Nar Yetiştiriciliği
VIP VIP Üye
Nar Yetiştiriciliği
Sponsorlu Bağlantılar
Genel Özellikler
Son yıllarda Türkiye ekonomisine yeni bir kapı açan nar , dış piyasada çok talep edilen bir meyvedir. Kırmızı, iri taneli, hafif mayhoş ve çekirdeksiz olan çeşitler dış pazarda çok iyi fiyatlara satılabilmektedir.Ülkemizde Antalya ve Şanlıurfada kapama bahçeler yapılmıştır (Tek çeşitle kurulan büyük çapta bahçeler).Yazları uzun ve sıcak kışları ise ılık ve yağışlı yerleri çok seven bir bitkidir.
İklim istekleri bakımından seçici olmayan nar bitkisi, 1000 m yüksekliğe kadar olan yerlerde yetiştirilebilir.Ticari anlamda yetiştiricilik ise daha çok Türkiye’nin kıyı kesimlerinde yani sıcak bölgelerde yapılmaktadır. Buna karşın nar bitkisi, -15 dereceye kadar dayanabilmekte -20 derecenin altındaki sıcaklıklarda ise zarar görmektedir.
Narlar genelde erken yaşlarda meyveye yatarlar. İyi bir bakımla 3. senesinde meyve vermeye başlar ve 4. senesinde tam verim alınabilir. Bakım şartlarına göre meyve iriliği 800g ila 1kg arasında değişebilir.Ağaç başı ortalama 35-70 kg verim alınabilir.Hasat edilen meyveler dayanıklı meyve kabuğu nedeniyle depolama ve taşıma sırasında diğer meyvelere oranla daha az zarar görür ve iri meyve yapısına sahip olduğu için hasat kısa zamanda yapılır.
Nar bitkisi, çeşitli toprak koşullarına adapte olabilir bu yönden kültür yetiştiriciliğinin yaygınlaşması gereken önemli bitkilerden birisidir. Soğuklama gereksinimi ise yok denecek kadar azdır. Yüksek sıcaklık toplamı ister. Geç çiçeklendiği için ilkbahar son donlarından da etkilenmez.
Nar bitkisi, çalı formunda olup çoğaltılması çelikle mümkündür. Türkiye’de birçok önemli çeşit bulunmaktadır fakat dünyanın tercih ettiği en önemli çeşidimiz Hicaz Narı ve Silifke Aşısı’dır.
Odun çelikleri, ağaçlar sonbaharda yaprağını döktükten sonra, 0,7 ile 1,5 cm çapında ve 20-25 cm uzunluğunda alınır . Dikim yapılacak tarla derin sürülür ve tesviye edilir. Sıra araları el ile işlenecek ise 70 cm, makine ile işlenecek ise 120 cm olacak şekilde ince çiziler açılır. Açılan çizilere 15-20 cm aralıklarla plantuvarla delikler açılıp odun çelikleri 5-6 cm’lik kısımları dışarıda kalacak şekilde dikilerek sıkıştırılır. Yanmış çiftlik gübresi ve toprak karışımı ile üzerleri kümbet yapılır ve hemen can suyu verilir. Kaymak tabakası oluşturmamak için çepin yardımı ile kaymak tabakası kırılmalıdır. Yazın toprağın su tutma kapasitesine göre 7 ile 10 gün aralıklarla bolca su verilmeli ve yabani otlar temizlenmelidir. Çelikle çoğaltmada köklenme yüzdesi çok yüksek olup, yüzde yüze yakındır. Bu sistem fazla bir işgücüne ihtiyaç göstermediğinden halk arasında da benimsenmiştir.Yeşil çelikle üretim de az kullanılan bir yöntemdir. Yazın yapraklı olarak o yıl ki sürgünler kesilerek çelik alınır. Bu iş için sisleme seralarına ihtiyaç vardır. Köklenme ortamı kum ve perlit gibi ortamlar olmalıdır.
Narın morfolojik ve fizyolojik özellikleri
Ağaç özellikleri
Nar bitkisi 1-5 m boyunca çalı ya da ağaççık şeklinde bulunurlar. Çok dallı bir taca sahip olup, genç dallar köşeli, koltuk sürgün uçları sivri ve iğ şeklindedir. Yaz sürgünlerinin de sık bir şekilde bulunurlar.Kenarları tüylü, üst yüzeyleri dumanlı ve açık yeşil renktedir. Çiçekleri, İki eşeyli, büyük, kendine özgü nadiren sarı yada beyaz renkte ve kokusuzdur. İlk dönemde oluşan çanak şeklinde çiçekler meyve bağlanmaktadır. Diğer meyve türlerine göre daha geç çiçek açtığı ve çiçeklenme periyodu uzun olduğu için çiçeklenme döneminde oluşabilecek ilkbahar geç donlarından korunur ve aynı ağaçta uzun bir zaman periyodunda gerçekleşen çiçeklenme nedeniyle soğuk zararı söz konusu olsa bile yeni açan çiçekler sayesinde üretici zarar görmez. Meyveler parlak kırmızı, sarımsı yeşil ya da beyazımsı renkte derimsi yapıda bir kabukla kaplıdır.5-15cm çapında ve küreseldir. Meyveler taneli tohumlar köşeli ve serttir. Hasat edilen meyveler dayanıklı meyve kabuğu nedeniyle depolama ve taşıma sırasında diğer meyvelere oranla daha az zarar görür. İri meyve yapısına sahip olduğu için hasat kısa zamanda yapılır. Tohumları küçük ve bej rengindedir ve yarı yumuşaktır. Tozlama Büyük ölçüde böceklere olur. Bazı narlar ise kısır çiçeklere sahiptir.
Yapraklar
Yaz sürgünlerinin de sık bir şekilde bulunurlar.Kenarları tüylü, üst yüzeyleri dumanlı ve açık yeşil renktedir.
Çiçekler
İki eşeyli, büyük, kendine özgü nadiren sarı yada beyaz renkte ve kokusuzdur. İlk dönemde oluşan çanak şeklinde çiçekler meyve bağlanmaktadır. Diğer meyve türlerine göre daha geç çiçek açtığı ve çiçeklenme periyodu uzun olduğu için çiçeklenme döneminde oluşabilecek ilkbahar geç donlarından korunur ve aynı ağaçta uzun bir zaman periyodunda gerçekleşen çiçeklenme nedeniyle soğuk zararı söz konusu olsa bile yeni açan çiçekler sayesinde üretici zarar görmez.
Meyveler
Meyveler parlak kırmızı, sarımsı yeşil ya da beyazımsı renkte derimsi yapıda bir kabukla kaplıdır.5-15cm çapında ve küreseldir. Meyveler taneli tohumlar köşeli ve serttir. Hasat edilen meyveler dayanıklı meyve kabuğu nedeniyle depolama ve taşıma sırasında diğer meyvelere oranla daha az zarar görür. İri meyve yapısına sahip olduğu için hasat kısa zamanda yapılır.
Büyük ölçüde böceklere olur. Bazı narlar ise kısır çiçeklere sahiptir.
Çeşit seçimi
Nar yetiştiriciliğinde, çeşit seçimi oldukça önemlidir. Çeşit seçiminde dikkat edilen konular: bölgeye adapte olmuş o yörenin iklimine, hastalıklara dayanıklı, verimi iyi, meyveleri insanların göz zevkine ve damak tadına uygun ve taşımaya dayanıklı olması gibi özelliklere göre seçim yapılır. Çeşit seçiminde ticari amacına göre sofralık yada endüstri çeşitlerinin yetiştirilmesine karar verilmelidir.Ayrıca, bu çeşitlerin meyvelerinde irilik kabuk rengi ve kalınlığı, dane rengi, yumuşak çekirdeklilik, sululuk gibi özellikleri ihtiyaca cevap verebilmelidir. Yurt içinde sevilen nar çeşitleri hafif mayhoş veya tatlı çekirdeksiz ve iri meyveli olanlardır. Avrupa ya ihracat için özellikle kabuk ve dane rengi kırmızı ve mayhoş çeşitler seçilmelidir. Arap ülkelerine ihracat için ise tatlı narlar tercih edilmelidir. Ayrıca nar suyu veya nar ekşisi elde etmek için yine kırmızı daneli ve ekşi mayhoş narlar uygundur.
Bazı Önemli Çeşitler
Yetiştiriciliği yapılan bazı önemli nar çeşitleri 07 N 08 Hicaznar, 33 N 16 Silifke Aşısı, 33 N 26 Çekirdeksiz (VI) , 01 N 03 Fellahyemez II , 26/ 3 Çekirdeksiz, 33 N 24 Beynarı, Suruç, Ernar ve Erdemli-Aşınar ( 33 N 11 ) dır. Çukurova Bölgesinde üretimi yaygın olarak yapılan ve pazar açısından özellikle aranan nar çeşitleri Hicaznar ve Silifke Aşısıdır.
İklim istekleri
İklim ve toprak istekleri bakımından seçici olmayan ve deniz seviyesinden 1000m yüksekliğe kadar hemen her yerde yetiştirilir.Yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı geçen yöreler uygundur.
Nar yıllık ortalama 500 mm lik yağış istemekle birlikte bu yağışın çoğuna ilkbaharda ihtiyaç gösterir. Yazın yağan yağmurlar meyve kalitesini bozmakta, olgunluğa yakın dönemde yağan yağmurlar meyve kabuğunu çatlatmakta olup, bu zamanda iyi sonuç vermemektedir. Meyve oluşumu döneminde kuru hava koşulları en kaliteli mey venin oluşmasını sağlayarak pazar değerini arttırmaktadır.
Kışları sert geçen bölgelerde güneye yakın yönlerde don zararından kaçınmak için önlenebilir. Bitki genellikle -10’C dereceye kadar dayanır. -15’C ve daha düşük sıcaklıklarda dallar, -20’C de bitki zarar görür. Tropik iklimlerde her dem yeşil olmasına karşılık, Suptropik ve ılıman bölgelerinde yaprağını dökmekte çok az bir soğuklama ihtiyacı göstermektedir.
Topraklama İstekleri
Nar, çok çakıllı kumlu topraklardan, killi ve ağır topraklara kadar hemen her türlü değişik toprak tiplerinde yetişebilir. Ekonomik ürün alabilmek için en uygun topraklar;derin, tınlı, geçirgen, hafif alkali, organik maddelerce zengin olanlarıdır. Ayrıca çok kurak ve çok nemli topraklar koşullarında da yetişebilir. Birçok bitki türü için zararlı olabilecek 6 milimhos/cm tuz miktarına tolerans gösterebilmekte,her iklim şartında 150 ile 200 yıl kadar yaşıyabilmektedir Toprak alkali veya asit olabilir.
Dikim
Toprağın nar yetiştiriciliğine uygunluğuna bakıldıktan sonra tesviyesi yapılmalıdır. Öncelikle yaz aylarında pulluk tabanını kırmak için dipkazan çekilir.Daha sonra pullukla derin sürüm yapılır.
Sonbaharda döneminde ise 40-60 cm derinlik ve çapta dikim çukurları açılır.çukurlar üst toprak ve yanmış çiftlik gübresi karışımıyla doldurulur, yabancı otlar temizlenir.Narda dikim aralıkları 2 m ile 6 m arasında olmalıdır. Bunun yanında kapama nar bahçelerinde en yaygın olarak kullanılan
dikim aralıkları 2.5 x 4 veya 3 x 4 m dir. Sıralar kuzey -güney doğrultusunda olursa güneş vehavalanma daha iyi olacaktır. Nar bahçesi, doğrudan çelikle yada köklü fidanlarla kurulabilir. Ancak, çeliklerin doğrudan bahçeye dikilmesi çeşitli bakım güçlükleri ve verim kayıplarına yol açacağından nar çeliklerinin bir fidanlık parselinde köklendirilip bir yıl süreyle burada bakımları sağlandıktan sonra boylama yapılarak bahçeye dikilmeleri daha iyi sonuç verecektir.
Nar fidanları sonbaharda yaprak dökümünden başlayarak kış ayları boyunca ve erken ilkbaharda dikilebilir. Kışları çok soğuk geçmeyen bölgelerde sonbahar dikimi daha uygundur. Dikim yapılırken fidanın çelik kısmında tırnak kalmışsa kesilir. Zayıf sürgünler alınır, fazla uzun kökler kısaltılır. Sürgünün 50-60 cm den tepesi alınır. Sürgün yeterince boylanmamış, zayıf gelişmişse dikimden hemen sonra 2-3 göz üzerinden kesilerek gelecek yıl için kuvvetli sürgün oluşumu sağlanır. Sonra daha önce toprak - gübre karışımı doldurulmuş çukurdan fidanın çelik kısmının tamamı toprak içinde kalacak kadar karışım alınır. Fidan buraya yerleştirilerek tekrar aynı toprak gübre karışımı ile takviye yapılır. Fidan diplerindeki toprak ayakla iyice bastırılır. Can suyu vermek üzere etrafına küçük bir çanak yapılır. Çok rüzgarlı bölgelerde karşılıklı iki herek çapraz olarak fidana yaklaştırılarak bağlanır. İyi bir nar fidanında kök sistemi kuvvetli teşkil etmiş olmalıdır.
Son olarak hazırlanan çanaklara en az yirmişer litre. can suyu verilerek dikim tamamlanır,hava yağmurlu da olsa bu can suyunun verilmesi gerekmektedir.
Sonbaharda döneminde ise 40-60 cm derinlik ve çapta dikim çukurları açılır.çukurlar üst toprak ve yanmış çiftlik gübresi karışımıyla doldurulur, yabancı otlar temizlenir.Narda dikim aralıkları 2 m ile 6 m arasında olmalıdır. Bunun yanında kapama nar bahçelerinde en yaygın olarak kullanılan
dikim aralıkları 2.5 x 4 veya 3 x 4 m dir. Sıralar kuzey -güney doğrultusunda olursa güneş vehavalanma daha iyi olacaktır. Nar bahçesi, doğrudan çelikle yada köklü fidanlarla kurulabilir. Ancak, çeliklerin doğrudan bahçeye dikilmesi çeşitli bakım güçlükleri ve verim kayıplarına yol açacağından nar çeliklerinin bir fidanlık parselinde köklendirilip bir yıl süreyle burada bakımları sağlandıktan sonra boylama yapılarak bahçeye dikilmeleri daha iyi sonuç verecektir.
Nar fidanları sonbaharda yaprak dökümünden başlayarak kış ayları boyunca ve erken ilkbaharda dikilebilir. Kışları çok soğuk geçmeyen bölgelerde sonbahar dikimi daha uygundur. Dikim yapılırken fidanın çelik kısmında tırnak kalmışsa kesilir. Zayıf sürgünler alınır, fazla uzun kökler kısaltılır. Sürgünün 50-60 cm den tepesi alınır. Sürgün yeterince boylanmamış, zayıf gelişmişse dikimden hemen sonra 2-3 göz üzerinden kesilerek gelecek yıl için kuvvetli sürgün oluşumu sağlanır. Sonra daha önce toprak - gübre karışımı doldurulmuş çukurdan fidanın çelik kısmının tamamı toprak içinde kalacak kadar karışım alınır. Fidan buraya yerleştirilerek tekrar aynı toprak gübre karışımı ile takviye yapılır. Fidan diplerindeki toprak ayakla iyice bastırılır. Can suyu vermek üzere etrafına küçük bir çanak yapılır. Çok rüzgarlı bölgelerde karşılıklı iki herek çapraz olarak fidana yaklaştırılarak bağlanır. İyi bir nar fidanında kök sistemi kuvvetli teşkil etmiş olmalıdır.
Son olarak hazırlanan çanaklara en az yirmişer litre. can suyu verilerek dikim tamamlanır,hava yağmurlu da olsa bu can suyunun verilmesi gerekmektedir.
Budama
Budama zamanı kışın ve yazın olmak üzere iki devrede ve ilk yıllarda şekil, daha sonraki yıllarda ise ürün budaması şeklinde yapılır. İlk yıl d ikimden sonra fidanın boyu 50-60 cm’den budanır. Eğer fidanın boyu kısa ise, sürgünler 2-3 göz üzerinden kesilerek kuvvetli büyüme teşvik edilir. Çalı formunda bitki olması nedeniyle dipten farklı yönlerden çıkan 3-4 dal seçilerek 50-60 cm’den tepeleri vurulur ve alçak taçlanmaları sağlanır. Bunların dışında çıkan dip sürgünleri devamlı kesilir. Şekil budamasına 2-3 yıl devam edildikten sonra, ağaç verime yatınca, meyve veren dallar uç kısımlarda olduğu için uç alma işlemi bırakılır. Seçilen 3-4 gövde dışında çıkan dip sürgünleri obur ve kurumuş dallar kesilir.
Nar dikimden itibaren üçüncü yılda ürün vermeye başlar ve 7-10. yıllarda tam verime geçer ve uzun yıllar verim verir. Ağaç yaşlandığı ve verim azalması başladığı zaman (20-30 yıl) toprak üstü gövdeleri kesilerek yeni sürgün teşekkülü sağlanarak gövdeler gençleştirilir.
Gübreleme
Gübreleme yaprak ve toprak analiz sonuçlarına göre yapılmalıdır. Bilinçli bir gübrelemenin amacı, bitkinin ihtiyaç duyduğu besin maddelerinin, gereken miktarda ve zamanında, bitkinin alabileceği formlarda toprağa vermektir. Eğer analiz yaptırılmadıysa ve besin elementi noksanlığı belirtileri görülmüyorsa narlara organik gübre verilir.
Organik gübreler içinde en çok kullanılan çiftlik gübresidir. Çiftlik gübresi hem bitki besini içerir ve hem de toprak ıslah edici özelliği vardır. İlk yıllar ağaç başına 5-10 kg çiftlik gübresi verilmeli, daha sonraki verim yıllarında 40-50 kg’ a kadar çiftlik gübresi gövde çevresine dal uçlarının ulaştığı mesafeye kadar serpilerek toprağa karıştırılmalıdır.
Ayrıca narlara organik gübre olarak fiğ ve bakla bitkileri dikimden önce veya sonraki yıllarda sıra aralarına ekilir ve çiçeklenme döneminde sürülerek toprağa gömülür.
Genel olarak verime yatmış narlarda ticari gübre olarak:
- Amonyum sülfat : 500-600 gr
- Triple süper fosfat :200-300 gr
- Potasyum sülfat : 150-300 gr uygulaması yapılabilir.
Narlar sıcak ve kuru hava şartlarının yanı sıra, nemli ve serin toprak şartları isterler. Yağışların yeterli olmadığı dönemlerde narlarda sulama şarttır. Kaliteli ve bol ürün elde etmek ve meyvelerin çatlamasını önlemek için düzenli sulamanın (10-15 gün arayla) önemi büyüktür. Nar sulama zaman ve miktarları iyi ayarlanmalıdır. Eksik veya aşırı ya da düzensiz sulamalarda meyve kabuğunda çatlamalar görülmektedir. Narlar genellikle tava ve karık usulü yöntemi ile sulanmaktadır. Damlama sulama, mini spring veya sızdırma usulü sulama narlar için en idealidir. Özellikle odun gözlerinin sürmesi, çiçek tomurcuklarının görünmeye başlaması ve meyve gelişmesi döneminde bol miktarda sulanmalıdır. Meyve olgunlaştığında, derimden 10-15 gün önce sulama kesilmelidir.
Toprak İşleme
Narlarda toprak işleme diğer meyvelerde olduğu gibi yapılır. İlk yıllar toprak derin sürülerek mümkün olduğu kadar ağaç gelişmesine yardımcı olmak ve ot kontrolünü sağlamak hedeflenir. Diğer yıllarda toprak işleme sadece ot kontrolü ve toprağın havalandırılması için fazla derin olmayacak şekilde, ağacın köklerine zarar vermeden yapılmalıdır.
Hasat ve depolama
Narlar çeşide özgü irilik ve rengi aldığında ve kalikslerin dışa doğru kıvrılmaya başladığı devrede, bölgelere göre değişmekle birlikte, genellikle ağustos ayından başlayarak kasıma kadar uzun bir dönemde hasat edilebilirler. Hasadın geniş bir zaman periyoduna yayılması işçi bulma ve pazarlamada oluşabilecek sıkışıklığa engel olur. Nar meyvesi sonbaharda toplandığı için halk arasında da doğal olarak nemli ve serin yerlerde (kuru kum) 2-3 ay saklanmaktadır. İdeal depo şartlarında ( +5 C de % 75-80 oransal nem) 2 aya kadar sağlıklı bir şekilde muhafazası mümkündür. Narlar genellikle tek, tek makasla kesilerek hasat edilirler. Hasattan sonra bir kısmı pazara, bir kısmı da depolara konularak muhafaza edilirler.
Hastalık ve Zararlılar
NAR AĞACINDA GÖRÜLEN HASTALIK VE ZARARLILARI
- Akdeniz Meyve Sineği ( Ceratitis Capitata Wled )
- Turunçgil Unlubiti ( Planococcus citri Risso)
- Harnup Güvesi ( Ectomyelois ceratonioae Zell.)
- Nar Yaprakbiti ( Aphis punicae Passerini )
- Nar Beyazsineği (Siphoninus Phillyreae Haliday)
- Kırmızı Örümcek
- Ağaç Sarıkurdu (Zeuzera pyrina L.)
- Ekşilik Böcekleri (Carpophilus spp.)
- Yıldız Koşnili (Ceroplates floridensis Comst)
- Limon Sıçanı (Rathus frugivorus Rafinesque)
- Coniella granati
- Kahverengi Leke Hastalığı (Alternaria alternata)
- Kökboğazı Çürüklüğü
- Aspergillus Meyve Çürüklüğü (Aspergillus niger)
Nar zararlıları içinde; Yaprak Bitleri, Kabuklu Bitler, Turunçgil Unlu Biti, Pamuklu Bit, Sıçanlar, Akdeniz Meyve Sineği ve Toprak altı zararlıları görülmektedir. Zararlı görüldüğü andan itibaren etkili bir insektisit ile mücadele edilmelidir.
Son olarak eklemek istediğim ise şudur. Nar çelikleri çok çabuk çimlenebilme yeteneğine sahiptir bu yüzden çoğaltılması oldukça basit bir meyvedir. Komşu bahçelerinizde budama yapıldığı zaman oradaki çelikleri alıp torbalara dikerseniz, iyi bakım yapar zamanında sular ve gübreleme işlemlerini iyi yaparsanız 1 senede dikime hazır hale gelir ve 3. senede de verim almaya başlarsınız. Bu yöntemle şu anda 5m x 5m çapında küçük bir yerde yaklaşık 5000-6000 fide ürettim. Dikim alanlarının genişlemesini düşündüğümüz bir bitki olmalıdır. Çünkü hem meyve boyutu hem de verimin iyi olması ve dış piyasada da iyi fiyatlara satılması yönünden çok cazip bir bitki…
Meyve Çatlamaları
Narda meyve çatlaması genellikle olgunluk döneminde ortaya çıkmakta ve olgunluk ilerledikçe çatlamış meyve miktarı da artmaktadır. Bu sorundan dolayı yüksek miktarda verim kaybı olabilmekte, hatta % 50 ürün kaybı oluşabilmektedir. Meyve çatlamasının kontrolü için çatlamaya dayanıklı çeşit kullanılması, düzenli ve yeterli sulama yapılması, derimin zamanında ve birkaç defada yapılması, meyvelerin güneş ışığından korunması, aşırı azot gübrelemesinden kaçılması ve sert budamanın yapılmaması önerilmektedir.
Narda meyve çatlaması genellikle olgunluk döneminde ortaya çıkmakta ve olgunluk ilerledikçe çatlamış meyve miktarı da artmaktadır. Bu sorundan dolayı yüksek miktarda verim kaybı olabilmekte, hatta % 50 ürün kaybı oluşabilmektedir. Meyve çatlamasının kontrolü için çatlamaya dayanıklı çeşit kullanılması, düzenli ve yeterli sulama yapılması, derimin zamanında ve birkaç defada yapılması, meyvelerin güneş ışığından korunması, aşırı azot gübrelemesinden kaçılması ve sert budamanın yapılmaması önerilmektedir.
Son düzenleyen Safi; 9 Temmuz 2019 15:24
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
