14 Mayıs Pazartesi - Tarihte Bugün

"Eczacılar Günü", "Çiftçiler Günü", "Arkeoloji Haftası"

1767. İngiliz hükümetinin ithal çaya vergi koyması üzerine Amerikan Bağımsızlık savaşı başladı.

1924. Türkiye Taş Kömürü Kurumu Zonguldak'ta kuruldu.

1946. Türkiye Sosyalist Partisi kuruldu. Başkanlığa Avukat Esat Adil Müstecaplıoğlu seçildi.

1948. İsrail devleti kuruldu.

1950. 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı son buldu. Demokrat Parti oyların yüzde 53 oyla tek başına iktidara geldi. Türkiye'de tek parti dönemi sona erdi.

1952. Paris'te toplanan Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) Genel Kurulu'nda Türkiye'yi Ahmet Emin Yalman temsil etti.

1955. Nedret Gürcan, Dinar'da , Şairler Yaprağı adlı bir şiir dergisi yayımlamaya başladı.
Aynı gün Sovyetler Birliği ve Doğu Avrupa'daki sosyalist ülkeler yeni bir askeri ittifak içeren Varşova Paktı'nı imzaladılar.

1957. Dr. Asım Onat Dünya Tıp Cemiyeti başkanlığına seçildi.

1958. Ziya Ademhan 1 yıl hapse mahkum oldu.

1968. Üniversite öğrencileri "NATO'ya Hayır" haftası başlattılar; 106 öğrenci gözaltına alındı.

1974. 12 Mart askeri müdahalesi sırasında tutuklananları kapsayan Genel af çıktı. 141. ve 142. maddeler kapsam dışı kaldı.

1984. Yaşar Kemal'in İnce Memed romanını beyaz perdeye uyarlayan Peter Ustinov'un filminin galası Londra'da yapıldı.

1985. Hüsamettin Cindoruk, Doğru Yol Partisi genel başkanı seçildi. Cindoruk, " Bu emaneti kimseye teslim etmem. Sadece sahibine teslim ederim" dedi. Yeni Genel Başkanın adı, "Emanetçi" oldu.

1996. İstanbul Alibeyköy'de İrfan Ağdaş adlı genç polisin açtığı ateşle vurularak öldü. Polisler hakkında dava açıldı. Dava, 2 Nisan 2001'de bitti, polisler beraat etti.

1997. Danıştay, Bargama köylülerinin siyanürle altın aramaya son verilmesi talebini haklı buldu.
Aynı gün, Türk Silahlı Kuvvetleri Kuzey Irak'a yönelik en büyük sınır ötesi harekatı başlattı. 50 bin asker ve köy korucusu Kuzey Irak'a girdi. Resmi açıklamalarda, "Çelik Harekatı" adlı operasyonda 113 güvenlik mensubu ve 2811 PKK militanının öldüğü ilan edildi.


Bugün Doğanlar:

1686. Alman fizikçi ve termometrenin mucidi Gabriel Daniel Fahrenheit.

Bugün Ölenler:

1940. Amerikalı devrimci Emma Goldman (Kızıl Emma). Amerikan işçi hakları mücadelesi öncülerinden Goldman, özgür aşkı savundu. Savaş karşıtıydı. Doğum kontrolü ve eşcinsellerin özgürlüğü için mücadele etti.

1984. Oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni Vasıf Öngören. Amsterdam'da ölen Öngören'in eserleri arasında, "Asiye Nasıl Kurtulur", "Zengin Mutfağı", "Oyun Nasıl Oynanmalı" bulunuyor.

1987. Amerikalı sinema oyuncusu Rita Hayworth.

1994. Fenerbahçe ve milli takımın eski kalecisi Cihat Arman. Arman 1939-1951 yılları arasında Fenerbahçe futbol takımında 308 maç oynamıştı.

1995. Edebiyat eleştirmeni, denemeci Rauf Mutluay




.


15 Mayıs Salı - Tarihte Bugün
1718. Londralı avukat James Puckle (Pakl) makinalı tüfeği keşfetti

1756. Kuzey Amerika'daki egemenlik mücadelesinde İngiltere'nin Fransa'ya savaş açmasıyla, Fransa-Kızılderili savaşı olarak da bilinen 7 yıl savaşı başladı

1873. Darüşşafaka Lisesi kuruldu.

1919. Yunan orduları İzmir'i işgal etti. Gazeteci Hasan Tahsin işgalcilere ateş açtı ve öldürüldü.

1924. Sanayi-i Nefise Mektebi (bugünkü M. Ü.Güzel Sanatlar Akademisi) öğrencileri ilk resim sergilerini İstanbul'da açtı.

1929. Amerika Birleşik Devletleri'nde Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi ilk ödülleri dağıttı. Amerikan yapımı sessiz film "Wings" (Kanatlar) en iyi film seçildi. Ödüller, 1931'den bu yana "Oscar" adıyla da biliniyor.

1952. Türk-Elen Dostluk Derneği kuruldu.

1953. İstinye Tersanesi'nde yapılan Bostancı ve Caddebostan gemileri törenle denize indirildi.

1963. ABD'li astronot Gordon Cooper Güven 7 adlı kapsülle o güne kadar yapılmış en uzun uzay uçuşunu gerçekleştirmek üzere uzaya fırlatıldı.

1966. Ereğli Demir Çelik tesisleri işletmeye açıldı.

Vietnam savaşını protesto eden 8 bin Amerikalı 2 saat boyunca Beyaz Saray'ı kuşattı.

1973. Askeri Yargıtay Sıkıyönetim Askeri Mahkemesince verilen Prof. Uğur Alacakaptan ve Uğur Mumcu'yla ilgili mahkumiyet kararını bozdu. Uğur Mumcu tahliye oldu. Sonra da er olarak askere alındı.

1974. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk Gazeteci Hasan Tahsin adına İzmir Konak Meydanı'na dikilen İlk Kurşun Anıtını açtı.

1984. 1256 aydın "Türkiye'deki demokratik düzene ilişkin gözlem ve istekler" başlıklı dilekçeyi 15 Mayıs 1984'de Cumhurbaşkanı Kenan Evren'e verdi. "Aydınlar Dilekçesi" olarak bilinen girişime karşı dava açıldı.

1990. Vincent Van Gogh'un resmi "Doktor Gachet'nin Portresi" bir resim için ödenen en yüksek fiyatla 82,5 milyon dolara satıldı.

1997. Almanya'da Kitap Yayımcıları Birliği Barış Ödülü Yaşar Kemal'e verildi.


Bugün Doğanlar:

1890. Amerikalı romancı Katherine Anne Porter.

1891. Rus romancı Mikhail Bulgakov.

1909. ABD'li sinema oyuncusu James Mason.

1911. İsviçreli yazar Max Frisch.

1915. 1970 Nobel İktisat ödülü sahibi .ABD'li iktisatçı Paul A. Samuelson.


Bugün Ölenler:

1926. Son Osmanlı Padişahı VI. Mehmet Vahdettin, San Remo'da sürgünde.

1997. Şair Turhan Oğuzbaş, İstanbul'da. Şair "Yaşanmamış Mektuplar", "Gözlerin İstanbul Senin", "Sonbahar Rüzgarları" adlı şiir kitaplarının yanında Timur Selçuk'un bestelediği "İspanyol Meyhanesi" şiiriyle tanınmıştı.

16 Mayıs Çarşamba - Tarihte Bugün

1717. Voltaire adıyla bilinen yazar François-Marie Arouet din ve krallık karşıtı yazılarından ötürü Bastille hapisanesine gönderildi.

1919. Mustafa Kemal Paşa, Samsun'a gitmek üzere Bandıma vapuru ile İstanbul'dan ayrıldı.

1943. Varşova Gettosundaki Yahudi topluluğunun Nazi işgaline karşı direnişi kırıldı. Hayatta kalanlar Treblinka toplama ve yok etme kampına gönderilmeye başladı.

1952. İngiltere'de kadınlara eşit ücret 16 Mayıs 1952'de yasalaştı.

1958. Besteci Ahmet Adnan Saygun Londra'da Jean Sibelius Ödülü'nü aldı.

1960. Milli Eğitim Bakanlığı 19 Mayıs gösterilerini yasakladığını açıkladı.

1961. Tiyatro sanatçısı Cüneyt Gökçer Kral Lear'i oynamak üzere Moskova'ya gitti.

1963. Ankara Devlet Tiyatrosu'nda ilk müzikal sergilendi. Müzikalin adı "Öp Beni Kate" idi.

1968. Fransa'da genel grev. Mayıs 1968 öğrenci ayaklanması işçilerle birleşiyor.

1972. Sıkıyönetim uygulaması çerçevesinde askeri makamlarca tutuklananların asker kişi sayılacağı açıklandı.

1974. 9 İsrailli çocuğu rehin alan Filistin gerillalarıyla İsrail askerleri arasında çatışma çıktı; 16 çocuk öldü, 70 çocuk yaralandı.

1975. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) Genel Müdürü İsmail Cem, "milli güvenliğe aykırı tutumu" gerekçe gösterilerek görevden alındı. Yerine Nevzat Yalçıntaş atandı. Cem Danıştay'a başvurdu.

1984. Yayımcı İlhan Erdost'un Mamak Cezaevin'de dövülerek öldürülmesinden hükümlü astsubay Şükrü Bağ'ın 10 yıl 8 aylık mahkumiyet kararı kesinleşti.

1987. Alman Yazarlar Birliği, 7 yıldır cezaevinde yatan şair Nevzat Çelik'in serbest bırakılması için Başbakan Turgut Özal'a bir mektup gönderdi.

1989. Bayrampaşa Cezaevi'nde isyan çıktı; 40'a yakın tutuklu ve hükümlü yaralandı.

1990. Edith Cresson Fransa'nın ilk kadın başbakanı oldu

1992. İstanbul'da tarihi Galata Köprüsü yandı. İngilizler köprüyü 105 bin altın karşılığı 1875'de yapmıştı.

1993. Doğru Yol Partisi Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi.

Aynı gün, Türkiye jimnastikte ilk kez Avrupa şampiyonu oldu; atlama beygirinde Murat Canbaş altın madalya kazandı.

2000. Galatasaray futbol takımı Arsenal'i 4-1 yenerek UEFA Kupası'nı aldı.


Bugün Doğanlar:

1910. ABD'li Oscar ödüllü sinema oyuncusu Henry Fonda.


Bugün Ölenler:

1977. Alman asıllı ABD'li roket bilimcisi Wernher von Braun.

1984. Şair Ercüment Behzat Lav.

1989. Türkçe tangoları seslendiren ilk sanatçı Seyyan Hanım (Seyyan Oskay).

1997. Sinema oyuncusu Önder Somer.

17 Mayıs Perşembe - Tarihte Bugün

1874. Norveç İsveç'ten ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.

1954. Amerika Birleşik Devletleri'nde siyah çocukların beyaz çocuklarla aynı okula gitmelerini önleyen yasa yürürlükten kaldırıldı.

1967. İmam-hatip okullarını bitirenlere üniversitelere girme hakkı tanındı.

1969. İstanbul Toptaşı Cezaevi'nde 500 mahkum af isteğiyle açlık grevine başladı.

1971. Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C ) üyesi dört kişi İsrail'in İstanbul Başkonsolosu Efraim Elrom'u kaçırdı. Eylemciler, 20 Mayıs gününe kadar cezaevlerindeki bütün devrimcilerin serbest bırakılmasını istediler. Hükümet pazarlık yapmayacağını açıkladı.

1972. Demiryollarının 991 milyon lirayla zarar rekoru kırdığı açıklandı.

1973. Türkiye Komünist Partisi- Marksist Leninist (TKP-ML) ve Türkiye İşçi Köylü Ordusu'nun (TİKKO) kurucusu İbrahim Kaypakkaya sıkıyönetimde gözaltında bulunduğu sırada gördüğü işkenceler sonucunda öldü.

1976. Batman ve Malatya'da Petrol-İş üyesi 5 bin işçi grevde.

1983. Türkiye İşçi Partisi (TİP) üyesi yedi gencin öldürüldüğü Bahçelievler katliamı davası sonuçlandı. İki sanık idam, iki sanık da 15'er yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Aynı gün Savcı Doğan Öz'ü 1978'de Ankara'da öldürmekten sanık İbrahim Çiftçi beraat etti.

1987. İstanbul'da 80'li yılların ilk kitlesel kadın yürüyüşü "Dayağa Karşı Dayanışma Yürüyüşü" yapıldı. Yürüyüşe iki binden fazla kadın coşkuyla katıldı.

1989. Çin'de 1 milyondan fazla gösterici başkent Pekin'deki Tienanmen Meydanı'nda siyasal özgürlüklerin genişletilmesi için açlık grevi yapan öğrencileri desteklemek amacıyla yürüyüş yaptı.

Aynı gün, Çekoslovakya'da, 4 aydır hapiste olan yazar Vaclav Havel serbest bırakıldı.

1994. İstanbul Savaş Karşıtları Derneği kapatıldı.

1995. Hava-İş sendikası başkanı Atilay Ayçin bir konuşmasında bölücülük yaptığı iddiasıyla yargılandı, 1yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı ve tutuklandı.

1996. Yaşar Kemal'e İspanya'da Uluslararası Katalonya Ödülü verildi.

1997. "Barış İçin Bir Milyon İmza" girişiminin topladığı imzalar Meclis'e iletildi.

2000. Geçen yıl bugün, Doçent Doktor Bahriye Üçok ile Muammer Aksoy'un öldürülmesi olayına karışan 4 kişinin yakalandığı açıklandı.



Bugün Doğanlar:

1900. İran devriminin dini lideri Ayetullah Humeyni.


Bugün Ölenler:

1952. Yazar Memduh Şevket Esendal.

1957. Yazar Nurullah Ataç.

1980. Galatasaray'lı ünlü futbolcu ve teknik yönetmen "Baba Gündüz" Gündüz Kılıç.

1993. Sinema sanatçısı Handan Adalı.

18 Mayıs Cuma - Tarihte Bugün

1804. Napoleon Bonaparte Fransa imparatoru ilan edildi.

1871. Paris Komünü eşit işe eşit ücret verilmesini kabul etti.

1926. Uluslararası Silahsızlanma Konferansı Cenevre'de başladı.

1943. Adolf Hitler müttefiki İtalya'nın teslim olmaya yönelmesi üzerine Alaric Operasyonu'nu başlatarak İtalya'nın Alman ordularınca istilası emrini verdi.

1960. Akşam gazetesi 20 gün süreyle kapatıldı. Gerekçe; sıkıyönetim bildirilerine uymamak.

1961. Aziz Nesin tutuklandı. Gerekçe; yazısında komünizm propagandası yapmak.

1968. Fransa'da Mayıs ayaklanması sürüyor. Başkan de Gaulle Romanya'daki ziyaretini beklenenden 12 saat önce bitirerek ülkesine döndü. Sinemacılar Cannes Film Festivali'ni işgal etti. Önde gelen Fransız film yönetmenleri eserlerini yarışmadan geri çekti jüri istifa ederek festivali sona erdirdi.

1974. Genel Af ilan edildi.

Aynı gün Hindistan Pokhran eyaletindeki Racastan Çölü'nde ilk nükleer silah denemesini başarıyla gerçekleştirdi.

1976. Başbakan Süleyman Demirel'in hayali mobilya ihracatı suçundan tutuklu yeğeni Yahya Demirel tahliye edildi.

1982. Eski Milli Selamet Partisi Milletvekili Halit Kahraman Almanya'da eroin kaçakçılığından hapis cezası almıştı. Kahraman cezası bitince Türkiye'ye teslim edildi. İki gün sonra Ankara'da tutuklandı.

1986. Nisan'da Çernobil Nükleer Santralındaki patlamanın ardından Atom Enerjisi Komisyon Başkanı Profesör Ahmet Yüksel Özemre, "radyasyonda endişe edilecek bir şey yok" dedi.

1987. İstanbul'da Deniz Otobüsleri Bostancı- Kabataş arasında çalışmaya başladı.

1995. Gazi mahallesi olaylarını protesto gösterisi sırasında gözaltına alınan ve kendisinden bir daha hiç haber alınamayan Hasan Ocak'ın Altınşehir Mezarlığı Kimsesizler Bölümü'ne gömüldüğü ortaya çıktı.

1996. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e İzmir'de silahlı saldırı. Demirel yara almazken koruma müdürü ve bir gazeteci yaralandı.

1997. Milliyetçi Hareket Partisi kurultayında kavga çıktı, kurultay hakim kararıyla 1 ay ertelendi.


Bugün Doğanlar:

1048. İranlı yazar ve şair Ömer Hayyam.

1872. İngiliz filozof ve matematikçi, Nobel edebiyat ödülü sahibi, barış hareketi lideri Bertrand Russel.

1883. Bauhaus akımının kurucularından Alman mimar Walter Gropius.

1897. ABD'li film yönetmeni Frank Capra.

1919. İngiliz dansçı, Türkiye balesinin kurucusu Dame Margot Fonteyn.

1920. Papa 2. John Paul.


Bugün Ölenler:

1952. Gazeteci ve yazar Sermet Muhtar Alus.

1977. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) spikerlerinden Zafer Cilasun.

1981. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) eski başkanlarından Fuat Sirmen.

1981. Amerikalı şair, oyun yazarı ve romancı William Saroyan.


19 Mayıs Cumartesi - Tarihte Bugün

"Gençlik ve Spor Bayramı"

"Gençlik ve Spor Bayramı"

1919. Mustafa Kemal Milli Mücadeleyi başlatmak için, Bandırma vapuruyla İstanbul'dan ayrılarak Samsun'a çıktı. 19 Mayıs, 20 Haziran 1938 tarih ve 3466 sayılı kanunla millî bayram olarak kabul edildi.

1934. Bulgaristan'da faşistler darbeyle iktidarı ele geçirdi.

1940. İstanbul Dolmabahçe Stadyumunun temeli atıldı.

1948. İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği ile İstanbul Teknik Üniversitesi Talebe Birliği birleşti. Böylece, kısa adı TMTF olan Türkiye Milli Talebe Federasyonu kuruldu.

1961. Güney Kore'de yapılan darbeden sonra, Başkan Po Sun Yun, görevinden istifa etti.

1966. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, "27 Mayıs Devrimi'nin neticelerini kimsenin tasfiye etmeye gücü yetmez. Türk Silahlı Kuvvetleri ve onun komutanları, şu ve bu prensibin aleti değildir," dedi.

1968. Türkiye İşçi Partisi'nin Kayseri'deki toplantısına saldırıldı; konuşmacılar yaralandı, bayrak ve flamalar yırtıldı.

1974. Valery Giscard d'Estaing Fransa cumhurbaşkanlığına seçildi.

1977. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Alpaslan Türkeş "Katil Ecevit", "Komünistler Moskova'ya", "Elde kuran, hedef Turan" sloganlarını yasakladı.

1979. 1 Mayıs günü sokağa çıktıkları için tutuklanan Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı Behice Boran ve 330 partili serbest bırakıldı.

1982. Türkiye, Fransa'dan Yılmaz Güney'in iadesini istedi.

1989. Kadın Kurultayı toplandı. İlk kez kapalı bir salonda yaklaşık 2 bin 500 kadın toplandı. Aynı gün, Uluslararası I. İstanbul Tiyatro Festivali başladı.

1990. Polis Kadıköy'de bir eve baskın yaptı. Hatice Dilek Aslan ve İsmail Oral öldürüldü.

1995. Gözaltında kaybedilen, 55 gün sonra ölüsü Beykoz Kimsesizler Mezarlığında bulunan Hasan Ocak, binlerce kişinin katıldığı törenle toprağa verildi. Dönemin İnsan Haklarından Sorumlu Devlet Bakanı Algan Hacaloğlu, "toplumdan hükümet adına özür diliyorum," dedi.


Bugün Doğanlar:

1762. Alman filozof Johann Gottlieb Fichte.

1890. Vietnam bağımsızlık hareketinin lideri Ho Chi Minh.

1926. Amerikalı siyah lider Malcolm X.


Bugün Ölenler:

1935. "Arabistanlı Lawrence" adıyla tanınan, İngiliz arkeolog, asker, istihbaratçı ve yazar Thomas Edward Lawrence, motosiklet kazasında.

1944. Sivil ressamlar kuşağının ilk temsilcilerinden Şevket Dağ. Uluslararası yarışmalarda ödüller almış olan Şevket Dağ, özellikle Ayasofya'dan çalıştığı resimlerle "iç mekan ressamı" olarak tanınıyordu.