Üvez (Sorbus) Nedir?

Üvez(Sorbus) 5-10 m yüksekliginde, Mayis-Haziran ayinda beyaz renkli çiçekler açan ve kisin yapragini döken agaçlar. Yapraklari 7-11 çift yaprakçiga parçalanmislardir. Meyveleri 10-20 mm çapinda, küre veya armut seklinde, yesilimsi sari veya kirmizimsi-esmer renkli olup, buruk lezzettedir. Türkiye’de 11 kadar üvez türü bulunur. Sarbus aucuparia türü kus üvezi olarak bilinir ve Kuzey Anadolu’da yaygindir. Sorbus domestica türü (üvez) Karadeniz bölgesinde tabiî olarak yayilis gösterdigi gibi meyveleri için birçok bölgede yetistirilir. Türkiye’de yetistigi yerler: Marmara ve Karadeniz bölgesi.
Kullanildigi yerler: Meyveleri parasorbinik asit, malik asit, sekerler (sorbos) sorbitanik asit, pectin karotensid ve vitamin C ihtivâ eder. Özellikle bir seker olan sorbos seker hastalari rejimi için iyi bir tatlandiricidir. Meyveleri ve yapraklari kabiz edicidir. Yine meyveleri idrar söktürücü, kadinlarda âdetleri kolaylastirici etkilere sâhiptir. Meyveler C vitaminince zengindir. Onlardan surup ve ekstraktlari hazirlanir. Yapraklarinin % 5’lik çayi seker hastaligina karsi kan sekerini düsürücü olarak kullanilmaktadir. Zararsizdir.


Üvez (Sorbus)

ÜVEZ a
1. Yalın ya da bileşik yapraklı, dal ucunda yalancı şemsiye halinde 5'li tipte toplu, çoğunlukla beyaz çiçekli, üzümsü meyveli ağaç ya da ağaççık. (Bil. a. sorbus; 80 tür, gülgiller familyası.)
2. Bu ağaçların meyvesi.

—ANSİkl. Kuzey yarıküre'nin değişik bölgelerinde yetişen üvezin Türkiye’de 6 türü, 2 alt türü ve 3 varyetesi bulunur. Kuş üvezi (Sorbus aucuparia) Orta ve Kuzey Anadolu ormanlarında görülür, 10-15 m uzunluğunda bir ağaçtır Çiçekleri beyazdır, meyveleri olgunlaşınca parlak açık kırmızı renk alır. Kuşlar tarafından tüketilir. Bazı ülkelerde süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Ak üvez (S. aria) kenarları tırtıklı, oval yapraklı, yuvarlakça meyveli bir ağaçtır; meyvesi olgunlaşınca portakal sarısı ya da açık kırmızı renk alır. Baltalıklarda ve korularda sık rastlanır. Odunu tornacılıkta kullanılır. S. torminalis, ova ve yamaçlardaki korularda yetişir. Yaprakları 3-5 loblu, meyvesi açık kahve renkli üzeri beneklidir. Odunu çok kıymetlidir, ince marangozlukta ve duyarlı gereçlerin yapımında kullanılır.
Üvezlerin en önemlisi ayva ağacına aşılanarak üretilen ve meyveleri için yetiştirilen bahçe üvezidir (S. domestica). Bahçe üvezi beyaz çiçekli, 5-10 m yükseklikte bir ağaçtır. Meyvesi 15-20 mm çapında küre ya da armut biçiminde yeşilimsi sarı-kırmızı ya da esmer-kırmızı renklidir. Olgunlaşınca taze olarak tüketildiği gibi kurutularak tedavi amacıyla da kullanılır. Kuru meyve, tanen (°/o 1-2), uçucu yağ, organik asitler (°/o 6-7) ve renk maddeleri içerir. Kendisi gibi tanen içeren yapraklar da (% 5) infuşyon halinde peklik verici olarak kullanılır, infusyonun diyabete iyi geldiği halk arasında bilindiği için şeker hastalığında da kullanılır. Bahçe üvezinin odunu da tornacılıkta ve ince marangozlukta kullanılır.