bilye oyunu (Misket Oyunu)

top biçimindeki küçük kürelerle oynayan çocuk oyunu. Bilye oyununun tarihi Antik Çağa değin gider. Eski oyunlar yuvarlak çakıl taşlarıyla, fındıkla ya da meyve çekirdekleri ile oynanırdı. Kuzey Amerika Yerli kabilelerine ait toprak mezarlarda yapılan kazılarda bazı oymalı bilyeler çıkmıştır. Yahudi çocukları da Pesah (Hamursuz) Bayramı’nda fındıktan bilyelerle oynarlardı.
Türkiye’de erkek çocuklar kil, mermer, demir ya da camdan yapılmış küçük bilyelerle oynarlar. Ama daha çok camdan yapılanları kullanılır ve bunlara genellikle “misket”, bazı yörelerde de “mile” denir. Zaman içinde değişip gelişmiş birçok bilye oyunu vardır. En yaygınlarından olan “üç- gen”de, oyuncu sayısına göre değişen boyutlarda bir üçgen çizilir. Her oyuncu üçgenin çizgileri üstüne ve içine eşit sayıda bilye koyar. Üçgenden 3-4 m uzağa bir kale çizgisi çizilir.

Oyuncular oyun bilyesi ile bu çizgiye atış yapar. Bilyelerin çizgiye yakınlığına göre oyuncuların başlama sırası belirlenir. Kale çizgisinden üçgendeki bilyelere atış yapılır. Vurulup üçgenden dışarı çıkartılan bilye, atışı yapan oyuncunun olur. Üçgendeki bütün bilyeler bitinceye değin oyun sürer. Bu bilye oyununa bazı yerlerde “küp” de denir. Bilye oyununun başka bir türü de çizgidir. Bir çizgiye her oyuncu eşit sayıda bilye dizer. Belli bir uzaklıkta buna paralel bir de atış çizgisi çekilir. Oyuncuların sırası belirlenir. Bilye dizisinin sol ya da sağ başına atış yapma zorunluluğu vardır. Oyuncu atışa başlamadan önce bunu belirtir. Belirlenen uçtaki bilyeyi vuran, vurduğunu kazanır. Kazanan oyunu sürdürür. Bütün oyuncular atışlarını yaparlar. Kale çizgisinde bilye kalırsa oyuncular ilk atıştan sonra bilyelerin düştüğü yerden sıralarına göre bilye kazanmak üzere oyunu sürdürürler.

“Kafa-karış” denen ve iki oyuncu arasında oynanan yaygın bir bilye oyunu daha vardır. Oyuncunun biri bilyesini uygun bir uzaklığa atar. Öbür oyuncu bu bilyeyi vurmaya ya da bir karış yakınına düşürmeye çalışır. Vurursa iki, bir karış yakınma düşürebilirse bir bilye kazanır. Yörelere göre değişen daha başka bilye oyunları da vardır.

Evlerde kışın hah ve kilim üstünde de bilye oynanır. Halı ve kilimlerin çoğunun dört yanında kesintisiz süren bordür yolları vardır. Bilye bir köşeden başlanıp bu yolun dışına çıkmamak üzere her hakta bir kez itilerek sürülür. Oyuncular birbirinin bilyesini vurup yolun dışına çıkartmaya da uğraşırlar. Bilyesini başlangıç köşesine önce vardıran oyunu kazanır.