Nedenleri
Cildinizde iki tür ter bezi bulunmaktadır: ekrin ve apokrin bezleri. Ekrin bezleri vücudunuzun büyük bölümünde görülür ve doğrudan cildinizin yüzeyine açılır. Apokrin bezleri bol miktarda kıl kesesi bulunan kafa derisi, kol altı ve üreme organı gibi bölgelerde ortaya çıkar.
Vücudunuzda 2 milyon ila 5 milyon arasında ekrin terleme bezi bulunur. Vücut sıcaklığınız yükseldiğinde, otonom sinir sistemi bu bezleri cildinizin yüzeyine sıvı salgılamak üzere uyarır ve sıvı buharlaştıkça vücudunuz soğur. Bu sıvı (terleme) esas olarak su ve tuzdan (sodyum klorür) oluşur ve vücudunuzda sıvı dengesini sağlamaya yarayan maddeler olan elektrolitlerden az miktarda içerir.
Diğer taraftan apokrin bezler doğrudan salgı bezi tübülüne ter sıvısı salgılar. Duygusal stres altındayken tübül duvarı büzülerek ter cildin yüzeyine doğru atılır ve bakteriler tarafından bozulmaya başlar. Keskin koku, en çok apokrin terin bakterilerle parçalanması sonucu oluşmaktadır.
Terleme miktarınızı ve hatta terinizin kokma şeklini bir dizi faktör etkileyebilir. Bazı gıda, ilaç veya sağlık koşulları aşırı terlemeye neden olurken ilaç veya koşulların bir kısmı normal şekilde terlemenizi engelleyebilir.
Aşırı terleme (hiperhidroz)
Bazı kişiler belirli herhangi bir neden olmaksızın diğerlerinden daha fazla terler. Ancak bazı faktörler aşırı terlemenize neden olabilir. Bunlar:
' Kalıtım. Bazı insanların soyaçekim nedeni ile özellikle avuç içi ve ayak tabanları aşırı terleme eğilimi göstermektedirler.
' Bazı gıda ve içecekler. Sıcak içecekler ve kafein veya alkol içeren içecekler terlemenize neden olabilir. Baharatlı gıdaları tüketmek aynı etkiye neden olabilir.
' Bazı ilaçlar. Ruhsal bozuklukların tedavisinde kullanılan bir kısım antipsikotik ilaçlar, morfin ve aşırı dozda tiroksin tiroit hormonu gibi ilaçlar aşırı terlemeye neden olabilmektedir. Aspirin ve asetaminofen (Tylenol vs.) benzeri analjezikler aşırı dozda kullanıldığında yoğun terlemeye neden olabilmektedir.
' Menopoz. Menopoz dönemine giren kadınlarda östrojen seviyesinin düşmesine bağlı olarak ateş basması(vücut sıcaklığında yükselme ile beraber gözlenen terleme ve aşırı ateş) görülebilmektedir. Menopoz dönemindeki kadınların bir kısmı gece aşırı terleyerek uyanmakta ve daha sonra üşümektedir.
' Düşük seviyede erkeklik hormonları. Erkeklerde testosteron hormonunun düşük seviyede bulunması veya testislerin fonksiyonunun azalmasından kaynaklanan hormon salgılanmasında yetersizlik hali (hipogonadizmi), ateş basmalarına neden olabilmektedir.
' Düşük kan şekeri (hipoglisemi). Bu durum kandaki şeker seviyesi belli bir değerin altına indiğinde ortaya çıkar. İnsülin veya insülinin etkisini arttıran oral tedavi gören diyabet hastalarında yaygın olarak görülen bir durumdur. İlk belirti ve semptomları arasında terleme, titreme, güçsüzlük, açlık hissi, baş dönmesi ve bulantı vardır. Bazı kişilerde özellikle mide veya bağırsak ameliyatı geçirdikten sonra yemek sonrasında kan şekeri düşebilmektedir. Nadiren vücudunuzda aşırı miktarda üretilen pankreas hormonu insülin kan şekerini düşürmektedir.
' Ateş. Vücudunuzun sıcaklığı normalin üzerine çıktığında ateşiniz yükselir. Grip gibi önemsiz vakalardan zatürree gibi ciddi vakalara kadar bakteri ve virüs enfeksiyonlarının birçok türünde ateşlenme ortaya çıkar. Vücut sıcaklığı normale döndüğünde vücudunuzun aşırı ısıyı dışarı atma özelliğine bağlı olarak aşırı miktarda terleyebilirsiniz. Ateşi takip eden titreme nöbetleri ciddi bir enfeksiyona işaret edebilir.
' Aşırı aktif tiroit (hipertiroidizm). Bazen tiroit bezi tarafından aşırı miktarda tiroksin hormonu üretilir. Bunun sonucunda kilo kaybı, hızlı veya düzensiz kalp atışı, sinirlilik ve ısıya karşı aşırı hassasiyet benzeri belirti ve semptom ortaya çıkar. Bu durum aynı zamanda normalden daha fazla terlemenize neden olur.
' Kalp krizi. Bu durum kan kaybının kalp kaslarınıza zarar vermesi veya ortadan kaldırılması sonucunda ortaya çıkar. Kalp krizi bazen ölümcül olabilmektedir. Kalp krizinin semptomları arasında bir kaç dakika boyunca devam eden göğüs üzerinde baskı, doluluk ve sıkışma hissi veya göğsünüzden omzunuza, kol ve sırtınıza kadar uzanan ağrı, nefes alamama ve yoğun terleme bulunmaktadır. Bu semptomları yaşadığınızda derhal tıbbi yardım isteyiniz. Kalp krizinden sonra geçen her dakika önemlidir.
' Tüberküloz. Akciğerleri etkileyen bu kronik bakteri enfeksiyonu Birleşik Devletlerde her yıl 25000 kişiyi etkilemektedir. Tedavi edilmediği takdirde tüberküloz ölümcüldür. Belirti ve semptomları arasında öksürük, hafif ateş ve gece terlemesi vardır.
' Sıtma. Dünya üzerinde özellikle tropik ve subtropik ülkelerde görülen bu hastalıktan 200 milyondan fazla kişi etkilenmiştir. Birleşik Devletlerde her yıl, özellikle dünyanın diğer bölgelerinden dönen kişilerde görülmek üzere, yaklaşık 1.000 yeni vaka bildirilmektedir. Bu semptomlar sıtmaya neden olan parazitin yaşam döngüsüne bağlıdır ve enfeksiyon sonrasında 8 gün ila 1 yıl içinde her yerde görülmeye başlar. İlk olarak üşüme, baş ağrısı, kusma ve bulantı oluşabilir, ancak vücudunuzun ateşi düştükçe aşırı miktarda terlersiniz. Bu döngü 48 ila 72 saat aralarla tekrar görülebilir.
' Bazı kanser türleri. Lösemi ve lenfoma anormal terleme biçimleri ortaya koyabilir.
Az terleme veya terlememe (anhidroz)
Birçok kişi aşırı terlemeden şikâyet etmektedir. Ancak bazı kişiler çok az terlemekte ve hiç terlememektedir, bu durum ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir. Normal terleme özelliğini etkileyebilen faktörler:
' Bazı ilaçlar. Ruhsal bozukluk tedavisinde kullanılan antipsikotik tedaviler ter bezlerinin çalışmasına etki edebilir.
' Hipohidrotik ektodermal displazi (HED). Nadir görülen bu bozuklukla doğan çocuklarda ter bezleri bulunmadığından özellikle sıcak iklimlerde aşırı ısınma (hipertermi) sonucunda ölüm riski bulunmaktadır. Bilim adamları bugüne kadar HED'den sorumlu olabilen iki geni tanımlamıştır.
' Otonom nöropati. Bu bozukluk iç organ, ter bezleri ve kan basıncını düzenleyen otonom sinir sisteminin bazı istem dışı fonksiyonlarını kontrol eden sinirlere zarar verir. Bu sinirlerin zarar görmesi ter bezlerinin aktivitesini bozabilen vücudunuzun normal sıcaklığını korumasını güçleştirir.
' Enfeksiyonlar. Ter bezlerinin hidradenit benzeri aşırı enfeksiyonu bezlerin normal fonksiyon görmesini engelleyebilir.
' Yanıklar. Yangın, kimyasal madde veya elektrikle ilgili ciddi (üçüncü derece) yanıklar, ter bezi, kas ve hatta kemiklere zarar verebilmektedir.
' Dehidrasyon. Bu durumda vücudunuzda normal fonksiyonları yerine getirmeye yetecek kadar su bulunmaz. Sıcak hava koşullarında egzersiz yaptığınızda ve terleme yolu ile kaybettiğiniz sıvıyı yerine getirecek ölçüde sıvı almadığınızda kolaylıkla dehidrate olursunuz. Su kaybının diğer bilinen nedenleri arasında inatçı kusma, ishal veya idrar akışını arttıran ilaçların (diüretikler) kullanılması yer almaktadır. Sonuç olarak daha sonra terlemeye imkân vermeyecek miktarda su kaybedebilirsiniz. Belirti ve semptomlar arasında susuzluk hissi, halsizlik ve konfüzyon vardır. Şiddetli su kaybı ölümcül olabilir. Yaşlılar ve çocuklar özellikle risk altındadır.
' Güneş çarpması. Su kaybı gibi güneş çarpması da sıcak hava koşullarında çalıştığınızda veya yorucu şekilde egzersiz yaptığınızda ve kaybettiğiniz sıvıyı yerine getirecek ölçüde sıvı almadığınızda ortaya çıkabilir. Yaşlılar, şişman kişiler ve HED'li çocuklar için güneş çarpması riski yüksektir. Güneş çarpması özellikle vücudunuzun terleme gibi ısıya bağlı stres ile normal mücadele mekanizmaları kaybedildiğinden çok ciddi sonuçlar verebilmektedir. Genellikle 40ºC'den yüksek ateş ile birlikte sıcak, kuru cilt ve zihinsel karmaşıklık ve hatta koma güneş çarpmasının temel belirtileridir.
