Aşırı Tüylenme, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Tüylenme (hirsutismus) birçok nedene bağlı gelişebilir. Genellikle, multidisipliner bir durum olarak kabul edilir. Yani, birden fazla uzmanlık dalını ilgilendirebilir. Hirsutismus ile ilgili olabilecek uzmanlık dalları arasında Kadın Hastalıkları ve Doğum, Endokrinoloji (hormonlarla ilgilenen iç hastalıkları uzmanlığı) ve Cildiye sayılabilir.

Çeşitli jinekolojik hormonal bozukluklarında hirsutismus oluşabilir. Bunlardan en sık görüleni polikistik over sendromudur ve özellikle Akdeniz ülkeleri ile birlikte bizim toplumumuzda önde gelen hirsutismus sebepleri arasındadır. Tüylenme şikayetiniz olduğunda özellikle adet düzensizlikleri de varsa bunun jinekolojik olma olasılığı daha yüksektir. Bu durumda jinekolog tarafından yapılan araştırmalarla sebebin jinekolojik sebepli hormon bozukluğu sonucu olup olmadığı araştırılır ve gerekirse uygun tedavi verilir. Eğer, jinekolojik kökenli hormonal bir sebep bulunamazsa diğer hormonal bozukluklarla ilgili olarak Endokrinoloji ile ve gerekirse Cildiye ile konsülte edilebilir.

Tüylenmenin (hirsutismus) sebepleri nelerdir?
Hirsutismus öncelikle hormon salgılayan (endokrin) organlardaki anormalliklere bağlı olarak oluşabilir. Bu organlar; yumurtalık (over), böbrek üstü bezi (adrenal) ve hipofiz bezidir.
Yumurtalık kaynaklı hirsutism sebepleri arasında en sık görülen polikistik over sendromu’dur.

Bunun dışında hipertekozis denilen bir durumda da yumurtalıklardan aşırı androjen salgısı sonucu tüylenmede artış olabilir. Bu hastalarda tüylenme yanında ses kalınlaşması, büyük dudakların normalden fazla büyümesi gibi erkeksi yönde (virilizan) değişiklikler de olabilir. Ayrıca, yumurtalık kökenli androjen hormonu salgılabilen tümörler de hirsutismusa neden olabilir.
Böbrek üstü bezi kaynaklı hirsutismus sebepleri ise konjenital adrenal hiperplazi, Cushing sendromu ve yine androjen salgılayan böbrek üstü bezi tümör’leridir. Konjenital adrenal hiperplazi, hormon yapımı sırasında görev yapan bazı enzimlerin genetik olarak vücutta bulunmaması veya normalden az bulunması sonucu hormon yapım yolunun daha çok androjen hormon yapımına eğilim göstermesi sonucu olur. Cushing sendromu ise esas olarak vücutta herhangi bir nedenle kortizon hormonunun aşırı salgılanmasıdır. Kortizol artışı ve obesite ile birlikte kas güçsüzlüğü, deride incelme, potasyum eksikliği, hipertansiyon, diyabet ve hirsutism ile karakterize bir hastalıktır. Bazen dışarıdan aşırı verilen kortizona bağlı olarak da oluşabilir.
Hipofiz bezi kaynaklı hirsutismus nedenleri arasında Cushing hastalığı ve prolaktinoma bulunur. Hipofiz bezinden kortizon yapımını uyaran hormonun (ACTH) aşırı salgılanması da böbrek üstü bezinden kortizon salgılanmasını artırarak Cushing sendromunun bir alt grubu olan Cushing hastalığı’na neden olur. Ayrıca, prolaktin hormonunun aşırı salgılanmasına yol açan prolaktinoma denilen hipofiz tümörleri de indirekt olarak yumurtlama sorunu oluşturarak veya direkt yolla androjen yapımını artırarak tüylenmede artışa neden olabilir.
Aşırı tüylenmenin bir diğer sebebi de hastanın aldığı ilaçlardır. Bazı ilaçlar örneğin endometriozis tedavisinde kullanılan danazol isimli ilaç, ayrıca androjen içeren çeşitli ilaçlar kadında kullanıldığında tüylenme sebebi olabilir. Bazı hormonal doğum kontrol ilaçları da (progesteron içeren) tüylenmede artışa neden olur. Sık sorulan sorulardan biri doğum kontrol haplarının tüylenme yapıp yapmadığıdır. Doğum kontrol hapları ilk kullanıma sunulduğunda içeriklerindeki progesteronun androjenik özellikleri de olduğundan tüylenme şikayetine yol açabilmekteydi. Ancak, yeni jenerasyon doğum kontrol haplarında androjenik özellikler taşıyan progesteron hormonu kullanılmadığından bu risk yoktur. Hatta, hirsutismusa yol açan polikistik over sendromunda tedavi alternatiflerinden biri de doğum kontrol haplarıdır.
Son olarak, bazı hastalarda hirsutismusun sebebi saptanamaz. İdiopatik hirsutismus olarak gruplandırılan bu hastalarda herhangi bir ilaç kullanımı öyküsü olmadığı gibi kanda androjen düzeyleri de normaldir. Bunlarda artmış tüylenmenin sebebinin kıl foliküllerinin androjen hormonlara duyarlılığının fazla olmasıdır.

Hirsutismusta tanı nasıl konur?
Bunun için doktorunuz öncelikle tüylenmenizin derecesini değerlendirmek için muayenenizi yapacaktır. Klinik olarak hirsutismusun olması kanda androjenlerin yüksek olduğunu veya kıl foliküllerinin androjenlere aşırı duyarlılığın olduğunu gösterir. Öncelikle androjenlerin yüksek olup olmadığı değerlendirilir. Bunun için androjen hormonlarına bakılır. Eğer normalse o zaman idiopatik hirsutismus söz konusudur (kılların androjene aşırı duyarlılığı). Bazı androjen hormonlar yumurtalığa bazıları da böbrek üstü bezine özgüdür. Ancak her zaman kesin ayırım yapılamayabilir. Androjen hormonların çok yüksek düzeylerde olması tümöre bağlı olduğunu düşündürür.
Ultrasonla yumurtalıklarınızın değerlendirilmesi de hirsutismusun sebebinin saptanmasında faydalıdır. Ultrasonda yumurtalıklardaki polikistik over görünümü ya da androjen salgılayabilecek bir kist ya da tümör yol gösterici olabilir ama kesin tanıyı koydurmaz. Ayrıca, tanıyı destekleyecek veya detaylandıracak başka testler de yapılır. Polikistik over sendromunda kan insülin düzeyi ve glikoz/insülin oranı, FSH ve LH düzeyleri tanıyı destekleyen testlerdendir. Konjenital adrenal hiperplazi ve Cushing sendromu için de özgün bazı testler vardır. Bu testler daha çok Endokrinoloji uzmanının denetiminde yapılmalıdır. Böbrek üstü bezinde tümörden kuşkulanılan olgularda tomografi ya da manyetik rezonans görüntüleme yapılabilir.

Tüylenme nasıl tedavi edilir?
Tedavi öncelikle sebebe yöneliktir. Eğer androjen salgılayan bir yumurtalık veya böbrek üstü bezi tümör söz konusu ise bu tümörün çıkarılması önceliklidir. Bu tümörlerin bir kısmı iyi huyludur ancak bazıları habis olabilir. Böbrek üstü bezi kaynaklı ve hipofiz kaynaklı hirsutismus olgularında da spesifik tedavi metotları uygulanır.
Polikistik over sendromunda ise androjenleri baskılayacak tedavi uygulanabileceği gibi çocuk sahibi olmak isteyenlerde yumurtlama tedavisi de uygulanabilir. Ayrıca, bu hastalarda insülin hormonuna karşı bir direnç bulunması nedeniyle bir diyabet ilacı olan Metformin de faydalı olabilir. Sebebi bulunamayan idiopatik hirsutismus olgularında da androjenlerin baskılanması ve kıl foliküllerine direkt etkili tedaviler kullanılabilir.
Hirsutismus tedavisinde önemli noktalardan biri tedavi süresidir. Unutulmaması gereken, kıl foliküllerinin belirli ömürleri olduğudur. Androjenlerin etkisiyle kalınlaşmış ve koyulaşmış kılların geri dönüşümü yoktur. Bu nedenle, tedavinin etkisinin görülmesi için bu kalınlaşmış kılların yaşam siklusunun bitmesi beklenir ve bu da 6 ay veya hatta daha fazla sürebilir. Yeni çıkacak tüyler daha ince ve açık renkli olacağından tedavinin etkisi ancak bundan sonra ortaya çıkar. Tedavi yapılmadan epilasyon gibi bir yöntemle tüylerin yok edilmeye çalışılması faydalı olmayacaktır, çünkü yeni çıkan tüyler de androjen etkisinde olacağından yine aşırı tüylenme gözlenecektir. Ancak, tedaviye başladıktan bir süre sonra yapılan epilasyon başarılı sonuç verir. Bu süre tedaviniz sırasında doktorunuz tarafından belirlenir.

MsXLabs Üye Girişi