ŞEHİTLERİMİZ
2. 1915-Çanakkale Savaşında Şehit Olan Subaylarımızdan Bazıları
ADI & MEMLEKETİ
1. Bnb. Saffetoğlu Raşit Gelibolu 2. Bnb. Hüseyinoğlu İ. Hikmet Kanlıca 3. Yb. Dursunoğlu Cemil Batum 4. Yb. Salihoğlu Tevfik Dersaadet 5. Yb. Süleymanoğlu Mehmet Gemlik 6. Yb. İsaoğlu H. Sabri Manastır 7. Yb. Alioğlu Seyfettin Vodina 8. Ütğm. Hasanoğlu A. Tevfik Yemen 9. Bnb. İshakpaşaoğlu Rıfat Dersaadet 10. Yzb. Abdullahoğlu Abdülkadir Şam 11. Yzb. Mehmetoğlu M. Rıza Samsun 12. Yzb. Zekeriyaoğlu M. Sami Üsküp 13. Bnb. Hüsnüoğlu Şefik Şemni 14. Yzb. Ziyaoğlu Y. Cemal Gelibolu 15. Yzb. S. Mahmutoğlu Hasan Sungurlu 16. Bnb. Mehmetoğlu H. Zihni Tiran 17. Bnb. İsmailoğlu M. Sabri Edirne 18. Alb. Nuranoğlu M. Faik Vorça 19. Bnb. İbrahimoğlu Halil Hırkaişerif 20. Bnb. İbrahimoğlu A. Hulusi Kudüs 21. Yb. Yusufoğlu A. Fahri Drama 22. Bnb. H. Mehmetoğlu A. Ulvi Trablusgarp 23. Bnb. Selimoğlu M. Nuri Hadim 24. Yb. Saimoğlu Rauf Girit 25. Üstğm. İsmailoğlu Ali Rıza Ünye 26. Ütğm. Mehmetoğlu İbrahim İşkorda 27. Ütğm. Ahmetoğlu M. Kazım Zeyrek 28. Ütğm. Hayrioğlu Alisbarı Trablusgarp 29. Tğm. İ. Ethemoğlu H. Furat Selanik 30. Ütğm. A. Rızaoğlu H. Sabri Silistre
3. 1915-Çanakkale Savaşı' nda Şehit Olan Neferlerimizden Bazılar
Adı Doğumu Ş. Yaşı Memleketi 1. Mesutoğlu Mehmet 1893 (1309) 22 Adana-Ceyhan 2. Himmetoğlu İsa 1893 (1309) 22 Adıyaman-Besni 3. MusaoğluŞehmus 1892 (1308) 23 Adıyaman-Gerger 4. Yaşaroğlu Yusuf 1896 (1312) 19 Afyon-Dazkırı 5. Mesutoğlu Salih 1893 (1309) 22 Ağrı-Merkez 6. İsmailoğlu Atilla 1890 (1306) 25 Amasya-Merkez 7. Seyfioğlu Nizam 1896 (1312) 19 Ankara-Merkez 8. Arifoğlu Salih 1893 (1309) 22 Antalya- Alanya 9. Şerefoğlu Namık 1892 (1308) 23 Artvin-Ardanuç 10. Niyazioğlu Sadık 1895 (1311) 20 Aydın-Merkez 11. HüseyinoğluAhmet 1896 (1312) 19 Balıkesir-Merkez 12. Rızaoğlu Durmuş 1890 (1306) 25 Bilecik-Merkez 13. Şehmusoğlu Şifo 1893 (1309) 22 Bingöl-Karlıova 14. Şabanoğlu Şakir 1894 (1310) 21 Bitlis-Merkez 15. Durmuşoğlu-Ali 1896 (1312) 19 Bolu-Merkez
ŞEHİTLİKLERİMİZ VE ANITLARIMIZ
İsimsiz Yüzbaşı Şehitliği:
Çanakkale savaşlarını kanları ile tarihe yazan kahraman şehitlerimizin isimsiz yüzbaşı şehitliği;Eceabat'tan Kilitbahir'e giderken oradaki milli park yol kenarındadır.
İsimsiz topçu Yüzbaşı Şehitliği:
Eceabat ile Kilitbah ir arasındaki Değirmen Burnundadır.
Havuzlar şehitliği:
21 Haziran 1915'te Kerevizde de yapılan savaşlarda 6. 000 tane kahramanımız şehit olmuştur. Bu şehitlerimizin kemikleri toplanarak havuzlar mevkine getirilerek buraya gömülmüştür. Çanakkale Şehitlerine yardım derneği tarafından 1961/1962 de anıt yapılmıştır.
Sargı Yeni Şehitliği:
Akıtepe köyündedir. Seddülbahir bölgesi savaşlarınd yer alan 18bin askerimiz tedavi görürken İngilizlerin saldırısına ve ayrıca İngiliz donanmasının bombardımanına maruz kalarak şehit olmuşlardır. 1995'te Sargı Yeri Şehitliği yapılmıştır. Harfiyat sırasında çıkan şehitlerimizin kemikleri mezarlara konmuştur. Burada 300 er ve 60 subay olmak üzere toplam 360 şehidimizin isimleri mezar taşlarına yazılmıştır.
Son ok Anıtı:
Alçıtepe köy mezarlığının yanındadır. 3. kirte alçıtepe savaşında şehit düşen
9. 000 şehidimiz adına yapılmıştır.
Nuri Amut Anıtı:
28 Haziran 1915'te Sığındere savaşlarında şehit edilen 10. 000 şehidimiz adına Gelibolu 2. kolordu komutanı Nuri Yamut tarafından yapılmıştır. Saroz Körfezine hakim bir tepededir.
Çanakkale Şehitleri Anıtı Şehitliği:
Vatan,namus,din uğruna canlarını vermek pahasına imparatorluğun dört bir yanından Traslusgarp, Cezayir,Silistire, Şam,Selanik, İşkodra, Kudüs, Üsküp'ten gelen kahramanlarımız adına mayıs 1992 de yapımı tamamlanan bu şehitlikte 600 tane şehidimizin adları vardır.
Çanakkale Şehitleri Abidesi:
Çanakkale şehitler anıtı Türk'ün tükenmezliğinin simgesi, birlik ve beraberliğimizin kanıtıdır. Çanakkale savaşlarında şehit düşen yaklaşık 253 bin şehidimizi simgeleyen abidelerin en görkemlisidir. Bu anıt, hepimizin gönlünde geleceğe güven yansıtan, Türk milletinin en zor döneminde bile yedi düveli dize getirebileceğini ve yüz binlerce şehit pahasına vatan topraklarını ebediyen koruyacağını gösteren anıtımızdır. Bu anıtımız ilk olarak Gelibolu Yarımadasında Alıçıtepe'de yapılması planlanmış ancak arazinin bozuk olması ve denize uzak olmasından dolayı vaz geçilmiştir. Daha sonra Hisarlık burnunda Morto'ya hakim 50 metre rakımlı olan Hisar Burnuna yapılmıştır. 1952'de yapımına karar verilmiştir. 19 Nisan 1954'te temeli atılmıştır. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı (müteahhitlerin yolsuzlukları, yeterli miktarda para bulunamaması gibi) birkaç defa yapımı durmuştur ve nihayet 15 Mart 1958'de sadece gövde kısmı yapılabilmiştir.
Bu anıtımız 1960'da tamamlanmıştır. 25x25 m kaide üzerine 4 ayak üzerine oturtulmuş ve 41. 70 metre yüksekliğindedir.
İlk Şehitler Şehitliği ve Anıtı:
3 Kasım 1914'te İtilaf devletleri donanmasından 6 kruvazörün yapmış olduğu bombardıman sonucunda bir mermi kale içi cephaneliğine isabet etmiş ve infilaklar sonunda 5 subay ve 81 erimiz şehit olmuşlardır. Bunlar Çanakkale savaşlarının ilk şehitleridir. Bu şehitlerimiz adına Seddülbahir Kalesi önünde 1986 yılında anıt yapılmıştır.
Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı:
25 Nisan 1915 Ertuğrul koyundan çıkartma yapan düşman kuvvetine 63 kişilik takımı ile karşı koyan Ezineli Yahya Çavuş güneş batana kadar karşı koymuştur. İngilizler buradaki mücadelede de Generalleri Napier'i kaybetmişlerdir.
Yahya Çavuş Şehitlik anıtı Ertuğtul koyuna hakim bir tepeye yapılmıştır.
Gözetleme Tepe Şehitliği ve Anıtı:
Saroz körfezine hakim bir tepede gözetleme yaparken şehit olmuşlardır ve bunlar adına 1939 da anıt yapılmıştır. İsimleri belli olmayan üç tane mezar vardır.
Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı:
Kanlı sırta çıkarken sağ taraftadır. 1995 te yapılmıştır. Hikayesi şudur;Kanlı sırtta yapılan siper muharebelerinde süngü taarruzu devam ederken 8-10 m. mesafeli olan Türk ve düşman siperleri arasında saha bir anda şehidi ölü ve yaralıları toplama antlaşmaları yapılır. Bir süre sonra sakin olan sahaya Mehmetçiğimiz ızdırap çekmekte olan Anzak subayını bir ana şefkatiyle kucaklar ve düşman siperleri üzerine bırakarak geri döner. O kahraman Mehmetçiğin cesareti,insan sevgisi,centilmenliği günlerce savaş alanlarında konuşulmuştur.
Kanlı Sırt Anıtı Kanlı sırta çıkarken sağ taraftadır. Bu sırtlarda çok şiddetli çarpışmalar yapılmıştır. 1520 şehit ve 4750 yaralı vermemize rağmen kanlı sırt kahramanca savunulmuştur.
Arıburnu Şehitliği:
Bomba sırtında savaşırken şehit olan 628 kahraman şehidimiz adına 12 Aralık 1932'de yapılmıştır. Bu şehitliğimizin yapımı sırasındaki kazılarda İngiliz Yüzbaşı Waiters ve 57. alay 6. bölük komutanı Erzincanlı üst teğmen Mustafa Asım beyin iskeletleri yan yana ve yanlarında mataraları ile bulunmuşlardı. Bu şehitlerimiz bulunduğu gibi gömülmüştür.
Mehmet Çavuş Anıtı:
Mehmet Çavuş ve takım arkadaşlarının üstün başarıları sonucunda bu tepeyi kahramanca savunmuşlardır. Bu tepe onların anısına cesarettepe olarak anılır.
Conk Bayırı Anıtları:
Savaşlarının en şiddetli ve kanlı cephelerinden biridir. Çok sayıda Mehmetçiğimiz şehit olmuştur. Burada yapılan kahramanlıklar ve şehitlerimiz adına 5tane anıt dikilmiştir.
1. Anıt:
M. Kemal Atatürk 25 nisan 1915 sabahı Conkbayırı'na doğru ilerleyen düşmana karşı 57. p. alayı ile taarruz başlarken: "ben size taarruzu emretmiyorum,ölmeyi emrediyorum,biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler gelir,başka komutanlar hakim olabilir"emrini vermiştir. Bu coşku ile şahlanan Mehmetçikler donanmanın yoğun ve etkili ateşi altında yılmadan sürdürdükleri taarruzlarıyla düşmanı esaret tepeye kadar geri atmışlardır. (anıt yazıtı)
2. Anıt:
10 Ağustos 1915 sabahı Türk karşı taarruzu siperler yakın olduğu için süngü hücumu ile başlamıştır. Düşman donanma topçunun yoğun ateşi altında cehennemin bir alan Conbayırı' ndaki muharebeler sırasında gözetleme yerinden bir an bile ayrılmayan Anafartalar Grup komutanı albay Mustafa Kemalin bir şarapnel misket ile parçalanan cep saati hayatını kurtarmıştır,ve düşman bu taarruz sonunda Ağıl Deresinde kadar geri atılmıştır. (anıt yazıtı)
3. Anıt:
Düşman kuvvetlerinin;Gelibolu Yarımadasının en önemli bölgesi ve doruk noktası olan Conbayırı ele geçirerek Türk kuvvetlerini ikiye bölmek ve Çanakkale boğazını ele geçirmek amacı ile giriştikleri devamlı saldırıları kahraman Türk askerinin büyük cesaret ve gayretle yaptığı savunma karşısında başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu bölgedeki cereyan eden muharebelerde Türk ordusu 9200 şehit düşman 12000 kayıp vermiştir. (anıt yazıtı)
4. Anıt:
Arı burnundaki düşman kuvvetleri aldıkları takviyeyle daha da güçlenmiş olarak 6 Ağustos günü Conkbayırı'nda doğru yeniden taarruza başlamışlardır. Gece gündüz aralıksız devam eden kanlı muharebeler sonunda iki tarafta ağır kayıplar vermiş,Türk askeri düşmanı 9 Ağustos 1915 akşamı Conkbayırı tepeler hattına 25 m mesafede durdurmayı başarmıştır. (anıt yazıtı)
5. Anıt:
19. Piyade Tümen komutanı kurmay yarbay M. kemal Atatürk 25 Nisan 1925 günü düşmanın Arıburnu'na çıkartma yaptığını öğrenince kendi insivatiyle 57. piyade alayını bölgeye sevk etmiş bu arada kıyı örtmesi yapan cephanesi bitmiş çok az sayıda ere yaptıkları süngü hücumu ile kazanılan zaman içinde yetişen alaya mevzi aldırarak düşmanı conkbayırı'na ulaşmadan durdurmayı başarmıştır. (anıt yazıtı)
Kemal Yeri Anıtı:
Conkbayırı ile Kemal yeri arasında bir yerdedir. Bu anıtta Atatürk'ün askerlerine verdiği emir bulunmaktadır.
"Benimle beraber burada muharebe eden bütün askerler kesin olarak bilmelidir ki bize verilen namus görevini eksiksiz yapmak için bir adım geri gitmek yoktur. Uyku,dinlenme aramanın bu dinlenmeden yalnız bizim değil,bütün milletimizin sonsuza kadar yoksun kalmasına neden olacağını hepinize hatırlatırım"M. Kemal Atatürk (anıt yazıtı)
Kabatepe Arıburnu Sahil Anıtı:
Takım komutanı asteğmen Muharrem adına Kabatepe sahiline dikilmiştir. Üzerindeki yazı şudur;
"27. piyade alayının 8. bölüğünden 1. takım 25 nisan 1915 günü sabaha karşı Anzak kolordusunun 1500 kişilik ilk kademesine ağır kayıplar verdirerek kıyının dik yamaçlarına sığınmak zorunda bırakmıştı. "(anıt yazıtı)
İngilizce Türk Anıtı:
Çanakkale savaşlarından sonra 1934'te ölülerini ziyarete gelen yabancı ailelere hitap etmek üzere Atatürk'ün kaleme aldığı
"Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar,burada bir dost vatanın toprağındasınız,huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçiklerle yanyana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar,göz yaşlarınızı dindiriniz,evlatlarınız bizim bağımızdadır,huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır. Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır. "(Atatürk)
Yusufçuk Tepe Anıtları:
1. Anıt:
Arıburnu cephesindeki Türk kuvvetlerini kuşatmak için 7 Ağustos 1915 günü Anafartalar limanına çıkan düşman kuvvetleri zayıf gözetleme birlikleri zayıf gözetleme birlikleri karşısında İsmailoğulları ve Yusufçuk tepelere kadar ilerlediler. (anıt yazıtı)
2. Anıt:
Anafartalar grubu komutanı Albay Mustafa Kemalin komutasındaki Türk kuvvetleri 9-12 Ağustos 1915'te yapılan 1. Anafarta Muharebesi sonucunda düşman kuvvetlerini yenerek kireç tepe ve mest an tepe hattına attı. (anıt yazıtı)
3. Anıt:
İki tarafın daha büyük kuvvetleri ile 21-22 Ağustos 1915 günü yapılan 2. Anafarta Muharebesi sonunda düşmanın Sivri Tepe ve Mestan Tepe hattında taarruz gücü kırıldı. Bu muharebelerde Türkler 8155 şehit düşmanda 19. 850kayıp verdi. (anıt yazıtı)
Kireçtepe Anıtı:
6-8 Ağustos 1915'te Gelibolu ve Bursa Jandarma Taburları'nın kahramanca çarpışan üç bölüğü iki tugay gücüne ulaşan İngiliz kuvvetlerini Karakol Dağı ve Kireçtepe'de durdurup Anafartalar grubunun kuzey yanını korumuştur. "(anıt yazıtı)
Büyük Kemikli Anıtı:
1915 yılının 25 Nisan sabahı Arıburnu'na 6-7 Ağustos gecesinde Anafartalar limanına çıkan düşman kuvvetleri aylar süren muharebelerden sonra Gelibolu yarımadasındaki Türk savunmasının geçilemeyeceğini anlayarak 20 Aralıkta bu cepheleri boşalttı. (anıt yazıtı)
Yarbay Halit Bey ve Yarbay Ziya Beyin Mezarları:
11 Ağustos 1915'te Bomba Sırtında Şehit olan 20. Alay komutanı yb. Halit bey ile 11 Ağustos 1915'te Ama derede şehit olan 21. alay komutanı yb. Ziya beyin mezarları ana fartalar köyü mezarlığındadır.
Akbaş Şehitler Anıtı:
1915 yılında Çanakkale savaşlarında şehit olan 7. tümen hatırasına Akbaş köyünde 1945 yılında yapılmıştır.
Hastana Bayırı Şehitliği:
Çanakkale savaşlarında ağır olarak yaralanan askerlerimiz Hastane bayırındaki hastaneye getirilmişler. Ancak kurtarılamayarak şehit olmuşlardır. Bu şehitliğimiz Çanakkale'nin Anadolu yakasında Hastane bayırındadır.
Hasan Mevsuf Şehitliği:
18 Mart 1915 deniz savaşında bu bataryanın gözetleme yerine isabet eden bir düşmanın mermisi ile şehit olan Bataryası kumandanı Hasan ve tarassut subayı Mevsuf ve dört erimiz şehit olmuştur. Bunlar anısına Çanakkale Dardonos'ta denize hakim bir tepede anıt yaptırmıştır.
Hamidiye Şehitliği:
18 Mart 1915 te ölen Türk şehitleriyle birlikte Alman ölüleri de vardır. Almanlar kendi ölülerinin kemiklerini toplayarak İstanbul'a getirmişler ve Alman Elçiliğinin bahçesine gömmüşlerdir.
Kumkale Şehitliği:
25 Nisan 1915 sabahı Anadolu sahillerine çıkan düşman kuvvetlerine karşı koyan ve 28-30 Nisan 1915'te düşmanın denizden açtığı ateş sonucu şehit olan 14 batarya personelinin mezarı vardır. Şehitlik İntepe'dedir ve 1983'te yapılmıştır.
Lapseki Çardak Arıburnu Şehitliği:
1915'te Çanakkale savaşlarında yer alan askerlerimiz getirildikleri Çardak Harp Hastanesinde kurtarılamayarak şehit olmuşlardır. 2030 şehidimiz bulunmaktadır. İsimleri belli değildir. Bunlar anısına 1940'ta anıt yapılmıştır. Anıt Çanakkale Biga yolu üzerinde Çardak kasabasındadır.
Biga Namazgah Şehitliği:
1915 Çanakkale savaşlarında Biga'da bulunan 1850 yataklı Harp hastanesinde sevk edilen ve ancak kurtarılamayarak şehit olan 173 askerimizin mezarları vardır. Şehitliğimiz Biga'dadır.
Vatanı, namusu, dini için imparatorluğun dört bir yanından gelerek kahramanca ölmek var dönmek yok diyerek canlarını bu vatan uğruna seve, seve veren kahraman şehitlerimizi rahmetle anıyoruz ve huzurlarında saygıyla eğiliyoruz. Ruhlarınız şad olsun!
KAYNAKÇA
1- İslam Ansiklopedisi: 3. Cilt. Çanakkale Maddesi
2- Prof. Dr. Abdurrahman Güzel; Türk Edebiyatında Çanakkale Zaferi, Çanakkale, 18 Mart 1996
3- Fehmi YILMAZ: Ög. Kd. Alb. , Çanakkale Muharebeleri 75. yıl Armağanı, Gn. Kur. ATEŞE Bşk. lığı 1. AS. T. Krl. Bşk.
4- Şemseddin ÇAMOĞLU; Çanakkale Boğazı ve Savaşları, İstanbul 1962.
5- Salih Zeki ULUARSLAN; Çanakkale Savaşları ve Gezi Rehberi, Çanakkale 2001
6- Ekrem BOZ; Adım Adım Çanakkale Savaş Alanları, Çanakkale 1998
7- Aksiyon Dergisi; 13 Mart 1999, sayı 2
