Haldun Taner

16 Mayıs 1915'te İstanbul’da doğdu. 7 Mayıs 1986’da İstanbul’da yaşamını yitirdi. Son Osmanlı meclisinde İstanbul miletvekili olan İstanbul Darülfünun'u (İstanbul Üniversitesi) Hukuk Fakültesi profesörü Ahmed Selahattin’in oğlu. Ortaöğrenimini 1935'te Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Devlet tarafından Almanya'ya Heidelberg Üniversitesi’ne gönderildi. Siyasal Bilimler Fakültesi'ne devam etti. Zatürree olunca eğitimini yarıda bırakıp 1938'de İstanbul'a döndü. Tedavisi 1942'ye kadar sürdü. 1950'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Filolojisi Bölümü’nü bitirdi. Sanat Tarihi Kürsüsü’nde asistan oldu. 1950’den sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi’nde, Gazetecilik Enstitüsü’nde, LCC Tiyatro Okulu’nda binlerce öğrenci yetiştirdi. İki yıl Viyana’daki Max Reinhardt Tiyatro Akademisi’nde öğrenim gördü. Viyana’daki bazı tiyatrolarda reji asistanı olarak çalıştı. 1957'de tekrar Türkiye’ye döndü. Gazetecilik Enstitüsü’ndeki derslerine devam etti. Tercüman ve Milliyet gazetelerinde köşe yazıları yazdı. Edebiyat yaşamına gençlik yıllarında yazdığı skeçlerle başladı. "Töhmet" adlı ilk öyküsü Yedigün dergisinde "Haldun Yağcıoğlu" takma ismiyle 1946'da yayınlandı. New York Herald Tribune Gazetesi'nin 1953'te İstabul'da düzenlediği öykü yarışmasında "Şişhaneye Yağmur Yağıyordu" öyküsüyle birinci oldu. 1956'da Varlık dergisinin araştırmasında yılın en beğenilen öykücüsü seçildi. Öykülerinde bireyin toplumdaki yaşam biçimleri üzerinde durdu. Bunların aksayan yanlarını mizah unsurları kullanarak anlattı. Eski ve yeni yaşam biçimi arasında kalmış insanların, sonradan görme zenginlerin yaşamlarını ele aldı. Toplumun değişik kesimlerden seçtiği kişilerin tutarsızlıklarını, çelişkilerini ikiyüzlülüklerini sergiledi. Öykülerinin arka planında da çoğunlukla İstanbul manzaraları oldu. Tiyatrodaki ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini verdi. Ardından epik tiyatro denemelerine girişti. "Keşanlı Ali" adlı oyunu Türk Tiyatrosu’ndaki ilk epik tiyatro örneğidir. Bu oyun Türkiye'nin yanısıra Almanya, İngiltere, Çekoslovakya, Yugoslavya'nın çeşitli kentlerinde oynandı. Daha sonraki dönemlerde konularını güncel olaylardan alan siyasal-sosyal taşlamaların ağır bastığı oyunlar yazdı. Zeki Alasya ve Metin Akpınar ile Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nu, Ahmet Gülhan ile Tef Tiyatro Grubu’nu kurdu. Türk ortaoyunu ve tuluat tiyatrosu ögelerinden de yararlanarak toplumsal olayları alaylı bir dille eleştirdiği oyunlarıyla büyük başarı kazandı.

Sponsorlu Bağlantılar

ESERLERİ:

ÖYKÜ:

• Yaşasın Demokrasi (1949)
• Tuş (1951)
• Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu (1953)
• Ayışığında Çalışkur (1954)
• Onikiye Bir Var (1954)
• Konçinalar (1967)
• Sancho’nun Sabah Yürüyüşü (1969)
• Kızıl Saçlı Amazon (1970)
• Yalıda Sabah (1983)

OYUN:

• Günün adamı-Dışardakiler (1957)
• Ve Değirmen Dönerdi (1958)
• Fazilet Eczanesi (1960)
• Lütfen Dokunmayın (1961)
• Huzur Çıkmazı (1962)
• Keşanlı Ali Destanı (1964)
• Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım (1964)
• Zilli Zarife (1966)
• Vatan Kurtaran Şaban (1967)
• Bu Şehr-i Stanbul Ki (1968)
• Sersem Kocanın Kurnaz Karısı (1971)
• Astronot Niyazi (1970)
• Ha Bu Diyar (1971)
• Dün Bugün (1971)
• Aşk-u Sevda (1973)
• Dev Aynası (1973)
• Yâr Bana Bir Eğlence (1974)
• Ayışığında Şamata (1977)
• Hayırdır İnşallah (1980)
• Eşeğin Gölgesi
• Haldun Taner Kabare

FIKRA-GEZİ-SÖYLEŞİ:

• Devekuşuna Mektuplar (1960)
• Hak dostum Diye başlayalım Söze (1978)
• Düşsem Yollara Yollara (1979)
• Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil (1979)
• Yaz Boz Tahtası (1982)
• Çok Güzelsin Gitme Dur (1983)
• Berlin Mektupları (1984)
• Koyma Akıl Oyma Akıl (1985)
• Önce İnsan Olmak (1987)

ÖDÜLLERİ

• 1953 New York Herald Tribune’nin düzenlediği Uluslararası Hikaye Yarışması Türkiye Birinciliği Şişhaneye Yağmur Yağıyordu ile
• 1955 Sait Faik Hikaye Armağanı Onikiye Bir Var ile
• 1956 Varlık Dergisi’nce Türkiye’nin En Beğenilen Öykü Yazarı secildi
• 1972 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü Sersem Kocanın Kurnaz Karısı ile
• 1983 Sidat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Pervev Naili Boratav ile paylaştı)
• Bordighera Müzik Festivali Hikaye Ödülü Sancho’nun Sabah Yürüyüşü ile

TANER (Haldun), türk öykü ve oyun yazarı (İstanbul 1915 - ay. y. 1986). Galatasaray lisesi'ni bitirdikten (1935) sonra bir süre (1935-1938) Heidelberg Üniversitesinde iktisat ve siyaset öğrenimi gördü. İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi alman filolojisi ve sanat tarihi bölümü'nü bitirerek (1950) bu fakültede sanat tarihi asistanı oldu (1952). Viyana'da (1954) Max Reinhardt tiyatro enstitüsü’nde öğrenim gördü; İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi'nde (1957), Dil ve tarih-coğrafya fakültesi tiyatro enstitüsü'nde (1960), Güzel sanatlar akademisi'nde (1970), Berlin'de (1980) kısa sürelerle tiyatro tarihi, dramaturgi dersleri verdi. Gazetelerde köşe yazıları, söyleşileri yayımlandı (Tercüman [1952-1960], Milliyet [1974-1986]). Bu tür yazıları şu yapıtlarında derlenmiştir: Devekuşuna mektuplar (1960), Hak dostum diye başlayım söze (1978),Û/ür ise ten ölür canlar ölesi değil (1979), Düşsem yollara yollara (1979), Çok güzelsin gitme dur (1983), Berlin mektupları (1984), Koyma akıl oyma akıl (1985). Öykü ve oyunları, yaşadığı çevreye ilişkin gözlemlerini yergili bir anlatımla sergiler, ilk öyküleri (Yaşasın demokrasi, 1949; Şişhaneye yağmur yağıyordu, 1953, New York Herald Tri- bune'ün düzenlediği öykü yarışmasında Türkiye birinciliği), büyük kentin varlıklı çevrelerinden kişilerin ve onlar gibi olmayan özenenlerin çıkarlarına düşkünlüklerini, kadın-erkek ilişkilerindeki sakatlıkları konu ediniyordu; bu çevrelere yakın, ama hakkı yenmiş, kenara itilmiş insanların, idealist aydınların, dürüst halk adamlarının karşı karşıya olduğu güçlükleri serbest ve eğlenceli bir söyleşi havasında ortaya koyuyordu. Zamanla öncü öykücülerin anlatım tekniklerinden daha çok beslenerek, serbest çağrışımlardan yararlanarak aydınların, sanatçıların dünyasındaki tutarsızlıklara yergiler yöneltti; haksızlıklara uğrayan küçük insanların dertlerine duyarlıklı bir gülmeceyle yaklaştı (Ayışığında çalışkur, 1954; On ikiye bir var, 1954, Atlantis yayınevi'nin düzenlediği yarışmada "Zaman üstüne hikâyeler" ödülü, Sait Faik armağanı; Konçinalar, 1967; Sancho' nun sabah yürüyüşü, 1969, Bordighera Avrupa mizah festivali öykü ödülü; Yalıda sabah, 1983, Sedat Simavi edebiyat ödülü). 1949'da yazdığı ve çok partili yönetime geçiş döneminin siyasal yaşamını ele alan, siyasette kişisel çıkarların ne kadar etkin olduğunu gösteren Günün adamı oyunu, İstanbul Şehir tiyatroları'nda provaları başladıktan sonra belediye başkanının emriyle yasaklanmıştı. Uzunca bir süre sonra, bazıları öykülerindeki kişileri ve olayları sahneye aktaran oyunlar kaleme almaya koyuldu: Dışardakiler (1957), Ve değirmen dönerdi (1958), Fazilet eczanesi (1960), Lütfen dokunmayın (1961), Huzur çıkmazı (1962). Bu ilk oyunlar sahnede gerçek dünyanın tam benzerini canlandıran alışılmış tiyatro anlayışını sürdürüyordu. Bir yandan Brecht'in epik tiyatro anlayışı, öte yandan yanılsamacı tiyatronun birtakım özelliklerini taşıyan geleneksel türk temaşası, ikinci dönemdeki oyunlarını (Atıf Yılmaz'ın filme de aldığı Keşanlı Ali destanı, 1964; Eşeğin gölgesi, 1965; Zilli Zarife, 1966) büyük ölçüde besledi. Bu yoldaki yapıtlarından Sersem kocanın kurnaz karısı (1971, TDK ödülü) Tanzimat’tan beri batının bir kopyası olarak gelişen türk tiyatrosunun meddah, karagöz, ortaoyunu geleneğinden beslenen yerli temele oturtulabilmesinin koşullarını tartışıyordu. 1962'de Bu şehri Stanbul ki adlı yapıtıyla Türkiye’de kabare tiyatrosunun ilk örneğini veren yazar 1967’de Devekuşu kabare tiyatrosu’nun kurucuları arasında yer aldı. Bu türdeki Vatan kurtaran Şaban (1967), Astronot Niyazi (1970, Sanatsevenler derneği en iyi yerli oyun yazarı ödülü), Aşk u sevda (1972) gibi yapıtları güncel olayları, yerel tipleri kabare sahnesine aktardı.