Kazakistan ve Siyasi Yapısı

Kazakistan ve Siyasi Yapısı ...

Kazakistan Cumhuriyeti’nin Anayasası parlamentoda 28 Ocak 1993 tarihinde kabul edilmiştir. Anayasa demokratik, laik ve üniter devlet yapısını öngörmektedir. Vatandaşların medeni, siyasi ve ekonomik hak ve özgürlüklerden eşit şekilde yararlanacakları belirtilmekte, özel mülkiyet hakkı tanınmakta ve özel mülkiyetin dokunulmazlığı teminat altına alınmakta, örgütlenme ve örgütlere üye olma özgürlüğü tanınmaktadır. Meclisin adı “Yüksek Sovyet” olarak korunmuştur.

Anayasa ile Kazakça ülkenin resmi lisanı, Rusça da etnik gruplar arası iletişim lisanı olarak kabul edilmiştir.

Ancak ülkedeki siyasi gelişmelerin seyri yeni bir anayasa yapılmasını gerekli kılmıştır. 30 Ağustos 1995 tarihinde yapılan referandumla yeni Anayasa %89 lehte oy ile kabul edilmiştir.

Bu yeni Anayasa demokratik, laik ve üniter devlet yapısı, Senato ve Meclisten oluşacak iki kanatlı parlamento, güçlü bir başkanlık sistemi ve Başbakanın Cumhurbaşkanı tarafından parlamentonun onayı alınarak atanmasını öngörmektedir.

Cumhurbaşkanına parlamentoyu feshetme ve bir yıla kadar yasama görevini üstlenme gibi ilave yetkiler verilmekte, bir Kazak vatandaşının aynı zamanda bir başka devletin vatandaşı olması yasaklanmakta, özel mülkiyet, örgütlenme ve örgütlere üye olma gibi haklar tanınmaktadır. Toprak ve yeraltı kaynaklarının devlete ait olması öngörülmektedir. Kazakça’nın devlet dili olması, Rusça’nın da merkezi ve yerel organlarda Kazakça ile birlikte kullanılması kabul edilmiştir. Ancak Kazakça’nın devlet dili olarak önceliği bulunacaktır. Cumhurbaşkanının Kazakça’ya tam anlamı ile hakim olması şartı konmuş, böylece bu makam esas itibariyle Kazaklara tahsis edilmiştir.

Ayrıca, eski Anayasaya göre cumhurbaşkanı aynı zamanda hem devlet başkanı hem de yürütmenin başı iken, yeni Anayasa ile cumhurbaşkanı hükümetten ayrılmış ve iktidar gücünün üç kolunun başında bu üçü arasındaki ihtilaflarda çözüm sağlayıcı olarak kendisine yeni bir görev verilmiştir.

Yasama
Kazakistan Parlamentosu, Senato ve Meclis olmak üzere iki kanattan oluşmaktadır. Meclis kanadının üye sayısı 77’dir. Parlamentonun iki kanadının da görev süresi 4 yıl iken son anayasa değişikliğiyle Meclis’in görev süresi 5 yıla, Senato’nun görev süresi ise 6 yıla çıkartılmıştır. Senato, her eyalet ve eski başkent Almatı’dan yerel temsili organlar tarafından seçilen ikişer senatörden meydana gelmektedir. 7 senatör ise Cumhurbaşkanı Nursultan Abişeviç Nazarbayev tarafından atanmaktadır.

Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Nursultan NAZARBAEV

Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu

Senato
Başkan
Nurtay ABIKAYEV
Başkan Yardımcısı
Omirbek BAYGELDİ
Mevzuat ve Hukuki Reformlar Komitesi Başkanı
Ermek JUMABAEV
Ekonomi, Finans ve Bütçe Komitesi Başkanı
Musiralı UTEBAYEV
Uluslararası İlişkiler, Savunma ve Emniyet Komitesi Başkanı
Jabayhan ABDİLDİN
Bölgesel Kalkınma ve Yerel Yönetim Komitesi Başkanı
Leonid BURLAKOV
Sosyal ve Kültür Kalkınma Komitesi Başkanı
Kuanış SULTANOV

Meclis
Başkan
Ural MUHAMEDJANOV
Başkan Yardımcısı
Sergey DYAÇENKO
Finans ve Bütçe Komitesi Başkanı
Kenjegali SAGADİYEV
Ekonomik Reformlar ve Bölgesel Kalkınma Komitesi Başkanı
Vera SUHORUKOVA
Tarım Komitesi Başkanı
Romin MADİNOV
Mevzuat, Mahkeme ve Hukuki Reformlar Komitesi Başkanı
Sergey JALIBİN
Uluslararası İlişkiler, Savunma ve Emniyet Komitesi Başkanı
Serik ABDRAHMANOV
Sosyal ve Kültür Kalkınma Komitesi Başkanı
Zaure KADIROVA
Çevre Komitesi Başkanı
Erlan NİGMATULİN

Millet Meclisi ülkenin idarî-bölgesel bölünmesine uygun olarak oluşturulan seçim çevrelerinde eşit sayıda seçmen tarafından seçilen 67 üyeden oluşmaktadır. Son anayasa değişikliğiyle üye sayısı 77’ye çıkartılmıştır. Bu değişiklik 19 Eylül 2004 seçimleri itibariyle uygulamaya konulmuştur.

Yürütme
Kazakistan’da yürütme sistemini ve faaliyetlerini hükümet düzenlemektedir. Hükümet devlet başkanı tarafından anayasanın öngördüğü şekilde kurulmaktadır. Başbakan ve hükümet üyeleri doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Ancak, Başbakan, Başbakan Yardımcıları ve Dışişleri, İçişleri, Savunma, Maliye Bakanları ile Milli Güvenlik Kurulu (eski KGB) başkanının tayininde parlamentonun onayının alınması gerekmektedir. Yönetim fiilen tümüyle Cumhurbaşkanının elindedir. Başbakanlık daha ziyade ekonomik-teknik bir konumda ve Cumhurbaşkanına yardımcı niteliktedir.

Kazakistan Cumhuriyeti Hükümeti

Başbakan
Danial AHMETOV
Başbakan Yardımcısı – Sanayi ve Ticaret Bakanı
Sauat MINBAYEV
Başbakan Yardımcısı
Ahmetjan ESİMOV
Enerji ve Mineral Kaynaklar Bakanı
Vladimir ŞKOLNİK
Dışişleri Bakanı
Kasımjomart TOKAYEV
Maliye Bakanı
Arman DUNAYEV
Savunma Bakanı
Muhtar ALTINBAYEV
Ekonomi ve Bütçe Planlama Bakanı
Kayrat KELİMBETOV
İçişleri Bakanı
Zauıtbek TURİSBEKOV
Eğitim ve Bilim Bakanı
Bırganım AYTİMOVA
Tarım Bakanı
Serik UMBETOV
Kültür, Enformasyon ve Spor Bakanı
Esetjan KOSUBAYEV
Çevre Bakanı
Aytkul SAMAKOVA
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
Guljana KARAGUSOVA
Sağlık Bakanı
Erbolat DOSAYEV
Adalet Bakanı
Zagipa BALİYEVA
Olağan Üstü Durumlar Bakanı
Muhambet KOPEYEV
Ulaşım ve Komünikasyon Bakanı
Kajmurat NAGMANOV
Başbakan Kançilarya Müdürü
Altay TLEUBERDİN
Kaynak: “K.C. Hükümeti” ve “K.C. Parlamentosu”

Yargı
Kazakistan’da yargı, Anayasa Kurulu tarafından belirlenmekte ve devletin siyasi gelişmelerine karışmamaktadır. Anayasa Kurulu yetki süreleri altı yıl olmak üzere yedi üyeden oluşmaktadır. Devlet eski başkanları Anayasa Kurulu’nun daimi üyeleridir. Tüm yargı organlarının denetlenmesi için Kazakistan Devlet Başkanı tarafından yürütülen Kazakistan Cumhuriyeti Yüksek Kurulu kurulmuştur.

Kazakistan yüksek mahkemesi ve genel mahkemeler Cumhuriyetin mahkeme sistemini oluşturur. Anayasa, yasalar, diğer hukuki ve düzenleyici belgeler ve uluslararası anlaşmalar esasında meydana gelen her türlü anlaşmazlıklar, ihtilaflar ve davalar yargı kapsamındadır. Yüksek mahkeme başkanı, baroların başkanları ve Kazakistan yüksek mahkemesi yargıçları devlet başkanının Cumhuriyet Yüksek Hakim Kurulu tavsiyelerine göre önerdiği kişiler arasından senato tarafından seçilir. Vilayet mahkemeleri ve bunlarla aynı statüdeki mahkemelerin başkanları Yüksek Hakim Kurulunun tavsiyelerine göre Devlet Başkanı tarafından atanır.

Qazaqstan Respublïkası

Kazakistan tarihi, kaynak itibariyle çok zengin ve köklü bir geçmişe
sahiptir.Bu topraklar Türklerin tarih sahnesine ilk çıktıkları yer
olmasından dolayı ayrı bir öneme sahiptir. En eski Türk kavimlerinden birisi
olan Kazakların tarihi sekiz dönem halinde incelenmektedir.

Kazakistan, resmi adıyla Kazakistan Cumhuriyeti. Orta Asya ve Doğu Avrupa arasında ülkedir. Kazaklar Orta Asya'nın en kalabalık Türk-Kazak milletidirler. 2,727,300 km² yüz ölçümü ile dünyanın en büyük yüz ölçümüne sahip dokuzuncu ülkesidir. Komşuları kuzeyde ve kuzeybatıda Rusya Federasyonu, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti bulunur. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır.

Bağımsızlığın kazanılmasına doğru 1989 yılında 16,464,464 kişi olan ülke nüfusu, 2006 yılına gelindiğinde 15,300,000 kadar insana düşmüştür. Ülke bugün nüfus bakımından dünyanın 62. büyük ülkesi olmakla birlikte, kilometrekare başına 5.4 insan ile 215. dir.

Kazakistan'ın Siyasi Görünümü
MsXLabs.org

Kazakistan 16 Aralık 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Anayasa 28 Ocak 1993 tarihinde kabul edilmiştir. Anayasada, ülkenin idare şekli “başkanlık sistemiyle yönetilen, üniter, laik, demokratik, sosyal bir hukuk devleti” olarak tanımlanmıştır.

İdari açıdan ülke, 14 idari eyalet (Oblast) ve iki özel bölge (Astana ve Almatı) olmak üzere 16 bölgeye bölünmüştür.

Cumhurbaşkanı yürütmenin başıdır. Cumhurbaşkanının görev süresi 7 yıl iken Mayıs 2007’de yapılan anayasal değişiklikle 5 yıla indirilmiştir. Cumhurbaşkanı en fazla 2 dönem için seçilebilmektedir. Bununla birlikte, Anayasa’da yapılan değişiklikle, yalnızca Cumhurbaşkanı Nazarbayev’e ömür boyu seçilebilme hakkı tanınmıştır. Başbakanı atama ve görevden alma yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Hükümet üyeleri Başbakanın önerisi ile Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Başbakanın atanmasında Parlamentonun da onayı aranmaktadır.

Kazakistan parlamentosu Meclis ve Senato’dan oluşan iki kanatlı bir yapıya sahiptir. Senato 6 yıllık bir dönem için seçilen toplam 47 senatörden oluşmaktadır. Senato’ya 14 oblasttan, Almatı ve Astana şehirlerinden ikişer kişi seçilmektedir. 15 Senato üyesi ise Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Senato üyelerinin yarısı her üç yılda bir yenilenmektedir. Senato üyelerinin görev süresi 6 yıldır. Parlamento’nun alt kanadı Meclis 107 milletvekilinden oluşmaktadır. Bunların 98’i siyasi partilerden parti listelerine göre, 9 milletvekili ise Kazakistan Halklar Asamblesi tarafından 5 yıl süreyle seçilmektedir.

15 Ocak 2012 tarihinde gerçekleştirilen erken milletvekili seçimlerinde ilk defa % 7 ülke seçim barajını aşarak üç siyasi partinin mecliste temsili mümkün olmuştur. Bu husus, Kazakistan’da parlamenter demokrasinin gelişimi yolunda önemli bir adım sayılmaktadır.