HARİTA

a. (yun. harta, ar. harita).
1. Somut hatta soyut, ancak uzayda yeri her zaman bellrlenebilecek olayların genellikle düzlemsel, saymaca gösterimi: Coğrafya haritası. Üniversitelerin haritasını çizmek. Şarap bölgelerinin haritası.
2. Esk. Meşinden yapılmış kese, torba.
3.

• Haritada olmak, bir şey sözkonusuysa, göz önünde bulundurulması zorunlu olmak, tasarlanıp düşünülmek.
• Haritadan silmek (silinmek), herhangi bir nedenle yok olmak, ortadan kalkmak (kaldırılmak): Deprem, nice kentleri ve köyleri haritadan silmişti. Savaşın sonunda birçok ülke haritadan silinmişti.

—Bot. ve Ormanc.

• Bitki örtüsü haritası, bitki örtüsünü gösteren harita. (Bk. ansiki. böl.)
• Orman haritası, değişik özellikteki orman ödülerini ve ormanların mülkiyet durumunu gösteren ve konuya ilişkin diğer bilgileri de içeren harita. (Bk. ansiki. böl.)

—Coğ. Coğrafya haritası, belli bir mekân (ülke, bölge, yönetim bölgesi, vb) içindeki coğrafi olayların bir düzlem üzerinde itibari olarak gösterilmesi. (Bk. ansiki. böl.)

—Denize

• Harita derinliği, deniz haritalarında kulaç ya da metre olarak belidilen derinlik.
• Deniz haritası, derinlikleri, kıyı şeritlerini, akıntıları gösteren ve üzerinde gemi seyri sırasında yararlanılacak birçok

bilgi bulunan harita.

—Genet. Gen haritası, belli bir türün bilinen tüm genlerinin kromozomlar üzerindeki yerlerini gösteren harita.

—Gökbil. Gökbilim haritası, yıldızlı gökyüzünün bir bölümünün ya da Güneş, Ay, gezegenler vb. gibi görünen boyutları ayıri edilebilen bir gökcisminin bir düzlem üzerinde gösterimi. (Bk. ansiki. böl.)

—Haritc. Harita atımı, arazide ya da hava fotoğrafları yardımıyla bir planı ya da haritayı çizmek için gerekli geometrik işlemleri yapmak eylemi. (Bk. ansiki. böl. Topogr.).

—Arazilerin yüzeylenmelerine göre, bir topografya haritası üzerine jeolojik oluşum sınırlarını aktarma. ll Eğim haritası, eğimin hemen hemen değişmez ya da önceden saptanmış sınırlar içinde olduğu kuşakları sınırlayan harita.

—Havc.

• Aletli yaklaşma haritası, aletle yaklaşmada izlenecek işlemleri yatay ve düşey olarak veren, bir havaalanı haritası. (Aletli yaklaşma haritaları, seyrüsefere ait radyo yardımını, engellerin yeri ve yükseklikleri konusundaki bilgileri de gösterir.)
• Görerek yaklaşma haritası, görerek yaklaşmada kullanılan ve bir havaalanı ile çevresini grafik olarak gösteren harita.
• Havacılık haritası, hava seyrüseferinde kullanmak için özel olarak hazırlanan harita. (Bk. ansiki. böl.)
• iniş haritası, bir havaalanının hareket alanını genellikle 1/25 000 ölçeğinde gösteren ve yaklaşmayı kolaylaştırmak için gerekli, gözle görünebilir işaretleri, önemli işletme yapılannı, engelleri ve pilotun yönünü belirlemesine yardımcı olacak bütün öğeleri içeren harita. (İniş haritaları genellikle aynı havaalanının yaklaşma haritaları ile birlikte aynı kâğıda basılır.)

—Jeofiz.

• Gravimetrik harita, yerçiekim anomalilerinde aynı değerlerin gözlendiği yerleri birleştirerek elde edilmiş eğriler (eşsapma) gösteren harita.
• Makrosismik harita, makrosismik anket sonucu elde edilen ve bir depremin yol açtığı zararın dağılımını gösteren harita.
• Manyetik harita, Yer'in farklı yerlerine ait manyetik öğelerin değerlerini (yükselim, manyetik eğim, yeğinlik) veren harita.
• Sismotektonik harita, belli bir zaman aralığında bir bölgenin depremselliğini gösteren harita. (Haritada sözkonusu dönemde kaydedilen odaktaki mekanizma ve deprem yeğinliği gibi temel tektonik olaylar görülür. Kandilli rasathanesi, Türkiye sismotektoniği konusunda bir harita yayımladı.)

—Pedot. Toprak haritası, belli bir bölgede bulunan ve bir toprak türüyle ya da en azından değişim göstermeyen toprak topluluğuyla tanımlanan çeşitli "birim-topraklar"ın (genellikle toprak ve malzeme üstüne bilgileri birleştirir) dağılımının gösterimi. (Toprak haritalarında amaçlara göre, çok değişik ölçekler kullanılır. Türkiye'de, üniversite ve bazı kamu kuruluşlarınca büyük ya da küçük, değişik ölçekte toprak, toprak kullanımı haritaları yapılmaktadır (1/5 000, 1/10 000 ve daha küçük ölçekli]).

—Slyaa bil. Seçim haritası, seçim sonuçlarının belirli bir coğrafi esasa göre gösterilmesi. (Seçim haritaları, seçmen davranışlarının değişen ve değişmeyen özelliklerini, bunun yanı sıra da çeşitli siyasal akım ve partilerin durumlarını yerel düzeyde inceleme olanağını sağlar).

—Topogr. Harita problemi, topografyada çok sık karşılaşılan geriden kestirme problemi. (Bu problem şöyle verilebilir: bir harita üzerinde üç A. B, C noktası işaretlenir; M noktasından AB ve BC uzunluklarının görüldüğü açılar verilerek dördüncü bir M noktasının belirlenmesi istenir.)

—Yerbil.

• Yerbilim haritası, topografya zemini üzerinde arazilerin yüzeyce eş düzeyde ve sınırları yerbilimsel çevre çizgilerini oluşturan litolojik yaş ya da türünün saymaca renkler ve işaretlerle gösterimi. (Özel haritalar daha çok toprakları [pedoloji haritası], kayaçların tür ve fasiyeslerini [litoloji haritası ve fasiyes haritası], başkalaşımın şiddet ve gradyanını [başkalaşım haritası], vb. göstermeyi amaçlar. Yapısal haritalar, yapıların gösterilmesine öncelik verir; tektonik haritalar dağoluşum döngülerini ve kıvnmlı bölgelerin dengeli bölgelere göre birbirini izleyen tektonik evrelerini ayınr.)
• Paleocoğrafya haritası, ele alınan dönemde kıtaların ve denizlerin çevre çizgilerinin ve ortamın etkenlerini belirten verilerin (sıcaklık, tuzluluk, akıntılar, vb) aktanldığı saymaca çizim.

—ANSİKL. Bot. ve Ormanc.

Orman haritası

Batı ülkelerinde bu tür haritalann ölçeği 1:100 000 olarak kabul edilmiş ve topografik temel olarak aynı ölçekteki yeni haritalar esas alınmıştır. Bu haritalarda ayrıca odunsu bitki toplulukları, ormanların mülkiyet durumu, orman alanının işletilmesini ilgilendiren diğer veriler (yangın şeritleri, orman evleri, ormanlara ilişkin yer adlan), ormanın tür bileşimi de gösterilmiştir. Türkiye'de orman mülkiyeti ve orman haritaları ile ilgili ilk yasal düzenleme 1838 yılında transız ormancılara hazırlattırılan orman nizamnamesidir. Aynı konu Cumhuriyet döneminde 1937 tarihli ve 3116 sayılı kanunla ele alınmış, Türkiye ormanlan, mülkiyet durumuna göre devlete, vakıflara, köy ve belediyelere ve özel şahıslara ait olmak üzere dört sınıfa ayrılmış ve yine aynı yıl 3024 sayılı teşkilat yasası ile Orman genel müdûrlüğü'ne bağlı Harita ve kadastro şubesi kurulmuştur. Türkiye orman haritaları bu şubeye bağlı elemanlar tarafından 1965 yılına kadar klasik yöntemlerle (pusulalı poligon, takeometrik poligonlama) yapılmış, 1970’ten sonra haritalama işlerini hızlandırmak amacı ile fotogrametrik yöntemlere ve elektronik uzaklık ölçümlerine ağırlık verilmiştir. Son yıllarda uzaktan algılama yöntemleri ve orto-foto tekniği ile harita üretimi için çalışılmaktadır. Türkiye'de üretilen orman haritalannın ölçekleri genellikle büyük olmakla birlikte; amaca göre değişen aşağıdaki ölçekler kullanılır: işletme haritalan 1:10 000 -1:50 000; amenajman, yetişme çevresi, koruma ve yangın haritaları 1:10000-1:25000; yol ve ağaçlık haritaları 1:2 000 -1:10 000; kadastro haritaları 1:5 000. Türkiye'de ormanların dağılışı ve tür yapıları ise, H. Gökmen tarafından eldeki verilere dayanılarak hazırlanan ve Orman genel müdürlüğü tarafından yayımlanan 1:2 500 000 ölçekli bir haritada ana çizgileriyle gösterilmiştir.

Bitki örtüsü haritası.

Yeryüzünün ya da belli bir ülkenin bitki örtüsünü gösteren haritalar konusunda ilk çalışmalar XIX. yy.'da başlamıştır. Günümüzde, ölçekleri ve güvenilirlik dereceleri farklı olmakla birlikte birçok ülkenin ve bölgenin bitki toptuluğu haritaları yayımlanmıştır. Bu tür haritaların yapımında yöntem bakımından birbirinden farklı iki yaklaşım vardır. Bunlardan birinde bitki topluluktan fizyonomik ekolojik özelliklerine dayanılarak, yani morfolojileri, ortam istekleri ve evrimleri dikkate alınarak potansiyel ve gerçek yayılış alanlarıyla haritaianır. Difler yaklaşımda ise ayrım bitki örtüsünün flora ve genetik özelliklerine ve bileşimine dayanır. Bu farklı yöntemlere göre yapılan haritalar, amaç bakımından farklı olduğundan birbirine uymaz. Ûte yandan, her iki yönteme göre haritalamada da ölçek, söz konusu alanın boyutlarına göre değişir. Dünyanın ve geniş bölgelerin bitki örtüsü haritaları çok küçük ölçekli olmak zorundadır Oysa daha sınırlı atanların, küçük bölgelerin ve yörelerin topluluk ya da tür dağılış haritaları 1:100 000, hatta daha büyük (örneğin 1:5 000 -1:20 000) ölçekte yapılır. Geçen yüzyıldan bu yana Candolle, Engler, Drude, Diels, Firbas, Hayek ve Alyohin gibi jeobotanikçiler tarafından dünyanın büyük flora kuşaklarını, bölgelerini, alt bölge ve bölümlerini gösteren birçok küçük ölçekli harita yayımlanmıştır. Yine küçük ölçekli, ama fizyonomik -ekolojik sınıflandırmaya dayanan bitki toplulukları haritaları arasında özellikle Brockman-Jerosch ve Rübel’in haritaları dikkate değer. Bazı ülke ya da bölgeleri kapsayan daha büyük ölçekli aynı tür haritalar arasında İsviçre, K. ve G. Afrika, Akdeniz ülkeleri, Zaire, Nijer, Malaysia, Nepal, Kanada ve eski Sovyetler Birliği haritaları ile 1:1 000 000 ölçekli bitki örtüsü uluslararası haritası sayılması gereken başlıca örneklerdir.

Türkiye’de sistemli flora çalışmalarının başlangıcı, Çihaçef gibi bazı bilgin -gezginlerin verileri bir yana bırakılırsa, Krause ile başlamış, Regel, VValter ve Yaltırık İle sürmüş ve Davis'in Flora of Turkey isimli çok ciltli yapıtında derlenmiştir. Türkiye bitki topluluklarının, fizyonomik ekolojik özelliklerine göre sınıflandırılarak yapılmış İlk haritası ise alman coğrafyacı Louis’e aittir. Bunu inandık'ın ve Atalay’ın Türkiye genelinde, Dönmez’in Trakya ve Kocaeli yarımadasında, genç araştırmacıların Marmara'nın D. ve G. kesimleri ile Ege’de, tür bileşimini de dikkate alarak yaptıkları bölge ölçüsündeki ayrıntılı haritalama çalışmaları izlemiştir.

—Coğ. Coğrafya haritaları belli yöntemlere göre hazırlanır. Bunların en önertisi, elipsoit biçimindeki yüzeyi (Yeryuvar) düz bir yüzeye aktarma olanağı veren matematiksel bir işlem olan projeksiyon'dur. Benimsenen projeksiyon, haritanın hazırlanmasına yön verir: bu projeksiyonun özellikleri (uzaklıkların, açıların ve yüzeylerin korunması ya da korunmaması), haritayı kullanma ve okuma kurallarını belirler. Başka bir itibari kural da ölçek’tir; ölçek, harita üzerindeki çizgisel uzaklıklarla, bunların arazide ölçülen uzaklıkları arasındaki orantıyı belirtir. Harita grafik diline çevrilmiş bilgileri gösterir. Bu grafik dili, bilgi işlemeye ve görsel (biçim, boy, değer, renk, yön) değişkenlere başvurur ve bunlar lejand'da açıklanır.
Haritaların birçok sınıflandırması vardır; en yaygın sınıflandırma, konularına göre öbeklendirilmiş harita tiplerine dayanır. Konularına göre sınıflandırdıklarında haritalar iki kategoriye ayrılır.

Topografya haritası

belli bir anda yeryüzünde bulunan somut, sabit ve sürekli öğelerin, arazi biçimlerinin bir düzlem üzerinde itibari olarak gösterilmesidir. Topografya haritaları, ülkenin coğrafi donanımlarının gereksinimlerine yanıt verecek biçimde çeşitli ölçeklerde olabilir. Türkiye'de kullanılan ölçekler şunlardır: 1:25 000, 1:100 000, 1:250 000, 1:500 000. Temel harita, doğrudan doğruya ölçümlere ve haritalamaya (yerölçümbilim, topografya ve 1930’lu yıllardan bu yana fotogrametriye dayanan ve bütün ülkeyi kapsayan ya da kapsaması gereken haritalardır. Temel haritalar, bazı indirgemeler ve yeni çizimlerle, daha az ayrıntı kapsayan, daha şematik vyani genelleştirilmiş) haritaların yapılmasına olanak verir. Günümüzde Türkiye’nin temel haritası 1/25 000 ölçekli topografya haritasıdır. Özel haritalar, ayrıntıların yerleştirilmesinde topografya haritalarından temel olarak yararlanır; ama yönelik olduğu amacın çerçevesi dışında kalan bilgiler yerine bu çerçevenin içine giren bilgileri verir: sözgelimi, engebeleri ihmal eden ya da sadeleştiren karayolu haritaları. Denizcilere rotalarını çizme olanağı veren deniz hahtalarını topografya haritaları öbeğine sokabiliriz. Marcator projeksiyonu loksodromi'yi meridyenleri sabit açı ile kesen bir doğru çizgiye indirger. Deniz haritaları denizciler için yararlı bilgiler içerir: kayalıklar ve sığ dipler, eşderinlik eğrileri (izobatlar), diplerin yapısı, deniz fenerleri, ışıklar, işaret şamandıraları vb. Bir geminin konumunu deniz haritasına işaretlemek için, ya gökbilimsel ya da radyoelektrik gözlemler yapılarak ya da karalara bakılarak kerteriz yolu ile yer belirlemesi yapılır.

Tematik haritalar

topografik, hidrografik ya da herhangi bir haritanın oluşturduğu temel üzerinde, ister nitel, ister nicel olsun yeri belirlenebilecek her çeşit olguyu gösterir. Tematik haritalar analitik ve sentetik olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bu alt bölümlerin her biri, zaman ya da mekân içindeki belli bir anı ya da evrimi gösterir. Analitik (irdelemeli) haritalar, belli bir olgunun yayılımını ve dağılımını gösterir ve bunu yaparken de yalnızca söz konusu olgunun coğrafi mekânla ilişkilerini belirlemeyi amaçlar. Sentetik (bireşimsel) haritalar, açıklama, tanıtma ve araştırma haritalarıdır. Gösterilen veriler arasındaki bağıntıları gösterebilir ya da çeşitli tipleri belirleyebilir. Jeomorfoloji, bitki örtüsü, toprağın tarımsal kullanımı haritaları tematik haritalardır.

Uluslararası dünya haritası

Düzenlenen birçok konferanstan (1909, 1913, 1928, 1962) sonra başlıca büyük devletler, 1/ 1 000 000 ölçekli, aynı ilkelere bağlı kalı- nılarak gerçekleştirilecek bir haritanın yayımlanmasına karar verdi. 6 boylam derecesiyle 4 enlem derecesi kapsayan her pafta, polikonik projeksiyona göre yapılmıştır. 1962’den beri bu haritayla, çoğunlukla temel olarak kendisinden yararlanan aynı ölçekteki hava yolları haritasının karşılaştırılması, Lambert'in 4°'lik kuşaklardan oluşan konik projeksiyonun benimsenmesine yol açtı. Bu haritada, yüzey şekilleri yükseltiye göre değişen renklerle gösterilir ve yer adlarında ulusal biçimler korunur.

Türkiye haritaları

Antikçağ coğrafyacılarının yapıtlarında, Ortaçağ ve Yeniçağ türk ve batı harita ve portolanlarında ve atlaslarında yer alan çok küçük ölçekli ve şematik haritalar bir yana bırakılırsa, ayrıntılı sayılabilecek ilk Türkiye topografya haritaları XIX. yy.'da ve XX. yy. başlarında yabancılar tarafından meydana getirilmiştir. Bunların başlıcaları alman Heinrich Kiepert tarafından hazırlanan 1:1 milyon ölçekli harita (1845) ile oğlu Richard Kiepert'in 24 paftadan oluşan 1:400 000 ölçekli Küçük Asya haritası (1902), Ingilizler tarafından yayımlanan, 70 kadar paftalı Asia Minör ve Eastern Turkey in Asla (1: 250 000 ölçekli) haritası ve A. Philippson’un 1:300 000 ölçekli Batı Küçük Asya topografya ve jeoloji haritalarıdır.

Bunlardan Kiepert'in antik coğrafi adlan da içeren paftaları uzun bir süre eski harflerle yayımlanan bazı Türkiye haritalarına temel olmuştur. Kendi olanaklarımızla ve uzmanlarımızca harita yapımı, ancak OsmanlI imparatoriuğu'nun son döneminde, türk haritacılığının kurucusu sayılan ve sonradan ilk harita genel müdürü olarak korgeneralliğe yükselen Mehmet Şevki Bey’in hazırladığı bir programa göre 1909'da başlatılmış; Cumhuriyet döneminde bu görev 2 mayıs 1925'te çıkan kuruluş yasası ile askeri bir kurum olan Harita genel müdüriüğü’ne verilmiştir. Bu kurumun yoğun çalışmaları sayesinde 1928’de Türkiye’nin 1:200 000 ölçekli açınsama paftaları yayımlanmış, bunu yakın zamanlarda çağdaş fotogrametrik yöntemlerle hazırlanan 1:25 000 ölçekli topografya haritalarının tamamlanması izlemiştir. Bu arada, aynı kurum birbiri ardından Türkiye'nin 1:800 000, 1:500 000, 1:250 000, 1:100 000 ölçekli paftaları ile 1:500 000 ölçekli paftalardan oluşan Yeni Türkiye atlası’nı (1973), ayrıca 1:1 000 000 ölçekli Türkiye fiziki ve idari haritalarını yayımlamışta Yurdumuzda öteki kuruluşlar ya da kişiler tarafından hazırlanan Türkiye haritalarının temeli bu yapıtlara dayanır.

Bunların arasında ilk baskısı Avusturya’da yapılan Büyük aflas’ın 1:2 milyon ölçekli, ilk baskısı İtalya'da yapılan Büyük Dünya atlası’rvn aynı ölçekli Türkiye haritaları; Tanoğlıı, Erinç ve Tümertekin tarafından hazırlanan Türkiye atlası'nın (1961) 1:800 000 ölçekli paftaları, Milli eğitim bakanlığı tarafından okullar için B. Darkot başkanlığında bir komisyona hazırlatılan Türkiye fiziki duvar haritası (1:800 000) sayılabilir: Konusal (tematik) Türkiye haritalarının dayandığı kartografik ve topografik temel de aynıdır.

Bunların başlıcaları Maden tetkik ve araştırma enstitüsü'nün değişik ölçekte yayımladığı Türkiye jeoloji haritaları (önce 1:800 000, sonra 1:500 000 ve günümüzde yayımına başlanan 1:100 000 ölçekli) ile Oakes tarafından jeoloji paftaları hazırlanan Türkiye toprak haritası (1:800 000), Devlet su işleri'nin yayımladığı hidrojeoloji haritalarıdır. Harita genel komutanlığı'nın karaların haritalanması ile uğraşmasına karşılık Seyir, hidrografi ve oşinografi dairesi türk denizlerinin haritalanması ile görevlendirilmiştir; bu kurumun çabaları sonucunda değişik ölçekte pek çok deniz haritası yayımlanmıştır.

—Genet. Belli bir genin belli bir kromozom üzerindeki yerinin kesin olarak belirlenmesi ilk olarak 1970’te gerçekleştirilebildi. Günümüzde 300 kadar genin yeri insan kromozomları üzerinde hemen hemen kesin olarak bilinmektedir. Örneğin, şimdi Rh kan grubu geninin 1 no'lu kromozomun kısa kolu üzerinde, ABO grubununkinin 9 no’lu kromozomun uzun kolunun ucunda bulunduğu, vb. belirlenmiştir. Bu gen yerleşimleri artık şempanze, goril, babun gibi çeşitli primat türlerinde, hatta Yeni Dünya maymunları gibi insana uzak maymunlarda belirlenmeye başlanmıştır. Tüm bu türlerde insanlarınkine homolog olan kromozomlar üzerinde aynı yerleşimlere rastlanmadadır. Aynı şekilde laboratuvar hayvanlarıyla (sıçanlar, fareler, kobaylar), kedi ve tavşan gibi hayvanların da değişen oranlarda gen haritası bilinmektedir. (KROMOZOM.)

—Gökbil. Gökyüzünün bir bölümünü gösteren bir gökbilim haritasında yıldızlar, belli bir izdüşüm sistemi göz önüne alınıp, ışınım güçlerinin gösterimi konusunda gökbilimciler arasında vanlan belirli uzlaşmalara uyularak, koordinatlarına göre yerleştirilir.

Fotoğrafik gök haritası

tüm Yer yüzüne yayılmış 18 gözlemevinin işbirliği yaptığı önemli bir uluslararası girişimdi. Bu amaçla parlaklığı 14. kadire kadar varan yıldızların fotoğrafları çekildi; daha sonra bunlardan 11. kadire kadar olanların koordinatları yayımlandı; harita 10 000 fotoğraf içeriyordu. Bu önemli yapıta, 1887'de, Paris gözlemevi'nin müdürü amiral Mouc- hez'in girişimiyle başlandı; katalog tamamlandı, ama harita yarım kaldı.

—Havc. Uluslararası sivil havacılık örgütü’nün (OACI) standartlaştırdığı havacılık haritaları çeşitli ölçekler taşır: büyük yükseltilerde görerek seyrüsefer için 1/2 milyon; görerek seyrüsefer ve uçuş hazırtıklan için 1/1 000 000 (1/1 000 000 ölçeğinde dünya havacılık haritası); küçük ve orta uzaklıklarda, düşük hızlarda ve görerek seyrüsefer için 1/500 000 ve 1/250 000. Bu haritalar canlı renklerle boyanarak havacıların gereksinmelerine uyarlanmış topografik haritalardır. Ayrıca soluk renkleri minimuma indirgenmiş topografik fon içeren havacılık haritaları da vardır; bu haritalarda havacılıkla ilgili bilgilere öncelik verilir: elektronik yardım, radyoseyrüsefer, yaklaşma, iniş, engel haritaları, terminal bölgelerinin haritaları, havaalanı haritaları, duyarlı yaklaşma için yer profili haritaları vb.
Aletli ya da görerek yaklaşma haritaları genellikle 1/250 000 ölçeğindedir.

—Topogr. Her harita alımı işlemi iki evreye ayrılır: bütünün kanavasının belirlenmesi ve ayrıntıların harita alımı. Bütünün kanavası hesaplamalı ya da grafik açısal üçgenlerce ya da poligon geçkisiyle çıkarılır; böylece kimi noktaların konumu çok kesin bir biçimde elde edilir, bunlar diğer işlemlerden önce kanava üzerinde bir dik koordinat eksenleri sistemine taşınarak ve yükseltileri hesaplanarak gösterilir. Ayrıntıların çıkarılması esas olarak ölçeğe bağlıdır; amaç planimetriyi ve gerektiğinde yükseltiölçümü göstermektir. (TOPOGRAFYA.)

Doğrudan harita alımı, bugün, çok büyük ölçeklerde (1/1 000’den büyük) ve çoğu kez, büyük ölçeklerde çok ince bir duyarlık istendiğinde, zaman darlığı havadan fotoğraf çekimine olanak vermediğinde ya da toprak mülkiyetinin belirlenmesi arazide uzun süre kalmayı gerektirdiğinde (KADASTRO) kullanılmaktadır. Hava fotogrametrisi, arazide çok kısa bir süre kalarak iyi bir duyarlık ve büyük bir homojenlik elde edilmesini sağlar (FOIUTOPOGRAFYA.) Elektronik takeometrelerin gelişmesi ve fotogrametrik yöneltme aygıtları üzerinde kaydedicilerin kullanılması, sayısal harita alımı'nın gerçekleştirilmesini sağlamıştır: yükleme işlemlerinin tüm duyarlığı korunur, çeşitli ölçeklerde birçok grafik çıkış (plan) ekonomik biçimde gerçekleştirilebilir ve gerektiğinde, topografik veriler, yerleri belirlenmiş diğer verilerle karşılaştırılabilir. (JEOMATİK.) Harita genel komutanlığı, Türkiye'de kara ve hava haritalarının alımı ve yayımlanması ile görevli askeri kuruluş. 2 mayıs 1925'te Harita genel müdürlüğü adı ile, yasayla kurulmuş, zamanla gelişerek dünyanın, çağdaş araç ve gereçlerle donatılmış sayılı kuruluşlarından biri haline gelmiştir.

Harita genel komutanlığı matbaası, Ankara'da askeri basımevi. Özellikle harita subayları, topografları, jeodezistleri ve kartograflarının hazırladıkları çeşitli harita, kroki ve foto çalışmalarını basarak yayımlar. Basımevi hizmet bakımından kolordu düzeyindeki Harita genel komutanlığı'nın kuruluş ve emrindedir. Birçok uzman görevli ve araç-gerece sahip olan bu kuruluş daha çok askeri amaçlarla görevlendirilmiştir. Harita genel komutanlığı Milli savunma bakanlığı'na bağlıdır.