LENFOPROLİFERATİF BOZUKLUKLAR
Lenfomalar lenf sisteminde oluşan kanserlerdir. Lenf sistemi ise birbirine ince
lenf damarlarla bağlanmış lenf nodüllerinden oluşmaktadır. Lenf sisteminin görevi enfeksiyonlarla savaşmaktır ve bu görevi üç tip kan hücresi kullanarak yapar: T-lenfositleri, B-lenfositleri ve Natural Killer hücreler (NK).
NON HODGKİN LENFOMASI ve HODGKİN HASTALIĞI
Lenfositler genelde lenf nodlarında yer almakla birlikte kemik iliği, dalak ve
kanda da bulunabilirler. Non Hodgkin Lenfoması' nda(NHL) lenfositler kanser hücrelerine dönüşürler ve bu hücreler çoğalarak çok sayıda kanser hücresi meydana getirir. Bu kanser hücreleri bir araya gelerek, lenf nodülleri ve vücudun diğer bölgelerinde tümörler (lenfomalar) oluştururlar. Lenfositlerdeki bu değişimin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Çeşitli kimyasallar, özellikle pestisit ve herbisitlere maruz kalma gibi durumların NHL oluşumunda etkili olabileceği düşünülmektedir.
NHL çocuklarda pek görülmez. NHL' nin görüldüğü yaş ortalaması 50-60' tır.
Semptomlar:
NHL' nin en genel semptomu kol altında, kasıkta, boyunda, göğüste ve karındaki lenf nodüllerinde oluşan şişliklerdir. NHL hastası kendini halsiz hissedebilir; sık sık ateşi çıkar, gece terlemeleri olur, iştahını kaybeder ve hastanın dalağı büyür. NHL vakalarının %40' ında tümörler lenf nodları dışında kemiklerde, akciğerlerde, karaciğerde ve derinin hemen altında kitleler halinde oluşabilir. Her lenf nodu şişmesi NHL semptomu olarak düşünülmemelidir, çünkü vücut enfeksionlarla savaşırken de lenf nodları şişer.
Tanı:
Lenfomalara ancak bir biyopsi sonrasında, yani hastadan alınan lenfosit örneğinin mikroskop altında incelenmesi sonucunda pek çok kanserli hücre ile karşılaşılması durumunda teşhis konabilir. Biyopsi için örnekler lenf nodlarından ya da lenfoma şüphesi taşıyan vücudun herhangi bir bölgesinden alınabilir. Eğer bir biyopsi sonucu hastaya lenfoma tanısı konmuş ise doktoru anormal hücre ya da dokuların tiplerine bakarak, onların büyüme ve yayılma hızlarını inceleyerek NHL alt tiplerini belirler.
NHL Tedavisi:
NHL tedavisinde amaç hastanın remisyona girmesini sağlamaktır. Remisyon olabildiğince çok sayıda kanser hücresinin öldürülmesi ile sağlanır. Kullanılan tedavi yöntemleri kemoterapi, radyoterapi ve kök hücre naklidir. Hasta için en uygun tedavi şekli, hastanın kesin tanısına, hastalığın geldiği aşamaya, lenfomasının ilerleme hızına, tümörlerin sayısı ve lokasyonlarına, son olarak da hastanın genel sağlık durumu ve yaşına bağlı olarak belirlenir.
-Kemoterapi ve Radayson Terapisi:
Kemoterapide kanser hücrelerini öldürmek için çok güçlü ilaçlar kullanılır. Genellikle hastalar döngüsel olarak 3-4 hafta süren ilaç kombinasyonlarına tabi tutulur. Kemoterapinin tamamlanması 12 ay kadar sürebilir. Kemoterapi sağlıklı hücrelerin de ölümüne yol açar, bu nedenle NHL hastalarında bulantı, halsizlik, yüksek enfeksiyon riski gibi yan etkiler görülür.
NHL tedavisinde radyoterapi bazen kemoterapi ile birlikte kullanılır. Radyoterapinin amacı vücudun belli bölgelerinde bulunan kanser hücrelerini öldürmektir. Her ne kadar radyoterapi Hodgkin hastalığında çok sık uyulanan bir tedavi şekli olsa da, NHL hastalarında nadiren kullanılır.
-Hematopoietik Kök Hücre Transplantasyonu:
Kök hücre nakilleri Hodgkin hastalarına nadiren uygulanır çünkü bu hastalık kemoterapi ve/veya radyoterapi ile tedavi edilebilmektedir. NHL hastalarında ise kök hücre nakli hastaya kemoterapi ile daha ileri tedavi sağlanamıyorsa uygulanır.
Kök hücreler üç tip kan hücresine-eritrosit(kırmızı kan hücresi), lökosit(beyaz kan hücresi) ve trombosit(kan pulcuğu)- dönüşecek olan olgunlaşmamış hücrelerdir. Kök hücre nakillerinde kaynak olarak periferik kan, kemik iliği ve kordon kanı kullanılmaktadır.
İki tip Kök hücre transplantasyonu söz konusudur ve ikisi de NHL tedavisinde kullanılmaktadır: - Otolog kök hücre transplantasyonunda hastanın kendi kök hücreleri kullanılmaktadır.
- Allojeneik kök hücre nakillerinde ise bir vericiden alınan kök hücreleri kullanılmaktadır.
Genellikle NHL tedavisinde otolog kök hücre nakilleri yapılır. Otolog kök hücre nakline hazırlık aşamasında hastadan kök hücreleri kanından ya da kemik iliğinden toplanır. Daha sonra kök hücreleri içerebileceği kanser hücrelerini uzaklaştımak üzere işleme tabi tutulur ve dondurulup saklanır. Bu arada hastaya kemik iliğini tahip etmek üzere yüksek doz kemoterapi uygulanır. Son olarak da hastadan toplanıp saklanan sağlıklı kök hücreler hastanın kan dolaşımına geri aktarılır.
Allojeneik kök hücre nakilleri, kanser hücreleri lenf nodlarından akciğer, karaciğer ya da kemikler gibi diğer organlara atlamış olan NHL hastalarına uygulanır. Bu nakil tipi ayrıca kemoterapi sonrası tekrar yavaş da olsa büyüyen lenfoma hücrelerinin oluştuğu NHL hastarları için de uygulanır. Allojeneik kök hücre nakilleri için hastanın doktoru hastayla uyulmlu doku tipine sahip bir verici bulmalıdır. NHL hastalarının 1/4' ü için akrabalarından uygun bir verici bulunabilmektedir. Eğer akrabalardan herhangi birinde hasta ile uyum görülmez ise hastanın doktoru Kemik İliği Bankamıza ve bankamız aracılığı ile Dünya Kemik İliği Bankasına uygun verici için başvuruda bulunur.