1. Keykubad, tam adı ALAEDDİN KEYKUBAD

(d. y. 1192, Konya - ö. 30 Mayıs 1237, Keykubadiye, Kayseri yakınları),
En ünlü Anadolu Selçuklu hükümdarı (1220-37).

I. Keyhusrev’in oğluydu. 1196’da tahtı II. Süleymanşah’a bırakan babası ve ağabeyi Keykâvus (sonradan I. Keykâvus) ile birlikte Konstantinopolis’e (İstanbul) gitti. Orada çok değişik bir çevrede yetişti, özel eğitim gördü. I. Keyhusrev 1205’te Konya’ da ikinci kez tahta çıkınca Danişmend İli (Tokat) melikliğine atandı. 1211’de babasının ölümü üzerine Keykâvus Kayseri’de sultan ilan edilince kenti kuşattı; varılan uzlaşma sonunda Ankara melikliğini kabul ederek kuşatmayı kaldırdı. 1212’de yeniden ayaklanmak üzereyken Ankara’yı kuşatan I. Keykâvus’a uzun bir direnişten sonra teslim oldu. Malatya yakınlarındaki Minşar (ya da Masara) Kalesi’ne kapatıldı. Hapis yaşamının bir bölümünü de Kezirpert Kalesi’nde geçirdi.

I. Keykâvus’un ölümü üzerine Ocak 1220’de Sivas’ta tahta çıktı. Sultanlığı Abbasi halifesi Nâsır tarafından da onaylandı. Moğol istilasının giderek batıya doğru yayıldığı bir dönemde hükümdar olan I. Keykubad, iç güvenlikle ilgili önlemler aldıktan sonra Akdeniz kıyısında önemli bir liman olan Kalonoros üzerine sefere çıktı. 1221’de ele geçirdiği kentte yeni bir liman, tersane ve kale yaptırdı. Kalonoros’a Alaeddin’den türetilen Alaiye (bugün Alanya) adı verildi ve kent Keykubad ile ardıllarının kışlık merkezi oldu.

I. Keykubad, kendisini tahttan indirme girişiminde bulunan emirleri öldürtüp yönetim kadrosunu yeniledikten sonra Kırım’a sefer düzenledi. Sonradan Çobanoğulları beyliğini kuracak olan Hüsameddin Çoban komutasındaki Anadolu Selçuklu donanması başarılı bir çıkarmayla 1224’te Suğdak’ı aldı. Kilikya Ermeni hükümdarı I. Levon’un ölümünden sonra başlayan karışıklıktan yararlanarak Kilikya’ya bir ordu gönderdi (1225). Bu arada Antakya prensi IV. Bohemond, Kral I. Hetum’a karşı I. Keykubad’la ittifaka girmişti. Anadolu Selçuklu ordusu önemli bir direnişle karşılaşmadan İsaurya bölgesindeki bütün kaleleri ele geçirdi; ama I. Keykubad Kilikya içlerine girmeyip I. Hetum’la anlaşmayı yeğledi. İsaurya bölgesine de Türkmenler yerleştirilerek yönetimi Kamereddin’e verildi. Bölge onun adından ötürü Anadolu Selçuklu döneminde Kame- reddin İli (daha sonra İç İl, bugün İçel) olarak anıldı.

I. Keykubad, daha önce Anadolu Selçuklularına bağlı olan Artukluların Eyyubilere bağlanması ve Artuklu emiri Mesud’un Celaleddin Harezmşah’la da ittifaka girmesi üzerine Güneydoğu Anadolu’ya sefer düzenledi (1226). Eyyubi-Artuklu kuvvetlerini yenerek Kâhta, Hısn-ı Mansur (Adıyaman) ve Çemişkezek kalelerini aldı. Kayseri’ye döndükten sonra, Anadolu Selçuklularına yeniden bağlanması koşuluyla Mesud’un barış önerisini kabul etti. Öte yandan Moğol tehlikesine karşı Eyyubilerle iyi ilişkiler kurmaya çalıştı. 1228’de Mengüceklerin Erzincan-Kemah koluna son veren Keykubad, Trabzon imparatoru Andronikos’un Anadolu Selçuklu egemenliğinden kurtulmak için Celaleddin Harezmşah’a bağlanması ve Samsun ile Sinop’u almak için harekete geçmesi üzerine yeni bir sefere çıktı (1229). Trabzon’a kadar ilerleyip kenti kuşattıysa da ağır kayıplar vererek geri çekildi. Bu olayın hemen ardından Celaleddin Harezmşah Ahlat’ı ele geçirdi (1230). I. Keykubad, Eyyubi melikleri el- Kâmil ve el-Eşref’le ittifak kurarak Celaleddin Harezmşah’ı Erzincan yakınlarında yapılan Yassıçimen Savaşı’nda (10 Ağustos 1230) yenilgiye uğrattı ve Erzurum’a kadar ilerleyerek kenti teslim aldı. Ertesi yıl Celaleddin’i ağır bir yenilgiye uğratan Moğollar, İran’ın batı bölgelerini de istila ederek Anadolu Selçuklularının doğu sınırına dayandılar.

I. Keykubad, aldığı bütün önlemlere karşın Moğol ilerlemesini durduramadı ve halk Moğol akınları yüzünden batıya göç etmeye başladı. 1233’te Moğol kağanı Ögedey ile elçilik ilişkileri kuran I. Keykubad, onun “ilhan”ı (bağlı han) olmayı kabul etti. Ahlat’ı el-Eşrefe bıraktı. Ardından Eyyubiler Anadolu’ya girdi (1234). Harput Ovasında Eyyubileri yenilgiye uğratan I. Keykubad, ertesi yıl Siverek, Ürfa ve Harran’ı aldı; ama buradan ayrıldıktan sonra Eyyubi- ler bölgeyi yeniden ele geçirdiler. Bunun üzerine I. Keykubad 1236’da Diyarbakır’ın kuşatılması için yeni bir ordu gönderdi. Kuşatma sürerken Eyyubileri bölgeden tümüyle atmak için Kayseri’de sefer hazırlığına girişti. Ama ordunun hareket etmesinden önce verdiği bir ziyafette zehirlenerek öldü. Konya’ya^ götürülen canazesi, kendi adıyla anılan caminin (Alaeddin Camisi) yanındaki türbeye gömüldü.

I. Keykubad’ın hükümdarlığında, Anadolu Selçukluları en parlak dönemini yaşadı. Anadolu Selçuklu Devleti’nde ilk altın parayı (Keykubadî) bastıran hükümdar olan I. Keykubad, kara ulaşımı ve taşımacılığına önem vererek çok sayıda kervansaray yaptırdı ve yabancıların Anadolu’da ticaret kolonileri kurmalarına izin verdi. Onun döneminde paralı askerlerden oluşan 16 bin kişilik sürekli bir ordu vardı; savaş zamanlarında ise asker sayısı 50-100 bine çıkıyordu. Karadeniz ve Akdeniz’de bulunan iki donanma ile Alaiye’deki tersane de deniz gücünü oluşturuyordu. Kentlerin imarına önem veren I. Keykubad, Beyşehir’de Kubadâbad, Kayseri yakınlarında Keykubadiye, Akdeniz kıyısında Alaiye, Konya’da Alaeddin saraylarını yaptırdı. Ayrıca onun döneminde, Konya başta olmak üzere’büyük kentlerde çok sayıda cami, hamam ve hastane inşa edildi.