TRABZON

Genel Bilgiler
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde il ve bu ilin merkezi olan kent. Doğuda Rize, güneyde Gümüşhane, batıda Giresun illeriyle sınırlanan Trabzon, kuzeyde Eynesil doğusundan Of'un doğusuna kadar Karadeniz kıyılarına açılır. Bu kıyılar genellikle dik ve yalıyarlıdır; yarım daire şeklinde küt burunlar oluşturur, aralarına da küçük koylar girer (il merkezinin batısında, Yoroz-Fener Burnu ve doğusundaki Polathane Koyu gibi).

Trabzon, alan bakımından küçük illerimizden biridir (4.685 km2). Rize hariç, Karadeniz kıyılarına açılan illerimizin hepsi, Anadolu'nun iç kesimlerine doğru az çok sokuldukları hâlde, Trabzon ili kıyı boyunca ortalama genişliği kuşuçuşu 50 km.yi bulmayan bir şerit oluşturur. Bu sınırlarıyla, Doğu Karadeniz dağlarının kıyı sıraları içinde kalır. Bu sıralar, kıyıdan başlayarak, Gümüşhane sınırına kadar giderek yükselir ve doruk çizgisine ulaşırlar.

Dağlar
En yüksek dağlar Soğanlı sıraları üzerindedir: Kemer Dağı 2.870, Pölüt 2.879; Çakırgöl dağlarında ilin en yüksek noktası olan Deveboynu Tepesi 3.082 metredir.

İklim
En tipik şeklini Doğu Karadeniz bölümünde bulan, "kışları ılık, yazları serin ve nemli; her mevsime oldukça düzenli olarak dağılan bol yağışlı" Karadeniz iklimi, Trabzon'da da bu özellikleri yansıtır. Bu iklim koşulları, iç kesimlere fazla sokulmadığı için, bütün ilde önemli bir fark göstermeden yayılır. İl merkezi Trabzon'da kış aylarının sıcaklık ortalamaları: Aralık 9,7° , ocak 7,4° ve en soğuk olan şubat 7,3° Ôdir. En sıcak ay olan ağustos ortalaması da 23,1° Ôdir. Yıllık yağış tutarları, komşu Giresun ve Rize'ye göre düşüktür (823 mm.).

Fakat rejim genel karaktere uyar. Bu miktarın mevsimlere düşen payları şöyledir: Kış 239,6, ilkbahar 166,6, yaz 131,5 ve en yağışlı mevsim olan sonbahar 285 mm. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı yüksektir (il merkezinde 140 gün).

Bitki Örtüsü
Bu iklim koşulları altında, doğal bitki örtüsü nemcil ormandır. Fakat yoğun nüfuslu bir il olan Trabzon'da orman örtüsü, kültür bitkileri karşısında, özellikle kıyıya yakın kesimlerde çok azalmıştır. Trabzon ilinde önemli sayılacak bir akarsu yoktur.

Nüfus
1997 sayımına göre Trabzon ili nüfusu 858.687'dir. İl merkezi oldukça yüksek nüfuslu bir kenttir. Fakat il, kentleşme bakımından, özellikle Ege ve Marmara bölgeleri illerine göre, geri kalmıştır. İl merkezi nüfusu 239.663'tür (1997).

Tarihçesi ve Turizm
Karadeniz kıyılarının en eski kentlerinden biri olan tarihî Trabzon, Yoroz (ya da Fener) Burnu'nun ve doğal Polathane Limanı'nın doğusunda, Değirmendere Irmağı'nın hemen batısında, Boztepe eteğinde ve birkaç taraça düzlüğü hâlinde denize ulaşan yalıyarlar üzerinde kurulmuştur. Bunlardan biri olan ve kentin merkezinde yer alan Kale ya da Güzelhisar'ın meydana getirdiği çıkıntının doğusunda kentin limanı bulunur.

Bugünkü modern liman kuruluşlarına kavuşmadan önce Trabzon, fırtınalara karşı açık bir limandı. Bununla birlikte, geçen yüzyıllarda, özellikle 19. yüzyılda Karadeniz kıyılarının en önemli ticaret iskelesiydi. Çünkü İran Azerbaycanı'nı denize bağlayan en kısa karayolu, Trabzon'da sona eriyor; İran'ın bu yöresi, dış ticaretini bu liman üzerinden yapıyordu.

Bu nedenle 19. yüzyılın başlarında Trabzon, 50.000'e yakın nüfuslu bir kentti. Oysa aynı tarihte, bugün nüfusları 100.000'i aşan birçok Anadolu kenti bir kasaba durumundaydı. Fakat, 20. yüzyılın başlarından beri Trabzon eski önemini yitirmeye başladı. Bunun başlıca iki nedeni, Kuzeybatı İran'ı Poti ve Batum'a bağlayan demiryolu ve Doğu Anadolu'yu Türkiye'nin batı bölgelerine bağlayan demir ve özellikle karayollarının yapılmasıdır.

Bu koşullar altında Trabzon, giderek İran ve Doğu Anadolu'nun zorunlu bir iskelesi olmaktan çıktı. Ancak Türk-İran dostluk ilişkileri ve İran'ın 1980'li yıllarda ticaretini Türkiye üzerinden yapmak durumunda kalması, Trabzon limanının önemini yeniden artırdı. 1927'de il merkezi nüfusu 25.000'e kadar düştü. 1950'lerden beri, iç göçlerle Türkiye'nin öteki bölgelerine en çok nüfus yollayan illerinden biri olmasına karşın, yeniden canlanmaya başlamış, nüfusu 1997'de 239.663'a ulaşmış bazı kültür ve endüstri kurumlarına da kavuşmuştur (Karadeniz Teknik Üniversitesi, bazı fabrikalar).

Endüstri
Endüstri ve yeraltı kaynakları bakımından gelişmiş ve zengin bir il değildir. Çimento, un, fındık, sütten mamul besinler (özellikle, hayvansal yağ, peynir), çay, yaprak tütün bakımı ve işletmesi, kereste, bakır eşyalar, lastik ayakkabı, deterjan, küçük deniz araçları yapımı gibi fabrika ve atölyeler başlıca endüstri kurumlarını meydana getirir. Çinko, barit, demir, manganez gibi madenler işletilirse de, miktar olarak önemsizdir. Ekonomi daha çok tarıma, hayvancılığa ve balıkçılığa dayanır.

Tarım
Tahıl üretiminin hemen tamamına yakını tek bir türden, mısırdan oluşmaktadır. Baklagiller üretiminin de hemen tamamına yakını fasulyedir. Patates üretimi bakımından başlıca üretici illerimiz arasında yer alır. Endüstri bitkilerinden yalnız tütün yetiştirilir. Toplam meyve üretiminin hemen hemen hepsi fındıktır. Trabzon ilinin en önemli ürünlerinden biri de, özellikle Rize'ye komşu doğu ilçelerinde (orada doğal koşullar daha elverişlidir) yetiştirilen çaydır. Sebze üretimi çeşitli ve fazla değildir. Toplam üretimin bir kısmı lahanadır.

Tarım hayatında görülen belli ürünlere dayalı kalma durumu, kendini hayvancılıkta da gösterir. Trabzon, beslenen inek sayısı açısından Türkiye'nin başta gelen illeri arasında yer almaktadır. İnek sütü üretimi 161.000 tonu geçmiştir. Trabzon, sütten mamul besinlerde başlıca illerimiz arasındadır (özellikle İstanbul piyasasında tutunmuş olan Trabzon yağı).

Gelir Kaynakları
Tavukçuluk ve balıkçılık, ilin öteki gelir kaynaklarıdır. Trabzon il merkezi, düzenli seferlerle hava ulaşımına bağlı illerdendir. Fakat ulaşımda asıl önemli rol oynayan, eşya ve yolcu trafiğinin ağırlığını taşıyan karayollarıdır.

Bu yollar içinde önemli ikisi:
1) Trabzon limanını Torul-Gümüşhane-Bayburt-Aşkale-Erzurum üzerinden daha doğudaki illere, İran ve Gürcistan sınırlarına bağlayan şose. Bu şose bazı yüksek geçitleri aşar (Zigana 2.005, Valuk 1.875, Kop 2.430 m);
2) Kıyı boyunca uzanan ve İç Anadolu ile yer yer bağlantısı bulunan (bu bağlantının en önemlisi Samsun'dadır) şose.