Denizyıldızı (Asteroidea)

Denizyıldızı (Asteroidea)
MsXLabs.org & Temel Britannica

Ernst Haeckel'in Kunstformen der Natur adlı kitabından "Asteroidea", 1904

Sponsorlu Bağlantılar

Denizyıldızı, hayvanlar aleminin derisi dikenliler şubesine bağlı Asteroidea sınıfından olan deniz omurgasızlarına verilen ortak ad. Balıklarla az da olsa benzerlik gösterdiğinden nadiren yıldızbalığı olarak da adlandırılır. En tipik denizyıldızları beş kolludur ve bu kollar ile ortadaki gövde diskinin üstü sert dikenlerle kaplıdır.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Echinodermata (Derisi dikenliler)
    • Sınıf: Asteroidea (Denizyıldızları)
      • Takımlar
        • Brisingida (100 tür)
        • Forcipulatida (300 tür)
        • Paxillosida (255 tür)
        • Notomyotida (75 tür)
        • Spinulosida (120 tür)
        • Valvatida (695 tür)
        • Velatida (200 tür)

Karaya vurmuş bir denizyıldızına daha ilk bakışta bu ilginç hayvanın adının nereden kaynaklandığı hemen anlaşı­lır. Derisidikenlilerden olan denizyıldızının görünümü, ortadaki bir diskin çevresinden ışınsal olarak uzanan kollarıyla gerçekten bir yıldız motifini andırır. Çünkü bazı türlerde kol sayısı değişirse de tipik bir denizyıldızının beş tane kolu vardır. Bu kolların ve ortadaki gövde diskinin üstü genellikle kemiksi levha­larla, kısa dikenlerle ve küçük kıskacımsı organlarla kaplıdır. İçi oyuk olan kolların alt yüzeyinde ise bir oluk boyunca sıralanmış çok sayıda kısa ve ucu kapalı borucuk bulunur. Bunlar denizyıldızının hem yer değiştirmesi­ni, hem de avlanmasını sağlayan "tüp ayak"larıdır.
Tüp ayakların hepsi gövdenin içini ağ gibi saran bir boru şebekesiyle bağlantılıdır. Göv­de diskinin üst yüzeyindeki küçük bir delikten içeriye çekilen su önce bu boruları, sonra tüp ayakları doldurarak ayakların gerilip dışarıya doğru uzamasını sağlar. Tüp ayaklar içeriye çekildiği zaman da su girdiği yoldan dışarı atılır. Bazı denizyıldızlarının tüp ayaklarının ucunda sert yüzeylere sıkıca tutunabilen birer çekmen (vantuz) bulunur.
Denizyıldızının başlıca besini mercan polip­leri, derisidikenlilerin öbür üyeleri ve midye, istiridye gibi yumuşakçalardır. Denizyıldızı bir midye ya da istiridye bulduğunda önce kollarıyla hayvanın çevresini sarar ve kabu­ğun iki yarısını (çenetleri) birbirinden ayır­mak için tüp ayaklarıyla sıkıca tutunarak çekmeye başlar. Yumuşakçanın çenetlerini birbirine bağlayan kaslar çok güçlüdür; ama saatlerce aynı kuvvetle çeken denizyıldızına uzun süre direnemez ve sonunda kabuk açılır. Denizyıldızı kabuğun içindeki bu yumuşak hayvanı yemek için midesini ağzından dışarı çıkarır ve avının üstünü midesiyle örterek sindirene kadar öylece kalır. Derisidikenlile­rin hemen hepsinde olduğu gibi hayvanın ağzı gövdenin alt yüzünde, boşaltım deliği (anüs) ise üsttedir.
Denizyıldızlarının bütün denizlere dağılmış 1.800 kadar türü vardır. Genellikle canlı renklerle bezenmiş olan bu türlerin çoğu Büyük Okyanus'un kuzeyinde, bazıları 6.000 metreye varan derinliklerdeki deniz tabanın­da çamura gömülü olarak yaşar.
Denizyıldızlarının gövde disklerinin büyük­lüğü, kollarının sayısı ve uzunluğu türden türe değişir. Kolların iki ucu arasındaki uzaklık genellikle 20 cm kadardır; ama kol açıklığı 1 santimetreyi ancak bulan ya da 60 santimetre­yi geçen türlere de rastlanır. Orta Ameri­ka'nın batı kıyılarında yaşayan kısa kollu, geniş gövdeli denizyıldızlarında ise kol sayısı 50'yi bularak rekor düzeye ulaşır. Denizyıldızlarında kopan bir kol yeniden uzar, hatta bazı türlerde kopmuş küçük bir kol parçasın­dan yeni bir birey gelişebilir.
En ilginç türlerden biri de ılık denizlerde yaşayan ve mercan polipleriyle beslenen di­kentaçlı denizyıldızıdır (Acanthaster plancı). Kol sayısı 12 ile 19 arasında değişen, kol açıklığı ise 60 santimetreyi bulan bu denizyıl-dızının battığında acı veren dikenleri sümüksü bir maddeyle kaplıdır. Bu denizyıldızı ilk kez 1960'larda aşırı sayıda çoğalarak Avustral­ya'nın Büyük Set Resifleri'ndeki mercan ka­yalıklarına zarar vermeye başladığı zaman dik­katleri üstüne çekti. O yıllarda bu hayvanlar o kadar çoğaldılar ki bazen metre kareye 15 denizyıldızı düşüyordu. Mercan kayalıkları için tehlike yaratan bu çoğalmayı engellemek üzere pek çok denizyıldızı öldürüldü. Ama sonradan bu nüfus patlamalarının yaklaşık 70 yılda bir gerçekleştiği ve bir süre sonra çoğalmanın normal düzeye indiği anlaşıldı. Üstelik dikentaçlı denizyıldızı da ürkütücü görünümüne karşılık bazı deniz hayvanlarına yem olduğu için, bu saldırganlar denizyıldızı­nın aşırı çoğalmasını engelleyerek doğal den­genin yeniden kurulmasına yardımcı olur.


Ayrıca resim konusu için bakınız:

• Deniz Yıldızı (Denizyıldızı) Resimleri.html
  

Denizyıldızı (Asteroidea)

Derisidikenlilerin, vücutları yıldız biçimindeki hayvanları kapsayan sınıfı (Asteroidas).

Genellikle basık, ender olarak silindirik olan vücutları ortadaki bir disk kısmı ile bundan ayrılan ışınsal kollardan oluşmuştur. Kol sayısı çoğunlukla 5, kimi türlerde 6-8 ve daha fazla olabilir. Ağız alt tarafta, anüs üst taraftadır. Kimi zaman anüs bulunmayabilir ve artıklar ağızdan geri atılır. Vücut, kalker plaklarla kaplı olmakla beraber bu plaklar birleşip kabuk meydana getirmezler. Plakların üzerinde dikenler, aralarında solungaçlar bulunur. Her kolun ucunda birer bileşik göz vardır. Denizyıldızları denizlerin dip kısımlarında yaşarlar. Hepsi etçildir. Midye, salyangoz, kabuklu, kurt ve küçük balıklarla geçinirler.