Kenan Evren

EVREN (Kenan)

Ahmet Kenan Evren
türk asker ve devlet adamı
(17 Temmuz 1917; Alaşehir, Manisa - 9 Mayıs 2015; Ankara)

Topçu asteğmeni olarak Harp okulu'nu (1938), sonra Topçu okulu'nu (1940) bitirdi. Harp akademisinde eğitim gördü (1946-1949). Kurmay yüzbaşı olarak Genelkurmay eğitim şubesi kısım amirliği, 1. Ordu harekât başkan yardımcılığı ve Harp akademisi'nde öğretmenlik yaptı.

Kore'de 9. Kore türk tugayı harekât ve eğitim şube müdürlüğü ve Kurmay başkanlığı görevini üstlendi (1958 -1959). Ordudonatım okulu harekât başkan yardımcılığı, 2. Ordu harekât eğitim başkanlığı görevlerinde bulundu. 227. Piyade alay komutanlığı, IX. Kolordu kurmay başkanlığı, Kara kuvvetleri okullar daire başkanlığı yaptı. 1964'te tuğgeneralliğe, 1967'de tümgeneralliğe yükseldi.

Bu rütbedeyken 58. Er eğitim tümen komutanlığına, sonra da 2. Ordu kurmay başkanlığına atandı. Korgeneral oldu (1970). II. Kolordu komutanlığı, Kara kuvvetleri komutanlığı kurmay başkanlığı görevlerini üstlendi. Orgeneralliğe yükselerek (1974) Genelkurmay ikinci başkanlığına atandı. Ege ordu komutanlığı (1976 -1977), Kara kuvvetleri komutanlığı (1977 -1978) yaptı. 6 mart 1978'de Genelkurmay başkanlığına getirildi. Aralık 1979'da kuvvet komutanlarıyla birlikte imzalayarak cumhurbaşkanı Korutürk'e gönderdiği uyarı mektubunda iki büyük siyasal partinin ülkenin sorunlarının çözülmesinde uzlaşmaya varmalarını, ülkeyi birlikte yönetmelerini öneriyordu. Zafer bayramı da layısıyla radyo ve televizyonda yayımlanan konuşmasında (30 ağustos 1980) alınmasını gerekli gördüğü önlemleri dile getirdi.

12 Eylül 1980'de Silahlı kuvvetler, emir ve komuta zinciri içinde yaptıkları bir harekâtla yönetime elkoydu. Evrenin baş
kanlığında kuvvet komutanları ve jandarma genel komutanının katıldığı Milli güvenlik konseyi (MGK) oluşturuldu. MGK ve Genelkurmay başkanlığının yanı sıra devlet başkanlığı görevini de üstlendi. MGK başkanı imzasıyla yayımladığı bildiride, Türkiye'nin iç ve dış düşmanların tahriki içinde olduğunu, devletin başlıca organlarının işlemez duruma getirildiğini, siyasal partilerin kısır çekişmeier içinde bulunduğunu, ülkenin savaş eşiğine getirildiğini belirtiyordu. Parlamento ve hükümeti feshetti, bütün yurtta sıkıyönetim ilan etti. Deniz kuvvetleri eski komutanı emekli oramiral Bülent Ulusu'ya hükümeti kurma görevi verdi (20 eylül).

Devlet başkanı Evren yurt gezilerine çıkarak 12 Eylül harekâtının amaçlarını halka anlattı. 12 Eylül harekâtının birinci yıldönümünde Danışma meclisi’nin toplanacağını açıkladı. Üyeleri MGK tarafından seçilen Danışma meclisi'nce hazırlanan ve MGK'ce denetlenen anayasanın kabul edilmesi için yoğun bir propaganda kampanyası yürüttü. Halkoyuna sunulan anayasa kabul edildi (7 kasım 1982). Evren, yeni anayasanın 1. geçici maddesi uyarınca Türkiye'nin yedinci cumhurbaşkanı oldu; MGK ve Genelkurmay başkanlığını da sürdürdü. 1982 Anayasası'yla cumhurbaşkanının yetkileri genişletildi.

Cumhurbaşkanı

Evren 14 ocak 1983'te İstanbul ÜniversiteSİ’nin fahri profesörlük ve hukuk doktorluğu unvanlarını aldı. 1 temmuz 1983'te Genelkurmay başkanlı ğı görevini Kara kuvvetleri komutanı ve MGK üyesi orgeneral Nurettin Ersin'e devretti. Askerlikten emekliye ayrıldı.

12 Eylül harekâtıyla başlayan dönemde demokrasiden uzaklaşılması Avrupa ülkelerinde tepkiyle karşılandı. Buna karşılık ABD ile ilişkilerde yakınlaşma oldu. Yunanistan'ın NATO'nun askeri kanadına dönmesi için kolaylık gösterildi. Özellikle Ortadoğu ülkeleriyle yakınlaşma başladı. Pakistan devlet başkanı Ziya ül-Hak ile Evren arasında karşılıklı ziyaretlerle pekişti rilen büyük bir dostluk kuruldu. Eylül 1982'de bir Uzakdoğu gezisine çıkan Evren, Bangladeş, Pakistan, G. Kore, Çin ve Endonezya’yı ziyaret etti. Bu ülkelerle Türkiye arasındaki ilişkilerin gelişmesinde önemli bir adım atılmış oldu. Ocak 1984’te toplanan IV. İslam zirve konferansı'na Türkiye ilk kez cumhurbaşkanı düzeyinde katıldı.

Evren konferans başkan yardımcısı seçildi. İslam konferansı örgütü ekonomik ve ticari işbirliği komitesi başkanı olarak, İslam ülkeleri arasında ekonomik bağların güçlendirilmesini, alınan kararların bir an önce uygulamaya konmasını istedi (15 kasım 1984). V. İslam zirve konferansı’na katılan Evren, konferansın sonuç bildirisinde, Kıbrıs Türkleri ve Bulgaristan’daki türk azınlığın durumu gibi konulara yer verilmesinde etkin rol oynadı (30 ocak 1987). 1989'da cumhurbaşkanlığı sona erdi. 1990'da Atatürk Uluslararası barış ödülü'ne layık görüldü.

Evren Kenan

(d. 17 Temmuz 1917, Alaşehir, Manisa - Mayıs 2015, Ankara)
asker ve devlet adamı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin yedinci cumhurbaşkanıdır.

İlkokulu Alaşehir’de, ortaokulu Manisa’ da, liseyi İstanbul’da okudu. 1938’de Kara Harp Okulu’nu bitirerek topçu asteğmen, Şubat 1939’da teğmen oldu. 1940’ta Topçu Okulu’nu bitirdikten sonra çeşitli birliklerde görev yaptı. Ağustos 1942’de üsteğmenliğe yükseldi. 1949’da kurmay yüzbaşı olarak Kara Harp Akademisi’ni bitirdi. Daha sonra Genelkurmay Eğitim Şubesi kısım amirliği, 1. Ordu Harekât Dairesi başkan yardımcılığı yaptı, Kara Harp Akademisi’nde öğretmenlik etti. 1958-59 yıllarında Türk Tugayı’nda harekât ve eğitim şube müdürü ve kurmay başkanı olarak Kore’de bulundu. Türkiye’ye döndükten sonra 1959-61 arasında Ordu Donatım Okulu kurmay başkanlığı ve 2. Ordu harekât eğitim başkanlığı görevlerini üstlendi. 227. Piyade Alayı komutanlığı, 9. Kolordu kurmay başkanlığı, Kara Kuvvetleri Okullar Dairesi başkanlığı yaptı. 1964’te tuğgeneral, 1967’de tümgeneral oldu. 58. Er Eğitim Tümeni komutanlığı ve 2. Ordu kurmay başkanlığı görevlerine atandı. 1970’te korgeneralliğe yükseldi. 2. Kolordu komutanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Denetleme Kurulu başkanlığı görevlerinde bulundu. 1974’te orgeneral olarak Genelkurmay ikinci başkanlığına getirildi. 1976-77 yıllarında Ege Ordusu komutanlığı, 1977-78 yıllarında da Kara Kuvvetleri komutanlığı yapan Evren, 6 Mart 1978’de genelkurmay başkanlığına atandı.

Evren 12 Eylül 1980’de, silahlı kuvvetlerin emir komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği harekâttan sonra Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri komutanları ile jandarma genel komutanından oluşan Milli Güvenlik Konseyi’nin (MGK) başkanlığını ve devlet başkanlığını üstlendi. 23 Ekim 1981’de toplanan Danışma Meclisi ile MGK’dan oluşan Kurucu Meclis’in hazırladığı ve 7 Kasım 1982’de halkoyuna sunulan yeni anayasanın geçici 1. maddesi gereğince, yedi yıllık bir süre için Türkiye Cumhuriyeti’nin yedinci cumhurbaşkanı oldu, 1 Temmuz 1983’te genelkurmay başkanlığı görevini Kara Kuvvetleri komutanı Orgeneral Nurettin Ersin’e devrederek askerlikten emekliye ayrıldı.

Kenan Evren devlet başkanlığı ve cumhurbaşkanlığı sırasında yurt içinde ve dışında birçok geziye çıktı. 4. İslaıp Konferansı Teşkilatı zirvesine katıldı. İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi başkanlığını üstlen- 29 Evrengâbad di. 5. İslam Konferansı Teşkilatı zirvesinde Kıbrıs konusuna ve Bulgaristan’daki Türk azınlığın sorunlarına üye ülkelerin dikkatini çekti.

9 Kasım 1989’da görev süresi sona eren Evren cumhurbaşkanlığından ayrıldı. Anıları altı cilt olarak yayımlandı (Anılar, 1990-92).