elmas
katışkısız karbondan oluşan mineral. Bilinen en sert doğal madde olan elmas, aynı zamanda en gözde değerli taştır. Son derece sert olması nedeniyle sanayide çok önemli bir kullanım alanı vardır.
Elmas göz alıcı parıltısı ve ışıltısıyla, çok eski çağlardan günümüze değin, en değerli mücevher olarak kabul edilmiştir. Mücevherler dünyasında, bitmeyen aşkın simgesi ve nisanda doğanların doğum taşı sayılır. Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak kırat (1 kırat 200 miligrama eşittir) kullanılır. Günümüzde çeşitli sanayi uygulamalarında, özel olarak üretilen sanayi elması türlerinden yararlanılmaktadır; ayrıca, 1960’tan başlayarak yapay elmas üretimi ve kullanımı yaygınlaşmıştır. Ayrıca bak. sanayi elması; yapay elmas.
Elmasın bulunduğu başlıca çökel türleri, çakıllı alüvyonlar, buzul sürüntüleri ve kimberlit breşleridir. Elmas, içinde oluştuğu kayaçla birlikte, yalnızca kimberlit breşlerinde, yerkabuğunun 120 km’den daha derin bölümlerinde bulunur (örn. Kimberly, Güney Afrika). Elmasların sentez yoluyla elde edilmesi için gerekli olan koşullar, bu kuramı desteklemektedir. Alüvyonlarda ve buzul çakıllarında bulunan elmasların, aşınma (erozyon) ya da buzul hareketleri sonucunda kimberlit bloğundan ayrılarak akarsularda ya da buzul sürüntülerinde yeniden biriktiği sanılmaktadır.
Renksiz olabildiği gibi siyaha kadar değişen çeşitli renkleri de bulunan elmaslar saydam, yansaydam ya da saydamsız olabilir. Değerli taş niteliğindeki elmasların çoğu saydam ve renksizdir. Renksiz ya da soluk mavi taşlar en değerli olanlarıdır, ama çok ender bulunurlar. Mücevher olarak kullanılanların çoğu ise hafif sarımsı renktedir. “Fantezi” elmasların ayırt edici özelliği, belirgin renklere sahip olmalarıdır; bunların içinde en az bulunanlar kırmızı, mavi ve yeşil olanlarıdır, turuncu, menekşe, sarı ve sarımsı yeşil olanlar ise daha yaygındır. Sanayi elmaslarının önemli bir bölümü gri ile kahverengi arasında değişen renklerdedir ve yansaydam ile saydamsız arasındadır. Ama nitelikli sanayi elması ile düşük değerli mücevher elmasını birbirinden ayırt etmek oldukça güçtür. Çeşitli atomi parçacığı türleriyle bombardıman ederek elmaslann rengi değiştirilebilir.
Elmasın olağanüstü parlaklığı, ışığı kırma gücünün çok yüksek olmasından ileri gelir; düzgün kesilmiş (tıraşlanmış) bir elmas, ışığı, tıraşlanmamış bir elmastan çok daha fazla yansıtır ve bu nedenle daha panltılı görünür. Elmasa ışıltısını veren ise yüksek ayırma gücüdür; beyaz ışık taşın içinden geçerken tayfının çeşitli renklerine ayrılarak taşa ışıltılı bir görünüm kazandırır.
Elmasın Mohs ölçeğine göre sertlik derecesi 10’dur; sertlik bakımından elmasa en yakın mineral olan korindonun sertlik derecesi ise 9’dur. Gerçekte elmas korindondan çok daha serttir; Mohs ölçeği doğrusal olarak kabul edilseydi, elmasın sertlik derecesi 42 olacaktı. Elmasın sertliği, değişik doğrultularda önemli farklılıklar gösterir, bu nedenle de bazı yüzeyleri, ötekilerine oranla daha kolay kesilir ve perdahlanır.
Elmasın, X ışınlarıyla belirlenen atomi yapısına göre, her karbon atomu, kristal içinde eşit uzaklıktaki dört komşu atoma bağlı durumdadır. Bu sıkı örgü ile yoğun ve güçlü bir biçimde bağlanmış kristal yapı, elmasa grafitten ve doğal karbonun öteki biçimlerinden çok farklı özellikler kazandırır.
elmas kesimi
değerli taş kesme sanatının ayrı ve özel bir dalı. Elmasa biçim verme süreci beş temel aşamayı içerir: İşaretleme, dilimleme, kesme, tıraşlama ve fasetaların oluşturulması.
İşaretleme
İşaretleme işlemi, ham (ya da brüt) elmas parçasına en yüksek değeri kazandırmak için nasıl kesileceğinin saptanmasından sonra yapılır. Bu kararı verirken ham elmasın biçimi, kusurlu yerleri ve bunların sayısı dikkate alınır. Elmas kristalinin dilimlere ayrılmasında yönün belirlenmesi çok önemlidir; çünkü atom yapısı nedeniyle elmas, sekiz yüzlü kristalin yüzeylerine paralel olarak dört yönde dilimlenebilir. Bu etkenleri göz önüne alan tasarımcı, elmasın nasıl kesileceğine karar vererek dilimleme ya da kesme noktalarını işaretler.
Dilimleme
Tasarımcı taşın dilimlenmesine karar vermişse, elmas dilimciye gider. Büyük elmaslar çoğunlukla önce dilimlenerek kesime uygun biçimde parçalara ayrılır. Taş çok büyük ve değerliyse dilimleme çok daha önemli bir işlemdir. Çünkü tasarımcının ya da dilimleyicinin yapacağı bir hata, taşı darmadağın edebilir. Taşın dilimleneceği yeri gösteren çizgi boyunca kesici alet olarak kullanılan başka bir elmasla bir çizik oluşturulur. Sonra elmas ahşap bir takozda bulunan “V” biçiminde bir oyuğa yerleştirilir; çiziğin üstüne konan çelik bir kamaya bir tokmakla sertçe vurularak taş çizik boyunca ikiye ayrılır.
Kesme
Elmas kesiminde üçüncü ya da dilimlere ayırmaya gerek yoksa ikinci aşama kesmedir. Kesici bıçak bir yatay mil üstünde dakikada 4 bin devir yapan, fosforlu tunçtan, kâğıt inceliğinde bir disktir. Kesilecek elmas bir mengeneye yerleştirilir. Bıçağın kenarı elmas tozuyla keskinleşir ve kesme işlemi ilerledikçe bıçak kesilen elmas kristalleriyle kendini yenilemeye devam eder. Bıçak 1 kıratlık ham elması 4 saatle 8 saat arasında keser, sert bir noktaya rastlarsa bu işlem çok daha uzun sürebilir.
Tıraşlama
Yuvarlak bir taşın kesiminde bundan sonraki aşama tıraşlamadır. Bir torna tezgâhının aynasına yerleştirilen elmas dönerken, uzun saplı bir mengeneye sıkıştırılmış başka bir elmasın buna sürtül- mesiyle, yavaş yavaş konik bir biçim alır. Tıraşlamada değişik kesimler elde etmek için taş, torna tezgâhının aynasının merkezi dışında bir noktaya yerleştirilir.
Fasetaların oluşturulması
Tıraşlama işleminin ardından, önce elmasa pırlanta kesimini verecek 18 temel faseta oluşturulur. Eğer 58 fasetalık pırlanta kesimi verilecekse, bundan sonra taş öbür 40 fasetayı yapacak ve parlatacak olan pırlanta ustasına gider. Fasetaları oluşturmak ve parlatmak için taş, kurşun bir yuvaya ya da mekanik bir mengeneye yerleştirilerek, elmas tozuyla yüklenmiş, dökme demirden yatay bir çarka tutulur. Bu işlerin tümü, özellikle de fasetaların oluşturulması büyük bir ustalık gerektirir; çünkü en fazla parlaklığın verilebilmesi faseta açılarının kesin bir düzen izlemesiyle, simetrinin korunabilmesi de faseta boyutlarının çok duyarlı biçimde ayarlanmasıyla olanaklı kılınabilir.
En yaygın kesim, 58 fasetalı yuvarlak bir taş olan pırlanta kesimdir. Yuvarlak bir elmasın yalnızca 8/8 faseta oluşacak biçimde kesilmesi basit kesimdir. Yuvarlak pırlanta ya da basit kesim dışındaki bütün kesme üslupları fantezi kesim olarak bilinir. Bunun başlıcaları buget biçimli, kalp biçimli, armut biçimli ve üçgen biçimli kesimler ile markiz ve zümrüt kesimidir.
kaynak: Ana Britannica
BAKINIZ Elementler - Karbon Son düzenleyen Safi; 13 Temmuz 2017 00:11
Hayatın ne anlamı var.. Yanımda sen olmayınca....
