Kaille ve Dimne

hükümdarlara öğüt vermek amacıyla yazılmış ahlaki bir hint masal derlemesi. Bu ad, yapıtın kahramanları olan iki çakalın sanskritçe karşılığı olan Karataka ve Damanaka (daha eski metinlerde Kalilag ve Damnag) sözcüklerinden gelir. Sanskritçeden pehlevi diline, oradan arapçaya çevrilmiş, hıristiyan dünyasında da büyük ilgi ile torşılanmıştır.

İ.S. III. yy.'da adı bilinmeyen bir brahman tarafından Keşmir'de kaleme alındığı sanılmaktadır. Yapıt, bir giriş bölümü ile "insan zekâsının kullanılacağı hal” anlamına, “tantra” adını taşıyan beş kitaptan oluşur. Hayvan masalları söylemek suretiyle hükümdarlara öğütler veren bu yapıt, ibnülmukaffa tarafından arapça nazma sokuldu. Bu çeviri, daha sonra öteki dillere yapılan çeviriler için bir kaynak olmuştur. Kelile ve Dimne, türkçeye önce Kul Mesut tarafından farsça bir nüsha esas alınârak aktarılmış ve Aydınoğlu Umur Bey'e (1309-1347) sunulmuştur.

Türkçe çevirilerin en önemlisi Alaattin Ali Çelebi'nin (XVI. yy.) farsça metinlerin en güzeli olduğu kabul edilen Envar-ı süheyı’yi esas alan ve Kanuni Sultan Süleyman'a sunulan Hümayunname adlı yapıtıdır. Hümayunname' nin Bulak ve İstanbul baskıları vardır. Türkçede Kelile ve Dimne çevirileri ve uyarlamaları üzerinde pek çok çalışma yapılmıştır. Son olarak Ömer Rıza Doğrul’un, ibnülmukaffa nüshasından yaptığı çeviri, Milli eğitim bakanlığı yayınları arasında yer aldı.