Lagari Hasan Çelebi
17. yüzyılda Türk bilim adamı Lagari Hasan Çelebi, kendi tasarladığı ve büyük bir kafes ile ona bağlı konik biçimli ve içi barut dolu bir haznesi olan bir füze (roket) yardımıyla kendisini havaya fırlatmıştır.
Osmanlılarda İlk Defa Füze İle Uçan Bilgin. Füze İle Uçtu ve Kuş Gibi Sarayın Önüne İndi.
Füzeciliğin atası sayılır.
Füze ile uçan ilk türk
Önemle ifade edelim ki, Weekly Word News Dergisinin neşrettiğine göre, Norveçli âlim Roffavik, ilk uzay roketinin Türkler tarafından icad olunduğunu batıya kabul ettiren bir araştırma yapmıştır.
Uçmak nasıl bir duygu derseniz? Ben size doğru bir cevap veremem. Benim çok hoşlandığım bir şey değil uçmak. Tabi biz uçma tabirini uçakla seyahat anlamında kullanıyoruz.
“Bu akşam İstanbul’a uçacağım.”
Böyle söylenir. Nasıl uçuluyor. Uçakla tabi… Uçakta benim en zamansızlığıma rastladığım ve daha ziyade ülkeler arası seyahat ettiğim bir ulaşım aracı.
Tarihi inceleyip ilk uçan kimdir diye baktığımızda Lagari Hasan Çelebi gelir sayfalarda bize. Ben de sizleri bilgilendirmek adına biraz araştırma yaptım. Aslında Türk bilim adamlarının yaptığı ne kadar bilinmeyenler var. Ben fırsat buldukça sizlere anlatacağım.
Hazerfan Ahmet Çelebi’yi de anlatacağım. Önce birlikte Lugari Hasan Çelebi’yi bilelim.
*
Lagari Hasan Çelebi(17. yüzyıl), roketle dikey uçuşu başarıyla gerçekleştirmiş ilk insan olan bilgin.
Füzeciliğin atası olan ünlü Türk bilim adamı Lagari Hasan Çelebi, 17. yy'ın başlarında barut dolu haznesi bulunan bir basit hava roketi ile ilk kez havalanmayı başarmıştır.
Uçuş 1633 yılında dönemin OsmanlıpadişahıIV. Murat'ın kızının doğum günü kutlamalarında sergilenmiştir.
Lagari Hasan Çelebi'nin yaklaşık 300 metre kadar havalandığı ve 20 saniye boyunca havada kaldığı ölçülmüştür.
Kendisine bağlı bulunan kanatlar sayesinde boğaza oldukça yumuşak bir iniş yapmıştır.
İlk önceleri sultan tarafından da desteklenen Hasan Çelebi, daha sonra ulemânın baskısı ile yargılanmış ve Kırım'a sürgünegönderilmiştir.
İlginçtir ki modern anlamda ilk roket çalışmaları da bugün Kırım'ın içinde bulunduğu Ukrayna'da başlamıştır.
Evliya ÇelebiSeyahatnâmesinde Roketle uçma olayını şu şekilde anlatmış:
“Murad Hân’ın Kaya Sultân isimli kızı dünyaya geldiği gece akika kurbanı şenliği olmuş.
Bu Lagarî Hasan elli okka barut macunundan yedi kollu bir fişek îcad eylemiş.
Sarayburnu’nda Hünkâr huzurunda fişenge bindi ve şâkirtleri (yardımcıları) fitili ateşlemişler
Lagarî:
“Padişahım seni Huda’ya ısmarladım. İsa Nebi ile konuşmağa gidiyorum.”
Semaya fırlamış
Yanında olan diğer fişekleri ateşleyip rûy-u deryâyı çırağan eylemiş.
Fişengi kebirinin barutu kalmayınca zemine doğru inerken kartal kanatlarını açarak Sinan Paşa Köşkü önünde deryaya inmiş.
Padişahın huzuruna gelmiş.
Zemini bûs etmiş.
“Padişahım, İsâ Nebî sana selam söyledi” diyerek şakaya başlamış.
Bir kese akçe ihsân olunup 70 akçe ile sipahi yazılmış.
Yine internette gezinirken bir yazı dikkatimi çekti. Size onuda aktarmak istedim. Alıntı.
Discovery Channel ‘Lagari Hasan’ı uçuramadı
Bilim ve teknik konularında programlar yapan Amerikan Discovery Channel’da yayınlanan Efsane Avcıları programının ABD’de 11 Kasım’da yayınlanan bölümünde, Osmanlı bilgini Lagari Hasan Çelebi’nin 1633’de gerçekleştirdiği söylenen roketli uçuş denemesi ele alındı…
Lugari’nin uçuşunu canlandıran ekip, bu söylentinin gerçek mi, yoksa efsane mi olduğunu test etti.
Ekip, 17. Yüzyılda fırlatıldığı söylenen Lagari’nin roketinde, pilotu paraşüt veya kanat kullanarak sağ salim yere indirmek mümkün müdür?”
“Anlatıldığı gibi 300 metreye tırmandı mı?”
Lugari’nin inşa ettiği roketin şekli konusunda ellerinde birbirlerinden farklı bilgiler olduğunu söyleyen ekip, kendi roket dizaynı (çizim-tasarım)için Türk Hava Kurumu Müzesi’nden aldıkları bilgileri ve İstanbul Kanatlarımın Altında filminden alınan görüntüleri inceledi.
Hazerfan Ahmet Çelebi’nin hayatını konu alan filmde Lagari Hasan Çelebi’nin uçuşu da konu edilmiş ve bu rol Okan Bayülgen tarafından oynanmıştı.
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde barutlu yedi roketin bağlı olduğu füzeye binen Lagari’nin Sarayburnu açıklarında göğe yükseldiği ve bir paraşütle denize indiğinden bahsediliyor. Ankara’daki Türk Hava Kurumu Müzesi’nde ise, Lagari’nin göğe yükseliş anını sembolize eden bir temsili maket ve bu denemenin başarılı geçtiğini ve Lagari’nin güvenli bir şekilde denize indiğini belirten bir plaket (onurluk)bulunuyor.
Tarih böyle heyecanlandırıyor. O günlere gidiyorsunuz. Şu anda yapılası bir şey olmayan bu olay, 17.yy başlarında olmuş. Şaşıyorsunuz. Ve diyorsunuz. Onlar inanmışlar. Uçacağına inanmış, yapabileceğine inanmış. İnandıktan sonra olur. Niye olmasın…
Nazan Şara Şatana
Lagari Hasan Çelebi
