PERİYODİK CETVEL VE PERİYODİK ÖZELLİKLER

Eskiden beri bilim adamları bazı elementlerin benzer özellikler göstermeleri nedeniyle,bunları gruplandırmanın uygun olacağı düşüncesiyle bir çok çalışmalar yapmışlardır.1896 yılında Dimitri Mendeleev(Mendelyef) adlı Rus bilgin o gün bilinen 60 elementi atom kütlelerinin(kütle numaralarının) artışına göre sıraladı.Mendeleev'in periyodik sınıflandırması,o zaman için
gerçeğe daha uygun olduğundan uzun süre değerini kaybetmeden kullanıldı.

Ancak bugün elementlerin kimyasal özelliklerinin kütle numaralarının değil,atom numaralarının periyodik bir fonksiyonu olduğu anlaşılmıştır. Böylece elementleri özellikleri benzer(değerlik elektron sayıları aynı )olanlar alt alt gelecek şekilde atom numaralarının artışına göre dizilerek modern periyodik cetvel elde edilmiştir.

Periyodik cetveldeki yatay sıralara periyot veya sıra,düşey sütunlara ise grup adı verilir.Periyodik cetvelde 7 periyot 16 grup vardır.Bu gruplardan 8 tanesi A 8 tanesi B grubudur.

1A grubuna alkali metaller grubu denir. Çok aktiftirler.Tabiatta ancak bileşikleri halinde bulunabilirler. Son yörüngelerinde 1 tane elektron bulunur. Her periyodun başlangıcını yaparlar.Periyodun birisi tamamlandığında diğer metal gelir. Son yörüngelerindeki bu elektronu vererek bileşiklerinde daima +1 değerlik alırlar. Fakat hidrojenin bazı durumları istisnadır. Her periyodun başlangıcında atomun çapı en büyüktür.Fr ve Sc elementleri yapaydır.Bütün alkali metaller iletkendir ve alaşım yaparlar.

2A grubuna toprak alkali metaller grubu denir.Aktiftirler ve tabiatta bileşikleri halinde bulunurlar.Son yörüngelerinde ikişer tane elektron bulunur.Bu elektronları vererek kararlı bileşiklerinde +2 değerlik gösterirler.

7A grubu elementlerine halojenler denir.Halojenler tamamen ametalik özellik gösterirler. Son yörüngelerinde 7 tane elektron vardır. Bunlar son yörüngesini 8'e tamamlamak istediklerinden bir tane elektron alırlar ve kararlı bileşiklerinde -1 değerlikli olurlar. Bazen +1,+3,+5,+7 değerlikte olabilirler 8A grubu elementlerine soygazlar(inert,asal gazlar) denir. Bu grupta her peri
yodun sonuna gelinmiş olur. 8A grubundan sonra yeni bir periyot başlar.Atomlarının son yörüngesinde 8 tane elektron vardır.Kararlı yapıya sahiptirler,bileşik yapmazlar.

1A,2A,3A (bor hariç)grubu elementleri metalik özellik gösterirler. Ayrıca B grubu elementleri de metalik özellik gösterirler. Bunlara ağır metaller de denir. Bu elementler bütün bileşiklerinde pozitif değerlik alırlar. Geçiş elementleri periyodik cetvelde skandiyum (Sc) ile başlayan ve çinko (Zn) ile biten elementler ve bunların altındakiler geçiş elementleridir.Bu element
ler 4,5,6 ve 7. periyotlarda 2A ve 3A grubu elementleri arasında yer alır.

Periyodik cetvelde 6. periyotta lantan (La) ile başlayan lantanitler ve 7. periyotta aktinyum (Ac) ile başlayan aktinitler de geçiş elementleri sınıfından olup,bunlara iç geçiş metalleri denir. Geçiş elementlerinin hepsi metaldir. Alkali ve toprak alkali metallere göre erime ve kaynama noktaları daha yüksek ve serttirler. Kimyasal tepkimelere girme eğilimleri bakımından aralarında büyük farklar vardır.

PERİYODİK CETVELDE DEĞİŞEN ÖZELLİKLER

1. AKTİFLİK: Ametallerde aktiflik sağa ve yukarı doğru artar,metallerde sola ve aşağıya doğru artar.en aktif metaldir.
2. ATOM ÇAPI: Periyotlarda soldan sağa doğru gidildikçe atom çapı küçülür. Proton sayısı arttığından kütle çekimi artar ve çap küçülür. Periyotta 1Agrubunun atom çapı en büyüktür. Gruplarda ise aşağıya doğru inildikçe atom çapı büyür.
3. İNDİRGENLİK: sağa doğru gidildikçe azalır . Çünkü halojenler (+) değerlik almak istemezler. Bunun aksine indirgenmeyi tercih ederler.Kendileri indirgenir karşısındaki metali yükseltgerler.
4. ELEKTRON İLGİSİ: ametallerde yani periyodik cetvelin sağ tarafında elektron severlik artar. Elektronegatiflik denilen (-) değerlik alma isteği artar. Metallerde ise (+) değerlik alma yani elektropozitiflik artar. Soygazların elektron ilgisi yoktur. Aynı grupta aşağı doğru inildikçe elektron ilgisi azalır.
5. İYONLAŞMA ENERJİSİ: Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi genellikle büyür.Gruplarda ise yukarı çıkıldıkça iyonlaşma enerjisi artar.Gruplarda iyonlaşma enerjisi 1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A şeklinde sıralanır. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidilirken iyonlaşma enerjisi artar.Ancak 2A ve 5A gruplarındaki atomlar tam ve dolu duruma geçtiklerinden iyonlaşma enerjileri bir basamak öne geçer.Bunun sonucunda ; 1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A sıralaması olur.Bunun için "genellikle" tabiri kullanılır.Bu olayın grafiği şekildeki gibidir.

Periyodik cetvelde aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elementlerin genellikle;

• Atomun numarası artar
• Kütle numarası ve atom kütlesi artar
• Değerlik elektron sayısı artar
• Ametal özelliği artar
• Elektron çekme yeteneği (elektronegatifliği) artar
• Elektron ilgisi artar
• İyonlaşma enerjisi artar
• Metallerin erime,kaynama noktaları ve sertlikleri artar
• Oksitlerinin asitlik özelliği artar
• Oksitlerin bazik özelliği azalır
• Metalik özelliği azalır
• Isı ve elektrik akımı iletkenliği azalır
• Elektron verme yeteneği (elektropozitifliği) azalır
• Atom yarıçapı,çapı ve hacmi küçülür
• Temel enerji seviyelerinin (enerji katmanı sayısı) değişmez

Periyodik cetvelde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe elementlerin genellikle;

• Atom numarası artar
• Kütle numarası ve atom kütlesi artar
• Metalik özelliği artar
• Elektropozitifliği artar
• Temel enerji seviyesi sayısı artar
• Atom yarıçapı,çapı ve hacmi büyür
• Ametallerin erime ve kaynama noktaları artar
• Oksitlerinin bazik özelliği artar
• Oksitlerinin asitlik özelliği azalır
• Elektronegatifliği azalır
• Elektron ilgisi azalır
• İyonlaşma enerjileri azalır
• Metallerin erime ve kaynama noktaları düşer
• Değerlik elektron sayıları aynıdır