Çağrı Bey

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi&MsXLabs

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Çağrı Bey,
(990, ?-1060 Suhas), Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun kuruluşunda önemli rolü olan Oğuz beyi. Tuğrul Bey'in kardeşi, Alparslan'ın babasıdır. Babaları Mikail Bey'in ölümünden sonra kardeşi Tuğrul Bey ile birlikte Oğuz boylarını bir araya toplamaya çalıştılar. Gazne baskısı karşısında Oğuz boyları yeni bir yurt aramak için tüm İran'ı aşarak Doğu Anadolu'ya bir akın yaptı. 1025'te amcaları Arslan Yabgu'nun Gazneli Mahmut tarafından tutsak edilmesi üzerine, kimi Oğuz boyları da Çağrı ve Tuğrul beylere katıldı. 1037'de Merv kenti, Çağrı Bey tarafından ele geçirildi. 1038'de Gazne ordusu ağır bir yenilgiye uğradı, bir yıl sonra da Gazne Sultanı Mesut'un yönettiği bir Gazne ordusu Dandanakan'da yenildi (1040). Büyük Selçuklu Devleti'nin kurulmasından sonra kardeşi Tuğrul Bey Selçuklu sultanı, Çağrı Bey de Horasan meliki oldu ve ölümüne dek bu görevde kaldı.

İsim kökeni

Çağrı ismi o zamanlar sık kullanılan Türkçe'de harfi harfine Doğan veya Boz doğan anlamına gelir.[1][2] Divân-ı Lügati't-Türk'de çagrı: doğan kuşu, çakır kuşu anlamında yazılmıştır.

Yaşam öyküsü

Çağrı Bey ve Tuğrul Bey, daha Oğuz boylarının Horasan ve Harezm'in kuzeyinde bulunduğu dönemde Ortaasya bozkırlarında doğmuşlardır.
Çağrı Bey diğer Türk boyları arasındaki düşmanlık ve halkın baskısı sonucunda MaveraünnehirHorasana göç etmiştir. Horasan o zamanlar Gazne Devleti'nin bir parçasıydı. Tuğrul Bey'le devleti ortak yönetmişlerdir. Horasan Melikliği yapmıştır. Bizans'ın kaleleri olan Vaspurakan ve Ani kalelerine karşı sefer düzenleyerek büyük kazanç sağladı. 1035 yılında Gazneli hükümdarı I. Mesut üstüne yapılan seferde Mesut yenildi. Bir antlaşma yapıldıysa da buna uymayan Mesut'u Çağrı Bey yendi ve Türk Hakanı Afrâsîâb'ın kurduğu rivayet edilen Merv şehrini Çağrı Beğ 1037 yılında feth ederek, iç kaleye girmiş ve atının örtüsünü yere koyup "taht gibi" üstüne oturmuşdur[4]. bölgesinden
1040 yılında Dandanakan Savaşı yapıldı. Çağrı Bey komutasındaki Selçuklular Gaznelileri yendiler ve böylece bu savaş Selçukluların devlet olmasında büyük rol oynadı. Çağrı Bey egemenlik alanını ikiye bölüp kardeşi ile paylaşmış, günümüz Irak'a kadar uzanan batı bölümünü Tuğrul Bey, doğu bölümünü (Horasan) de kendisi yönetmiştir. Çağrı Bey kardeşi Tuğrul Bey'le her zaman iyi ilişki kurmuşlar, Çağrı Bey, Tuğrul Beye karşın bir kaç evlad geriye bırakmıştır.
Tuğrul Bey, 1056 yılında Bağdat'da hüküm süren Şii Büveyhoğulları devletine son vermiş batıya doğru topraklarını genişletmiştir. Büveyhoğulları tarafından baskı altında tutulan SunniHalifeler Selçukluları kutlamışlar. Halife Kaim (Arapça: القائم بأمر الله‎, al-Qāʾim bi-amri 'llāh), Tuğrul Bey'e Ruknu ʾd-daula (Hanedan desteği), Maliku ʾl-maschriq wa-ʾl-maghrib (Doğu'nun ve Batı'nın Hükümdarı) ve Sultan unvanını vermiştir. Öbür Türk boylarıyla akrabalıklar kurdu (Mesela oğlunu Kıpçak hükümdarının kızıyla evlendirmesi gibi.). 1059'da Tuğrul Bey'e karşı ayaklanan kuzeni İbrahim Yınal'ın ayaklanmasını bastırdı. 1060'ta hastalanarak Serahs (İpek Yolunda Nişabur ile Merv arasındaki önemli bir vaha) adı verilen yerde vefat etti.
Anadolu'ya ilk defa akın yapan Türk komutanlarındandır. Türk tarihine ve kültürüne baktığımızda, Türk devletlerinin yükselmesinde ve gelişmesinde zaman zaman birtakım liderlerin ön plana çıktıklarını görürüz. Mesela Bumin Kağan ve İstemi Kağan, Bilge ile Köl Tigin, daha sonraları Tuğrul Bey ve Çağrı Bey gibi.
Hanedanlar arasında dostluk ve siyasi bağların kurulması ve Tuğrul Bey'in İslam peygamberi nesli ile kuçaklaşmasi için Abbasi Halifesi El-Kâim’in kızı Seyyide Fâtıma el-Betül ile Çağrı Bey'in kızı Hatice Arslan Hatun'da halife ile evlenmiştir.