Evrimcilik

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs.org

Evrimcilik

Gerçekliğin oluşumlarını daha üst yapılara dönüşümle açıklayan bilimsel ve felsefî öğreti. Evrimciliğin kökenini, belki de durallığı ve bütünselliği temel alan felsefelerin karşıtı olarak belirmiş oluşum felsefelerinde aramak doğru olur. Bununla birlikte değişim kavrayışının evrim kavrayışıyla özdeş olmadığı, evrimin değişim demek olduğu, değişimin evrim demek olmadığı, kesindir. Evrimcilik değişimde bir yandan daha üst bir yapıya geçişi bildiren bir anlayış olarak en belirgin biçimde ilkin Lamarck ve Darwin'in öğretilerinde açıklanmıştır. Bu öğretiler türlerin doğal dönüşümle birbirinden çıktığını ileri sürmektedir. Spencer daha sonra evrim yasasının inorganik dünyadan düşünceye ve insan kurumlarına kadar tüm gerçeklikte etkin olduğunu bildirdi. Lamarck hayvan türlerinin kökenini açıklamaya çalışmış, türleri basit bir organizmadan üç etkenle, ortama uyum (dış neden), alışkanlık (öznenin içsel tepkisi) ve kalıtım etkenleriyle türetmişti. Darwin, türlerin evrimi konusunda daha köklü açıklamalar getirdi. Görüşleri 1830-1836 arasında çıktığı bir dünya gezisinde belirginleşmiştir. Gezip gördüğü her yerde canlı türlerin, özellikle hayvan türlerinin birbirine çok benzeyişi, gene de bu türlerde ortama uyumla gelen başkalıkların bulunuşu, Darwin'i derinden etkilemişti. Darwin'e göre bugün varlığını sürdürmekte olan canlı türlerin tümü, bir ya da birkaç ilkel tipten türemiştir, bu bir ya da birkaç ilkel tip, Doğal Ayıklanma Yasası'na göre gelişip çoğalmaya doğru gitmişlerdir. Darwin'in görüşleri Spencer'in dönüşümcü evrim fikriyle zenginleşmiştir. Spencer'e göre evrim, maddede herhangi bir durumdan daha üst bir duruma geçişi belirler. "Bizim kendisine verdiğimiz anlamda evrim edimi, bütünsel bir katışmacın gelişimini, buna bağlı olarak bu katışmacın yayılımını sağlayarak, onu oluşturan maddelerin daha dağınık bir durumdan daha yoğun bir duruma geçmesini sağlar." Spencer evrimi şöyle tanımlayacaktır: "Evrim maddenin bir bütünleşmesi ve devinimin o sıra dağılması olgusudur, o anda madde belirsiz ve tutarsız bir biryapılılıktan, belirli ve tutarlı bir çokyapılılığa geçer. Buna en güzel örnek, canlı bir organizmada hücrenin döllenmesidir." Evrimcilik yalnızca biyoloji alanında belirlenmemiş, ruhbilim ve toplumbilime de uygulanmıştır.

Evrimcilik Nedir?


Çoğu zaman ilerlemeye duyulan inançla birlikte ortaya çıkan ve evrimin, evrendeki en temel değişme tarzı olduğunu savunan görüş. Evrim düşüncesi, yani tüm tezahürleri ve görünüşleri içinde evrenin ve yaşamın, tüm boyutlarıyla doğanın, bir gelişme sürecinin ürünü olduğu düşüncesi üzerine kurulan sis­tem; tanrısal düzen ve yaratılış düşüncesin­den farklı olarak, türlerin çeşitliliğini, ev­rende hüküm süren değişim, dönüşüm, çevre koşullarına uyum sağlama ve gelişme­nin sonucu olarak gören öğreti, çeşitli hay­van türlerinin evrim yoluyla dönüşüme uğ­radıklarını öne süren teori.

Evrimcilik düşüncesi, sanıldığının aksine, İlkçağ felsefesine dek geri gider. Dünyanın gelişmesini canlı bir varlığın gelişmesine benzeten Yunanlılar, yaşamın ve varlığın kö­künü suda bulan Thales örneğinde olduğu gibi, bütün varlık türlerinin ya tek bir varlık­tan, ya da su, hava veya Empedokles’in dört öğesi gibi, sayıca sınırlı varlıklardan türemiş olduğunu düşünmüşlerdir. Evrende türlerin sürekliliği ilkesini benimseyen Yunan dü­şüncesinde, Aristotelesin sistemi de, varlık­larda salt maddeden düşünce yetkinliğine ge­çişi ifade etmek isteyen bir tür evrimcilik ortaya çıkar.

kaynak