Sodyum Klorür (Sofra Tuzu)
MsXLabs.org & Temel Britannica
Sofratuzu, kimyada sodyum klorür (NaCl) ismiyle bilinen beyaz kristal yapılı bir bileşiktir. Genellikle sofra tuzu olarak adlandırılan sodyum klorür, hayvanların beslenmesinde büyük önem taşıyan temel bir madde ve pek çok önemli kimyasal süreç için bir başlangıç maddesidir. En zengin sodyum klorürün kaynağı deniz suyudur; deniz suyunun ağırlıkça yüzde 3'ünü sodyum klorür oluşturur. Deniz suyunun yüzde 1'lik bir bölümü de çeşitli magnezyum, kalsiyum ve potasyum tuzlarından oluşur. Lût Gölü ve ABD'nin Utah eyaletindeki Büyük Tuz Gölü gibi bazı tuzlu göllerin sularında, deniz suyundakinin 4-8 katı arasında değişen oranlarda tuz bulunur.
Sanayide ve evlerde kullanılan tuzun çoğu, eski zamanlarda var olmuş bazı denizlerin buharlaşmasından artakalan, üstleri çamur ve kumla örtülü yeraltı çökellerinden elde edilir. Bazı yerlerde, yüzeye çıkarken bu tür bir tuz katmanından geçen tuzlu su kaynaklarına da rastlanır.
Bol güneş alan ülkelerde tuz, tuzla denen geniş alanlara alınan deniz suyunun buharlaşmaya bırakılması yoluyla elde edilir. İri taneli ve oldukça katışkılı olan bu tuzdan et ve balık salamuralarının hazırlanmasında yararlanılır.
Yeraltı kayatuzu dünyanın birçok yerinde kalın katmanlar halinde bulunur. Mineral adı halit olan kayatuzu, genellikle açılan kuyulardan aşağı su pompalanarak elde edilir. Su, tuzu çözer ve oluşan salamura (tuzlu su) yüzeye pompalanır. Daha sonra buharlaştırı-lan salamuradan geriye tuz kalır.
Sofra Tuzunun Özellikleri ve Kullanım Alanları
Katışkısız sodyum klorür küp biçimli kristallerden oluşan beyaz bir katı maddedir. 800°C'de erir. Arı su 0°C'de donar, ama salamura (sofra tuzunun sudaki çözeltisi) çok daha düşük sıcaklıklarda donar; bu sıcaklık, salamuradaki tuz oranına bağlı olarak —20°C'ye kadar düşebilir. Bu yüzden kışın, kar ve buzu eritmesi için yollara kayatuzu serpilir; kayatuzu kar ve buzla birleşerek, normal suyun donma sıcaklığında donmayan bir salamura oluşturur.
Sodyum klorür bütün hayvanların beslenmesinde yaşamsal bir önem taşır. Midede salgılanan sindirim sularındaki hidroklorik asidin oluşumu için gerekli olan klorür iyonları bu tuzdan gelir. Sodyum ise vücuttaki ana katyonlardan biridir; sinir ve kas hücrelerinin işlevlerini doğru bir biçimde yerine getirebilmeleri ve vücuttaki su dengesinin sürdürülebilmesinde bu katyonun temel bir işlevi vardır. Hayvan besi yerlerinde tuz yalakları bulundurulur; yabani hayvanlar ise bir parça kayatuzu bulabilmek için uzun süre dolaşırlar.
Sodyum ve klor çok önemli maddeler olduğundan, tuz kimya sanayisinin başlıca hammaddelerinden biri haline gelmiştir. Klor, sodyum, hidrojen ve sodyum hidroksit (sudkostik), eritilmiş sodyum klorürden, yani salamuradan elektrik akımı geçirilerek elde edilir. Bu kimyasal maddeler ağartma tozu, sabun, yapay ipek (reyon) ve cam gibi ürünlerin yapımında kullanılır. Tuzun kendisi de yiyecekleri tatlandırmak; et, balık, sebze ve ham derileri tuzlama yöntemiyle saklamak; sulan yumuşatmak; seramik eşyaları sırlamakta kullanılır. Tereyağı, margarin ve buz üretiminde de tuzdan yararlanılır.
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
