Şafiilik, ŞAFİİYE olarak da bilinir

İmam Şafii’nin kurduğu fıkıh mezhebi.

Nakle dayalı Hicaz fıkıh okuluyla (Malikilik) akla ağırlık veren Irak fıkıh okulu (Hanefilik) arasında, Hicaz okuluna daha yakın bir anlayışı temsil eder. Şafiiliğe göre Kuran ile sünnetten kaynaklanan kanıtların çelişmesi durumunda Kuran temel alınarak sünnet terk edilir. Kuran ve sünnet nassları açık anlamları doğrultusunda anlaşılır, mecaz anlamlarına göre yorumlanamaz. Tek kişi tarafından rivayet edilen (ahad) hadisler de kaynak olarak bağlayıcıdır. Kuran ve sünnette, sonra gelen bir kuralın önceki bir kuralı iptal etmesi anlamında nesh geçerlidir. Ama ne Kuran sünneti, ne de sünnet Kuran’ı neshedebilir.

Şafiilikte de icma fıkhın temel dayanaklarındandır. İcmadan öncelikle sahabenin bir konudaki görüş birliği anlaşılır. Sonraki dönemler söz konusu olduğunda ise icma, bütün fıkıhçıların görüş birliğinde olmalarını dile getirir. Bu da ancak bütün bilginlerin görüşlerinin saptanmasıyla olanaklıdır; böyle bir belirlemeye gitmeden icmadan söz edilemez. Şafiiliğe göre, Malikilerin kabullerinin tersine, Medine halkının icmaları bağlayıcı nitelik taşımaz.

Şafiilik içtihat olarak nitelediği kıyası da fıkhın temel kaynaklarından sayar, ama Hanefiliğin tersine, zorunlu kalmadıkça kıyas yöntemine başvurmaz. Hanefilerin gizli kıyas olarak nitelediği istihsan ile Malikilerin büyük önem verdiği, toplumsal yarara dayanarak hüküm verme anlamındaki me salih-i mürseleyi kıyasın dışında tutarak reddeder. Buna karşılık sahabe sözleri ve fetvaları da Şafiilikte kaynak kabul edilir.

Şafiilik, İmam Şafii’den sonra onun yetiştirdiği büyük bilginlerce geliştirilmiş ve yayılmıştır. Şafiiliğin gelişmesine ve yayılmasına katkıda bulunan bilginlerin başlıcaları arasında, İbn Süreye, Taberani, Büveyti, Müzeni, Rebi bin Süleyman el-Muradi, Harmale bin Yahya, Nesai, Eş’ari, Mâverdi, Şirazi, İmam el-Harameyn, Gazali, Rafii ve Nevevi gibi bilginler anılabilir. Müzeni’nin Muhtasar, Şirazi’nin et-Tenbih ve el-Mühez- zeb’i, Gazali’nin el-Vasıt ve el-Veciz’i Şafiiliğin, kurucusununkilerden sonra en temel kaynak yapıtları sayılır. Daha sonraki dönemlerde yazılan Rafii’nin Muharrer, Ne- vevi’nin Minhacüt-Talibin (1880), Remli' nin Nihaye, İbn Haceril-Heytemi’nin Tuhfetül Muhtac adlı yapıtları da Şafiiliğin başlıca başvuru kitapları olmuştur.

En çok Mısır’da yayılan Şafiilik günümüzde Suriye, Irak, İran, Hindistan, Türkistan, Filipinler, Seylan, Endonezya ve Türkiye gibi birçok ülkede varlığını sürdüren yaygın mezheplerden biridir.