropatik tabloya neden olabilir.
Sülfonamidler, salisilatlar ve tiroit hormonları, albümin üzerindeki yüksek affinite yeri için bilirubinle yarışırlar ve kern-ikterus oluşumunu kolaylaştırırlar.
İndirekt bilirubin, hepatositlerin düz endoplazmik retikulum mikrozomlarında mikrozomal
bir enzim olan UDP-glukuronil transferaz enziminin katalizlediği bir reaksiyonda, glukozun
glukuronik asit üzerinden yıkılımı yolunda oluşan UDP-glukuronik asitle tepkimeye girer ve glukuronik asitle konjuge olur,
böylece direkt bilirubin (konjuge bilirubin) oluşur.
Direkt bilirubin Van den Bergh reaksiyonunda diazo reaktifi ile direkt reaksiyon verir
Direkt bilirubin suda çözünür ve safra ile atılır.Direkt bilirubin normalde kanda bulunmaz veya çok az bulunur.
Ancak safra ile atılımının engellendiği durumlarda kanda artabilir ki kandaki düzeyi %1,5 mg’ı aştığında idrarda saptanır.
Safra ile bağırsağa günde 300 mg kadar atılan bilirubinin %85’i glukuronidlenmiştir, %10 kadarı sülfatlanmıştır,
bir miktarı serbesttir, çok az miktarı şeker alkolleri ve asidik disakkaritlere bağlanmıştır.
Bağırsakta glukuronattan ayrılan bilirubinin büyük çoğunluğu çekumda ve özellikle sağ kolonda
bulunan anaerobik bakterilerin enzimleriyle indirgenir ve bilinojenlerveya ürobilinojenler denilen bir grup renksiz bilirubin ürünleri oluşur.
Ürobilinojenler, bağırsaktan emilerek portal dolaşım yoluyla karaciğere gelirler.
Karaciğere gelen ürobilinojenlerin büyük kısmı molekülünde bazı değişiklikler yapıldıktan sonra
tekrar safra yoluyla bağırsağa atılırlar, çok az bir kısmı ise büyük dolaşıma geçerek idrarla dışarı atılır.
Ürobilinojenler, kolonda okside olarak bilinler veya ürobilinler denilen renkli bilirubin ürünlerini oluştururlar.
Hemolizin arttığı durumlarda, bağırsak florasının henüz oluşmadığı yeni doğan bebeklerde
ve geniş spektrumlu antibiyotiklerle bağırsak florasının tahribinde bilirubin, kolonda ürobilinojenlere ve sonra ürobilinlere dönüşemez.
Havanın moleküler oksijeni ile oksitlenerek yeşil renkli biliverdine dönüşür ve bu nedenle dışkı yeşil renkli olur
Serum total bilirubin düzeyinin normal değeri, doğumdan hemen sonra miadında doğan bebekte %0,4-4,0 mg arasında,
prematüre bebekte %8 mg’dan düşüktür
.Doğumdan üç gün sonra miadında doğan bebekte %1,0-10,0 mg arasında, prematüre bebekte %12 mg’dan düşüktür.
1 aylık bebekte %0,1-0,7 mg arasındadır, erişkinde %0,2-1,0 mg arasındadır
. Serum total bilirubin düzeyinin normalden yüksek olması hiperbilirubinemiolarak tanımlanır.
%0,5-2,0 mg arasında hiperbilirubinemi subikter ile birliktedir. Süt çocuklarında %4-5 mg arasında
erişkinlerde de %2 mg’ın üzerinde hiperbilirubinemi klinikte belirgin ikter (sarılık) ile tanınır.
Hiperbilirubinemilerin sınıflandırılması Ankonjuge (serbest, indirekt) hiperbilirubinemiler
ÜKonjuge (direkt) hiperbilirubinemiler Bilirubin metabolizmasındaki bozukluğun yerine göre
kanda indirekt bilirubin veya direkt bilirubin artar. Hiperbilirubinemiler,
kanda artan bilirubin tipinin indirekt bilirubin veya direkt bilirubinin oluşuna göre iki ana sınıfa ayrılırlar:
Ankonjuge hiperbilirubinemiler
.aşırı bilirubin yapılımına bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler,
.hepatik uptake bozukluğuna bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler
.bilirubinin konjugasyonunda bozukluğa bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler
Aşırı bilirubin yapılımına bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler
.Hemolitik ikterler
Nonhemolitik ikterler
Hemolitik ikterlerde serum total bilirubin düzeyi %5 mg’dan düşüktür.
Hepatik uptake bozukluğuna bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler
- ....Gilbert sarılığı: serbest bilirubin düzeyleri %1,2-3,0 mg kadardır, %5 mg değerini nadiren aşar.
Bilirubinin konjugasyonunda bozukluğa bağlı ankonjuge hiperbilirubinemiler
- ..Yeni doğan fizyolojik sarılığı
- ..Crigler-Najjar sendromu tip I
- ...Crigler-Najjar sendromu tip II
UDP- glukuronil transferaz yetersizliği, eksikliği veya yokluğuna bağlı olarak ortaya çıkarlar.
Konjuge hiperbilirubinemiler
- ..hepatositlerden atılım bozukluğuna bağlı konjuge hiperbilirubinemiler
- ..kolestaza (intrahepatik veya ekstrahepatik) bağlı konjuge hiperbilirubinemiler
..Hepatositlerden atılım bozukluğuna bağlı konjuge hiperbilirubinemiler - ..Dubin-Johnson sendromu
- ..Rotor sendromu
kolestaza bağlı konjuge hiperbilirubinemiler Hepatit sarılığı Kolestatik sarılık Safra taşlarına bağlı tıkanma sarılığı Tümöre bağlı sarılık Hepatit sarılığı, hastalığın başlangıcında indirekt bilirubinin, safra kanaliküllerinin tıkanmasıyla direkt bilirubinin artmasıyla karakterizedir.
Total bilirubinin % 65’ini direkt
bilirubin ve %35’ini indirekt
bilirubin oluşturur.
Kolestatik sarılık, safra kanaliküllerinden ve safra kanallarından atılım bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkar.
Sık olarak hiperbilirubinemi ile birlikte hiperlipemi de vardır
Safra taşlarına bağlı tıkanma sarılığı, artıp azalan hiperbilirubinemi ile karakterizedir. %10 mg’a kadar yükselen hiperbilirubinemi olabilir.
Tümöre bağlı sarılık, sürekli artan hiperbilirubinemi ile karakterizedir. Genellikle %20 mg’dan yüksek hiperbilirubinemi saptanır.
Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK BİYOLOG ::::
SSERDAR ÖZDEMİR
Serum, idrar
Alternatif Materyal: Plazma
Metod: Kolorimetrik
Normal Değerler: Total Bilirubin: <1,0mg/dl
Direkt Bilirubin: <0,25mg/dl
İndirekt Bilirubin: <0,75mg/dl
Kanın açken alınması gerekmektedir (Yaklaşık 12-14 saatlik açlık). 48 saatlik açlık normal hastalarda
yaklaşık %240'lık, karaciğer hasarı olan hastalarda ise yaklaşık %198'lik bir bilirubin yüksekliğine yol açar
. Serum hemoliz olmamalıdır.Serum örnekleri dondurularak buzdolabında saklanabilir.
Bilirubin, insan safrasının esas pigmentini oluşturur ve altın sarısı rengini verir.
Büyük ornda parçalanmış eritrositlerin hemoglobinlerinden kaynaklanır (%75).
Bu yıkım retiküloendotelyal sistemde olmaktadır. Posthepatik bilirubinler direkt bilirubinler olup laboratuvar
analizlerinde verilen kimyasal maddelerle direkt olarak reaksiyona girer.Prehepatik bilirubinler ise
indirekt bilirubinler olup laboratuvar analizinde de reaksiyon oluşturmak için metil alkol ilevesi gerekmektedir.
Bebeklerde doğumdan sonraki ilk bir kaç gün içinde fizyolojik olarak bilirubinlerde artış olmaktadır
. Yükseklerde bulunan ve bu duruma alışık olmayan kişilerde de serum bilirubini artabilir.
Yine uzun süre fenobarbital kullanan kişilerde serum bilirubin düzeyleri normal değerlerin altında çıkabilir.
Serum bilirubinlerinde artmaya yol açan sebepler: I. İndirekt Bilirubinin arttığı durumlar:
1. Bilirubin oluşumunun artması
- Hemoliz
- İnefektif eritropoezis
2. Ailesel
- Crigler-Najjar Sendromu
- Gilbert Sendromu
3. Lucey-Driscoll Sendromu
4. Konjestif kalp yetmezliği
5. Pulmoner Enfarktüs
6. İlaçlar:
- Rifampisin
- İzoniazid
- Novobiyosin
- Hepatotoksik olan ve hemoliz yapan diğer ilaçlar.
II. Direkt bilirubinin arttığı durumlar:
1. İntrahepatik safra kanalı kolestazı
- Biliyer atrezi
- Primer Sklerozan kolanjitis
2. Kanaliküler kolestazis
- Siroz
- Gebelik
- Hepatit
- Oral Kontraseptifler
- İdiopatik rekürren intrahepatik kolestazis
3. Ekstrahepatik kolestazis
4. Hepatosellüler fonksiyon bozuklukları:
- Enfeksiyonlar
- İlaçlar
- Toksinler
- Ailesel (Dubin-Johnson Sendromu, Rotor Sendromu)
Artmış konjuge bilirubin karaciğer hastalığı olanların yaklaşık üçte birinde normal total bilirubin değerleriyle birlikte olabilir.
biyolog::::::::::::::SERDAR ÖZDEMİR 
