Karıncalar yönlerini nasıl bulur?

Karıncalar adımlarını sayıyor




Karıncalar uzun yola çıktıklarında yuvaya geri dönmek için, katedilen yolu attıkları adımlarını sa***** akıllarında tutuyor.

Yem avına çıkan karıncalar, yuvanın yolunu bulmak için insanlar gibi doğadan işaretlerden yararlanıyor. Bilim insanları, karmaşık doğal bitki örtüsünün içinde karıncaların yolunu nasıl bulduğunu araştırdı. Sonuçta, karıncaların attıkları adımları saydığı ve aynı ölçüde geri dönerek yuvaya ulaştıkları ortaya çıktı.

Bilim insanları, Sahra Çölü’nde yaşayan Cataglyphis fortis türüne ait karıncaları bir çizgi boyunca yürümelerini sağlayacak şekilde eğitti. Karıncalar yuvadan çıkarak 10 metre uzaktaki yeme doğru yol almayı öğrendiler.

Bilim insanları, deneyin birinci etabında yuvanın veya yemin yerini değiştirerek karıncaların reaksiyonlarını ölçümledi. Yem veya yuvanın yeri değiştirildiğinde karıncalar, alıştıkları mesafeyi katettikten sonra afallıyor ve yem veya yuvayı bulma ümidiyle etraflarını kontrol etmeye başlıyorlar. Bu bulgu karıncaların mesafeyi öğrendiği şeklinde yorumlandı.

BACAK BOYUNA İNCE AMELİYAT

Almanya’dan Ulm, İsviçre’den Zürich Üniversitesi uzmanları, deneyin ikinci etabında bir ameliyatla karıncaların yarısının ayaklarına fizyolojilerine uygun bir materyelden eklemeler yaparak bacak açış mesafelerini uzattı. Denek karıncalarının diğer yarısının ise, ayakları bir operasyonla kısaltıldı. Bacak açış mesafelerinin değiştirilmesindeki amaç, denek karıncaların birinci etapta öğrendikleri mesafeyi ölçüp ölçmediklerini gözlemlemek.

KARINCALAR YENİ BACAK BOYUNA ALIŞIYOR

Bacak boyları değişen karıncalar, orijinal yuva-yem mesafesini katettiklerini düşündüklerinde her zamanki gibi duruyor ve aranmaya başlıyor. Ancak bacak boyları uzun olanlar, yemi geçiyor, kısa olanlar ise yeme ulaşmamış oluyor. Ancak karıncalar zamanla yeni ayak boylarına alıştıklarında, adım atışlarını yeniden uyarla***** yuva-yem mesafesini yeniden öğreniyorlar.

MESAFE ÖLÇÜTÜ ADIM SAYISI

Araştırma ekibi başkanı Ulm Üniversitesi nörobiyoloğu Harald Wolf, karıncaların attıkları adımı saydıklarını öne sürüyor. Dr. Wolf, deneyin gelecek aşamalarında karıncaların adım sayısını saymanın yanı sıra buna dayalı olarak uzaklık tahmini yapıp yapmadıklarını da araştıracaklarını dile getiriyor.

Karıncalar yönlerini nasıl tayin eder?

Yön bulabilmek için pusulaya, bir de haritaya ihtiyaç vardır. Harita insana nerede olduğunu, pusulaysa nereye gideceğini gösterir. Tunus'un Akdeniz kıyısındaki Mahore's yakınlarında yaşayan siyah çöl karıncası ise, bunların hiçbirini kullanmamasına karşın yönünü hatasız olarak belirleyebilmektedir.
Karınca, sabah güneşinin yükselmesiyle birlikte 70 °C kadar yükselen çöl kumunun sıcağında, besin aramak için yuvasından çıkar.
Çöl karıncası yuvasından, 200 metre uzağa kadar varabilen bir alanda sık sık durarak ve olduğu yerde dönerek dolambaçlı bir yol izler. Ama bu zikzakların bütün karmaşıklığına rağmen, yiyeceğini bulduğunda, hemen yuvasına doğru düz bir çizgi şeklinde bir rota izleyerek yola koyulur. Karıncanın bu yolculuğu, boyu ile kıyaslandığında, bir insanın çölde 35-40 km. dolaştıktan sonra, pusula vs. kullanmadan başladığı noktaya doğrudan dönmesine denk bir yolculuktur.
Çöl gibi bir arazide yön belirlemeye yarayan işaretlerin azlığı düşünüldüğünde, -ki karıncanın yolda gördüğü işaretleri hafızasında tutup, yolunu onlara bakarak bulması da başka bir mucize olurdu- karıncanın başardığı işin önemi daha iyi anlaşılacaktır.
Karıncanın ne bir pusulası ne de haritası vardır. Ancak gözlerine Allah'ın yerleştirdiği yön tayin sistemi bütün bu aletlerden üstündür. Karıncanın gözleri insanların sahip olmadığı bir özelliğe sahiptir: Çöl karıncası da önceki sayfalarda örnek verdiğimiz yer örümcekleri gibi ışığı polarize edebilir. Bu işlem sırasında bizim göremediğimiz bazı ışınları görür ve bunları kullanarak çevresine baktığı her an kuzey-güney şeklinde kesin bir yön tayini yapabilir. Böylece her an yuvasının hangi tarafta olduğunu tahmin eder ve geri dönerken hiçbir zorluk çekmez. Bir karıncanın insanların bile yeni haberdar olduğu ışığın polarizasyon özelliğini bilmesi nasıl açıklanabilir? Üstelik karınca bundan bir pusula gibi faydalanmaktadır. Bütün bunları karıncanın kendisinin biliyor olması elbette ki mümkün değildir.
Şüphesiz karıncanın sahip olduğu bu kompleks göz yapısını rastgele oluşan tesadüflerle açıklamak imkansızdır. Tüm çöl karıncaları dünyadaki ilk günlerinden beri bu özellikte gözlere sahiptir.

Karıncalar Yön Bulmak için Güneş'in Konumunu Kullanıyor!

Bilim adamları, karıncaların yön bulmak için Güneş'in konumunu ve çevredeki görsel verileri kullandığını keşfetti. İngiltere'nin Edinburg Üniversitesi araştırmacıları, karıncaların yön bulma yöntemi üzerine yaptıkları deneylerde, türün hareket yönünü bedensel konumdan ayırabildiğini, dolayısıyla geri geri giderken ve hatta kendi etrafında dönerken dahi rotadan sapmadan ilerleyebildiğini belirledi.

Araştırmacılar, karıncaların yön bulmak için Güneş'in konumunu ve etraflarındaki görsel verileri kullandığını ancak bunları bir kez hafızaya aldıktan sonra, gövdeleri ve alıcı konumları ne yönde olursa olsun aynı rotayı izlemeye devam edebildiğini keşfetti. Karıncaların bir engelle karşılaşması halinde ise durup ortam verilerini hızla yeniden gözlemledikten sonra yoluna devam edebildikleri tespit edildi. Karıncaların yön bulma bakımından böcekler içinde benzersiz bir yeteneğe sahip olduğunun altını çizen Edinburg Üniversitesi Enformatik Fakültesi Öğretim Üyesi Profesör Barbara Webb, karıncaların sürücüsüz araçlar gibi hareket edebildiğini kaydetti.

Webb, "Karıncaların görece küçük bir beyni var, bir toplu iğne ucundan daha küçük. Buna rağmen en zor koşullarda, geri geri giderken ve hatta sırtlarında yük varken yönlerini rahatlıkla bulabiliyor. Karıncaların davranışını anlamak bize bu fonksiyonlara sahip robot sistemleri üretmek için esin verebilir." değerlendirmesinde bulundu. Araştırmada karınca beynindeki sinirsel bağlantıların şemasının çıkarıldığını belirten Webb, söz konusu bağlantıların orman gibi engelli doğal çevrelerde hareket edebilecek arazi robotları için model sağlayacağını vurguladı.

Kaynak: AA / Current Biology (20 Ocak 2017)